یکشنبه, ۳۰ دی, ۱۴۰۳ / 19 January, 2025
مجله ویستا
از ۷ خواهران تا دوران تحول
● دهه شصت ۱۹۷۳ـ۱۹۶۰ دوران آمادگی برای جهش
این دهه سال‌های تاسیس و پاگیری اوپک است. تاکید اولیه کشورهای عضو براین بود که در یک بازار بین‌المللی نفت که تحت تسلط «هفت خواهران نفتی» شرکت‌های چند ملیتی بود احقاق حق کند. اقدامات اولیه سازمان صرف تعیین اهداف شد و گرچه قدرت تصمیم‌گیری مهمی کسب نکرد ولی با توجه به قدرت مطلقه شرکت‌های نفتی، تاسیس دبیرخانه ابتدا ژنو تعیین شد و سال ۱۹۶۵ به وین منتقل شد تنظیم و تصویب برخی قطعنامه‌ها از اهم تصمیمات این دوره است. بطور کلی در این دوره اوپک فقط در پی تثبیت هویت و اعتماد سیاسی و حقوقی خود بود و قدرت مالی و تجربه کافی برای رویارویی با شرکت‌های بین‌المللی و کشورهای صنعتی نداشت. گفتنی است که سازمان به هنگام تاسیس ۶۷ درصد ذخایر جهانی نفت، ۳۸ درصد کل تولید جهان و ۹۰ درصد بازار جهانی نفت را در اختیار داشت.
دهه هفتاد ۱۹۷۹ـ۱۹۷۳دوران فرازیابی‌در این دوره اوپک به موقعیت بین‌المللی برجسته‌یی رسید. کشورهای عضو کنترل صنایع نفت خود را به دست گرفته، نقش عمده‌یی در قیمت‌گذاری نفت، بازارهای بین‌المللی و حفظ یکپارچگی خود کسب کردند. تاسیس صندوق اوپک در سال ۱۹۷۶ با سرمایه اولیه ۸۰۰۰ میلیون دلار اقدام چشمگیری بود که در راستای همکاری بیشتر میان کشورهای عضو و کشورهای در حال توسعه قرار داشت و بر وجهه بین‌المللی اوپک می‌افزود. این دهه اوپک دو بحران نفتی را که به شوک نفتی معروف است تجربه کرد. بحران اول به دنبال تحریم نفتی اعراب علیه اسراییل ۱۹۷۳ و بحران دوم با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست و هر دو این بحران‌ها به افزایش شدید قیمت نفت منجر شد. گرچه دوران طلایی اوپک عمر کوتاهی داشت ولی این سازمان توانست با بهره‌گیری از قدرت مالی ناشی از افزایش قیمت نفت و نیز سازماندهی و ایجاد همبستگی بین اعضا بر بازار تسلط یافته و قدرت خود را در زمینه‌های سرمایه‌گذاری و بازرگانی توسعه دهد.
●دهه ۱۹۸۰ ـ۱۹۹۰ـ ۱۹۸۱ دوران نشیب
در این دهه سازمان، کنترل خود را بر قیمت‌گذاری نفت از دست داد بطوری که سهم اوپک در تولید جهانی از ۶۰ درصد در اواخر دهه ۷۰ به حدود ۳۱ درصد در ۱۹۸۴ رسید و در سال ۱۹۸۶ سومین شوک نفتی جنگ قیمت‌ها را تجربه کرد و این ضربه این بار آزمون ضعف و از هم پاشیدگی سازمان بود. حوادث این دهه نظیر جنگ ایران و عراق،دو عضو برجسته سازمان و نیز حمله عراق به کویت ثبات سیاسی و مشروعیت ساختار حکومتی و وحدت و یکپارچگی اعضای این سازمان را زیر سوال برد. سطح قیمت‌ها گرچه در سال‌های پایانی دهه افزایش یافت ولی هرگز به سطح قیمت‌های دهه قبل نرسید. کاهش نسبی قیمت نفت، رواج سیاست‌های فردگرایانه و کاهش همبستگی در سازمان از مشخصه‌های این دوره است، همچنین کشورهای عضو بر ضرورت انسجام بیشتر و تاکید بر اقدامات مشترک آگاه شدند.
●دهه ۱۹۹۰ـ ۲۰۰۰ـ۱۹۹۱ دوران تدبیر
در اوایل دهه، همزمان با شروع مخاصمات در خاورمیانه اعضای اوپک با توجه به افزایش سریع قیمت‌ها، تولید خود را افزایش داده و بازار ناآرام نفت را ثبات بخشیده و از بروز چهارمین بحران قیمت جلوگیری به عمل آورد و تا سال ۱۹۹۸ که بحران اقتصادی در جنوب شرقی آسیا به وقوع پیوست قیمت‌ها نسبتاً ثابت ماند. در این بحران هم اقدام دسته جمعی اوپک و برخی از تولیدکنندگان مهم غیراوپک موجب بهبود اوضاع شد، اما سقوط قیمت‌های نفت در سال ۱۹۹۸ بشکه‌یی ۱۰ دلار ضربه شدیدی بر صنعت نفت کشورهای اوپک و غیراوپک وارد ساخت و منجر به کاهش اکتشاف در کشورهای غیراوپک شد. در پایان دهه، میان شرکت‌های بزرگ نفتی که به پیشرفت‌های بزرگ فناوری دست یافته بودند، ادغام‌های متعددی صورت گرفت. تقریباً در طول این دهه ادامه مذاکرات بین‌المللی مربوط به «تغییرات جوی» بازار نفت را تهدید می‌کرد. زیرا ادامه کاهش تقاضای نفت بسیار زیاد بود. ولی کاهش عرضه باردیگر باعث افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمت در بازارهای جهانی شد. از سال ۱۹۹۹ دوره رونق نسبی و بهبود وضع اقتصادی کشورهای تولید کننده شروع شد.
●دهه ۲۰۰۰ ـ ۲۰۰۴ ـ ۲۰۰۰ دوران تحول
در آغاز دهه، قیمت‌ها اندکی تنزل یافت. افزایش مجدد قیمت نفت بطور مشخص از ۲۰۰۲ آغاز شد ولی این افزایش کاملاً روند طبیعی داشت و تحت عنوان یک شوک نفتی طبقه‌بندی نشد. در سال ۲۰۰۳ درآمدهای اوپک به ۲۴۰ میلیارد دلار رسید که دو برابر سال ۱۹۹۸ بود. افزایش قیمت نفت در شرایطی رخ داد که میزان تولید ذخایر نفتی به پایین‌ترین حد خود رسید، تقاضای جهانی بشدت رشد کرده و نفت ذخیره شده توسط ایالات متحده امریکا و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی به پایین‌ترین حد خود در پنج سال اخیر تنزل یافت. تحولات تاثیرگذار در بازار نفت طی سال ۲۰۰۴ شامل ناآرامی و اختلال در عرضه نفت در ونزوئلا و نیجریه، پایین بودن ذخایر نفت در ایالات متحده، جنگ عراق که منجر به توقف کامل صادرات نفت آن کشور شد، حملات تروریستی و زمستان سخت در شمال و شرق آسیا می‌شود. گرچه میزان درآمد اوپک در طول سه سال گذشته بطور قابل توجهی افزایش داشته ولی با توجه به نرخ تورم، درآمد سرانه کشورهای عضو به مراتب پایین‌تر از دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ است. زیرا رشد سریع جمعیت در کشورهای عضو اوپک و بدهی سنگین این کشورها بخشی به علت بحران ۱۹۸۰ از عوامل تاثیرگذار بر درآمد سرانه کشورهای اوپک است.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست