افسردگی در کودکان

احساس غم و افسردگی بخش طبیعی زندگی روزانه كودك است، بویژه اگر حادثه یا اتفاقی او را مستعد افسردگی كرده باشد. بیشتر اوقات كودكان بسرعت كنترل خود را باز می‌یابند و راههایی پیدا می‌كنند، تا حال خود را بهبود بخشند. آنها با بیان احساسشان و سرگرم شدن به فعالیت‌های دیگر به طور موقتی افكار مزاحم غم را از خود دور می‌كنند. برخی نیز از تخیل خود بهره می‌گیرند كه گویی اوضاع بهتر شده است، تا این كه واقعا بهبود یابند. با گذشت زمان، افكار غم انگیز كودك رفته رفته كمتر می‌شود. بنابراین حافظه آنها كمتر تحت فشار روزانه فرار می‌گیرد. هنگامی كه كودك نمی‌تواند احساسات غم انگیزش را كنترل كند، یا تمام مهارت او برای برطرف كردن غم و اندوه بی‌اثر می‌شود، یا وقتی نمی‌تواند فكر خود را به چیز دیگری مشغول كند یا هنگامی كه تمام مدت بدون هیچ علتی غمگین است، چه اتفاقی می‌افتد؟ این هنگامی است كه او در حال عبور از مرز بین افسردگی ساده و حالت افسردگی واقعی است. یافتن نشانه‌های افسردگی و بهترین راههای كمك به فرزندتان در چنین موقعیتی اهمیتی غیر قابل انكار می‌یابد.
نشانه‌ها: تفاوت نشانه‌ها به سن، شخصیت و موقعیت خانوادگی افراد بستگی دارد. از آنجا كه این علایم به مشكلات جسمی شباهت بیشتری دارد، برای تشخیص آنها باید از پزشك اطفال كمك گرفت. آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، این است كه اگر والدین به افسرده بودن یا نبودن كودك مشكوكند، بهتر است به این نشانه توجه كنند.
رفتار عمومی: كودك در این موقعیت اغلب اوقات حواس پرتی و اختلال در تمركز و تغییرات عاطفی ناپایدار دارد؛ مثل تبدیل ملایمت به خشم یا به گریه افتادن فوری. بیشتر اوقات غمگین به نظر می‌رسد و بسختی می‌تواند به فعالیتش دست یابد كه باعث خوشحالی‌اش شود و اغلب درباره افكار و خاطرات غم انگیز صحبت می‌كند.
نحوه تغذیه‌: از غذا خوردن امتناع می‌كند، یا اشتها ندارد، یا این كه به نوعی پرخوری وسواسی. اجباری . دچار می‌شود و اضافه وزن یا كاهش وزن چشمگیر دارد.
نحوه خوابیدن: هنگام خوابیدن برای جلب توجه رفتارهایی از خود نشان می‌دهد. از شب تا صبح چندین بار از خواب بیدار می‌شود و اختلالات خواب او افزایش یافته، كابوس نیز می‌بیند. صبح به سختی از جا بلند می‌شود و بدون این كه نیاز به خواب اضافه داشته باشد، طی روز می‌خوابد.
نحوه روابط با همسالان: علاقه‌ای به همراهی با دوستان ندارد، یا این طور به نظر می‌رسد. همچنین علاقه‌ای به فعالیت‌های دوستانش ناشن نمی‌دهد و به علت موضوع بی‌اهمیتی با دوستانش درگیر می‌شود.
یك مورد خاص
دكتر جفری براون متخصص روان پزشكی اصفال یكی از مشاهدات خود درباره افسردگی كودكان را این طور تعریف می‌كند: جاناتان دبلیو كسی بود كه او را به علت كمی خواب و خوراك نزد من آوردند. در ضمن او از مشكلات جسمی چون سردرد، خستگی می‌تواند فعالیتی پیدا كند كه او را خوشحال كند. چرا كه براحتی حواسش پرت می‌شود نمی‌خواهد به مدرسه برود و بندرت به دیدن دوستانش می‌رود. همچنین به نظر می‌آید دمدمی باشد و به هر دلیل كوچكی گریه را سر می‌دهد. جاناتان به مادرش گفته است كه فكر می‌كند دیگر هیچ كس او را دوست ندارد از آن گذشته او خودش را هم خیلی دوست ندارد بعد از این كه هیچ علامتی از بیماری در آزمایش او پیدا نكردم و همه آزمایش‌ها طبیعی بود. یك جلسه خانوادگی ترتیب دادم. تا به این بحث بپردازیم كه به احتمال قوی ناراحتی جاناتان به دلیل حالت ذهنی اوست. نه یك بیماری جسمی.
نحوه رفتار در مدرسه: ضمن این كه از مدرسه‌ ترس دارد، علاقه‌ای به فعالیت‌های مدرسه و تكالیف خانه‌ نشان نمی‌دهد.
