فلسفه‌‌ی حجاب

معنای لغوی حجاب دارای برداشت‌های متفاوتی می‌باشد اما در حال حاضر در بین مفسران و دانشمندان اسلامی و اجتماعی حجاب فقط به معنای پوشش مخصوص زنان استعمال می‌شود. حجاب میوه عفاف و عفاف ریشه حجاب است.
در قرآن عـلت و فلسـفه حـجـاب را چـنین ذکر می‌کند که:
ذَلِکَ أَدْنَی أَن یُعْرَفْنَ فَلَا ۱
الف ) تأثیر پوشش، در حرمت و شخصیت زن مسلمان
ب) دور ماندن از دستبرد و آزار مزاحمان
در اینکه حرمت و شخصیت زن، به عنوان یک گوهر گرانبها باید در حرز باشد جای هیچ‌گونه تردید نیست، حساسیتهای زن به لحاظ جذابیتهایی که دارد ایجاب می‌کند که طبق یک سنت تکوینی که در آفرینش موجود است در حجابی قرار گیرد که مانع از طمع و آرزوهای پست دیگران باشد این پیام قانون آفرینش است که موجودات لطیف را در حصاری از پاکی‌ها حفظ سازیم لذا قرآن حجاب را نحوه‌ای از احترام گذاردن و حرمت قائل شدن برای زن می‌داند که مبادا دل‌های مریض او را وسیله‌ای جهت نیل به اهداف شوم خود بدانند، چرا که با حضور زن در جامعه، برخورد جنسیتی حذف و برخوردهای فیمابین زن و مرد، انسانی می‌شود، یعنی هر دو دارای مقام و منزلت یکسانی هستند که مسئولیت‌های آنان براساس تفاوت‌های روحی و جسمی ایشان تعریف می‌شود و اساساً حجاب آمد چون حضور اجتماعی زن در قاموس خداوند منع نشده بود و حجاب زمانی نیاز است که حضور در بین نامحرم مطرح باشد.
پوشش یکی از خواسته‌های فطری انسان است که با توجه به داستان آدم نبی(ص) و حوا(س) اثبات می‌شود، آن قسمت از داستان که پوشش آنها، به واسطه خطایی که از آنان سر زده بود محو شد و آنان نیز به سرعت با برگ درختان، خویش را پوشاندند مؤید این سخن است.
یکی از امتیازات بشر در مقایسه با حیوانات پوشش می‌باشد که با توجه به ویژگی‌های جسمانی و غرایز و استعدادهای او امری لازم است، حجاب یعنی پوششی که کرامت، عفت و وقار زنان و دختران را تضمین کند و هر چیزی که این نظر را تأمین کند حجاب است.
امام علی(ع) می‌فرماید: فان شده الحجاب ابقی علیهن.
همانا حجاب و پوشش کامل، زنان را سالمتر و پاکتر نگاه خواهد داشت ۲
یکی از نکات اساسی که زمینه‌ای برای عمل بـه احکام است، شناخت جـایگاه هر چیز در نظام هستـی است. البـتـه در نظامی که خداوند متـعال در جای جای آن دیده شود و ارتـبـاط اشیاء و اعمال بـا خداوند بسیار مشهود باشد و با درک این ارتباط و حضور، بسیاری از مشکلات زندگی بشر حل می‌شود. هدف اصلی تشریع احکام در اسلام رسیدن به مقام قرب الهی است که این حاصل نمی‌شود جز به تزکیه و تهذیب نفس و تقواپیشگی، و مگر نه اینکه خود فرمود: ان اکرمکم عند ا… اتقیکم ۳
از خروجی‌ها و نتایج اتخاذ تقوا در درون و تسری آن به اعمال، مقوله حجاب می‌باشد و اگر به معنای عام هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم حجاب دارای اقسام متفاوتی می‌شود مانند حجاب ذهنی و روحی که مصادیقی مثل اعتقاد به معارف اسلامی را شامل می‌شود که از لغزش‌ها و گناهان روحی مانند کفر و شرک جلوگیری می‌کند، حجاب در چشم ۴ ، گفتار ۵، رفتار ۶ و پوشش و غیره نیز سفارش شده است.
قرآن کریم انسان‌ساز است و زن نیز انسان‌ساز. وظیفه زن‌ها انسان‌سازی است، اگر زن‌های انسان‌ساز از ملت گرفته بشود ملت‌ها به شکست و انحطاط مبدل خواهند شد.۷
یکی از اهداف مقدس دین اسلام ایجاد یک جامعه سالم و مدینه فاضله‌ای از نیکی‌ها است و سلامت جامعه منوط به سلامت بانوان است بانوانی که مادر فضیلت‌ها و ارزش‌ها هستند.
«حق»، بـه عنوان زیبـاترین و پـسندیده‌ترین واژه آفرینش در تمامی ادیان و جوامع بشری مورد تـوجه قرار گرفتـه است و حقوق و ادای آنها فراتـر از زمانها و مکانها و اشخـاص و ادیان است. در واقع هر فردی از هر طبقه اجتماعی و از هر دین و ملیت، نسبت بـه ادای حقوق دیگران حساسیت نشان می‌دهد و این مطلب، حق و حـقوق را فرازمانی و فرامکانی می‌کند.
حرمت زن نه اختصاص بـه خود زن دارد، نه مال شوهر و نه ویژه بـرادر و فرزندانش می‌بـاشـد. همه اینها اگر رضایت بـدهند، قرآن راضی نخواهد بـود، چـون حرمت زن و حیثـیت زن بـه عنوان حق‌الله مطرح است. لذا کسی حق ندارد بـگوید من بـه نداشتـن حجـاب رضایت دادم. از اینکه قـرآن کـریم می‌گـوید: هر گـروهی، اگـر راضـی هم باشند، شما حد الهی را در برابر آلودگی اجرا کنید، معلوم می‌شود عصمت زن حق الله ۸
حـضرت رسول(ص) می‌فرماید:ان حقوق الله جل ثنائه اعظم من ان یقوم بها العبـاد و ان نعم الله اکثـر من ان یحـصیها.
حـقوق خـداوند متعال بـزرگتـر از آن است که تـوسط بـندگان ادا شود و نعمتـهای خداوند بیشتر از آن است که به شمارش آید.۹
حضرت علی(ع) می‌فرماید: لکنه سـبـحـانه جـعـل حـقه عـلی العـبـاد ان یطیعوه
ولی خداوند متـعال بـر بـندگان حقی قرار داده و آن این است که او را اطاعت کنند.۱۰
اگرچه حق خدا بـزرگ است و قابـل ادا نیست، ولی ادای وظایف و اطاعت از خداوند متـعال بـه نوعی ادای حق محسوب می‌شود. حجاب که امر خدا است و شارع مقدس بـه عنوان یکی از احـکام ضروری دین آن را واجب کرده است، بـاید حفظ شود. حفظ این واجـب الهی اطاعت از او است و اطاعت از او حـقی است که بـر بـندگان نهاده است و هر انسان باورمندی باید تعبداً و نه فقط به خاطر مصالح عمومی و ... این حد و حق الهی را ادا کند. پس حکمت حجاب، سنجش میزان عبودیت و اطاعت بندگان است. بانوان با حفظ حجاب می‌توانند اطاعت را که روح و پیام اصلی عبادات بشر اسـت، اثـبـات کنند و در زمره اطاعـت‌کنندگان الهی قـرار گیرند.

سمیه درودیان کارشناس مترجمی زبان عربی
۱- احـزاب/ ۵۹.
۲- نهج البلاغه/ نامه ۳۱.
۳- سوره حجرات/ آیه ۱۳
۴- سوره نور/ آیات ۳۰ و ۳۱
۵- سوره احزاب/ آیه ۳۲
۶- سوره نور/ آیه ۳۱
۷- خطاب امام به بانوان قم (۱۲/۱۱/۵۸)
۸- آیت‌الـلـه جـوادی آملـی/ زن در آینه جـلال و جـمال/ ص۴۲۵.
۹- علامه محمدباقر مجلسی/ بحارالانوار/ ج۷۷/ ص۷۶.
۱۰- نهج‌البلاغه/ خ ۲۱۴.

منبع : پژوهه دین