نحوه زندگی در خانواده: علاقه‌اش را به شركت در مكالمات و فعالیت‌های خانه از دست می‌دهد. هرگز توجه پدر و مادر را طلب نمی‌كند یا بی‌نهایت كم توجه می‌شود و رابطه‌اش با خواهر، برادر و نیز بقیه افراد خانواده تغییر می‌كند.
علت‌ها
برخی علتها افسردگی كودكان آشكار است، اما برخی دیگر نه. بیماری‌های مزمن، زندگی نابسامان خانوادگی، مشكل شرایط اجتماعی سخت، ترس از شكست واقعی یا مجازی و نگرانی از آسیب جسمی یا عاطفی، از علتهای رایج افسردگی كودكان به شمار می‌روند. همچنین داشتن سابقه افسردگی در نزدیكان كودك، خطری ابتلای او را بیشتر می‌كند. گاهی موقعیت‌ها و حالتهایی چون كمبود خواب به صورت مشكلات روان شناختی تظاهر می‌كنند. بچه‌های بزرگتر و نوجوانانی كه خیلی كم از رایانه استفاده می‌كنند، با تلفن صحبت می‌كنند، یا تكالیف مدرسه را انجام می‌دهند، قربانی نشانه‌های شبیه افسردگی می‌شوند. مادرانی كه به علت عادت بدخوابی و بیماری‌های مكرر كودكانشان، دچار بی‌خوابی مزمن شده‌اند، نیز می‌توانند به اشتباه حس كنند دچار افسردگی شده‌اند.چه زمانی به كمك نیاز دارید؟
معمولا برای این كه بدرستی درك شود چه زمانی كودك به كمك نیاز دارد، بینش و شم والدین مهم است. شیوه خوبی برای ارزیابی شدت موقعیت، تقسیم زمان روزانه كودك به ۳ قسمت: زندگی در خانه و تعامل با اعضای خانواده، میزان مطالعه و نمره‌های درسی و برخوردهای اجتماعی با دوستان و همسالان اوست.
هنگامی كه مشكل فقط در یك قسمت باشد، معمولا بخوبی ‌می‌تواند آن را كنترل كرد و استفاده از مشاوره اختیاری می‌شود، اما اگر مشكل در ۲ قسمت باشد ، به این معناست كه فرد توانایی مقابله با آنها را ندارد. در این موقعیت به طور جدی توصیه می‌شود از كمكهای حرفه‌ای استفاده شود. هنگامی كه ۳ قسمت زندگی كودك تحت تاثیر قرار گرفته باشد، باید به جایی پناه برد و این جاست كه استفاده از مشاوره تخصصی را الزامی مگر این كه از آمادگی كودك مطمئن باشید. شاید شما یك شیوه مقابله با افسردگی را كه قبلا امتحان كرده‌اید جایگزین كنید، اما فرزند شما احساس بهتری نداشته باشد. دلیل این كه استرس كودك در یك نوع شدیدتر بالا می‌رود، به معنای وخیم‌تر شدن اوضاع نیست.
شیوه‌های موثر
روش‌های دیگر درمان این وضعیت عبارتند از سعی در تغییر دیدگاه كودك نسبت به آینده، كمك به او در به دست آوردن درك بهتر از گذشته و كم كردن احساس گناه در وی. یك درمانگر خوب، می‌تواند با انجام آزمایش، می‌تواند با انجام آزمایش، ترسهای خیالی را از واقعیت متمایز كند. همچنین یافتن راه حل‌های عملی برای مشكلاتی كه ظاهرا دشوارند، پرورش عزت نفس و ارائه جایگاه امن از دنیای متخاصم بیرونی از اهداف دیگر به شمار می‌آیند.
داروی ضد افسردگی
مطالعات نشان می‌دهند كه داروهای ضد افسردگی مانند prozac, Zoloff، در درمان افسردگی كودكان می‌توانند بسیار موثر باشند. از هنگامی كه منع و پیش داوری درباره اینگونه داروها از بین رفته، استفاده از اینها و داروهای دیگر بچه‌های غمگین را خوشحال نمی‌كنند. در عوض آنها تعادل نداشتن شیمیایی را. كه موجب پیدایش وسوسه فكری درباره افكار غم انگیز می‌شود . كاهش می‌دهند. به طور مثال یك كودك با چنین موقعیت خاص، با مصرف دارو می‌تواند از مخمصه فكری كه در ذهنش پدید آمده رها شود و افكار دیگری را كه آسیب كمتری دارند جایگزین كند. اكنون او می‌تواند به فعالیت‌های عادی برگردد و گفتگوی معنی داری با یك درمانگر داشته باشد. تعجب آور نیست كه والدین نگران اعتیاد احتمالی و تغییر شخصیت فرزندشان باشند. این نگرانی‌ها خیلی اغراق آمیزند. اما هر جا این گونه داروها تجویز شوند همیشه درباره عوارض جانبی آن سوال و آنها را با خطرات احتمالی مقایسه كنید.
یك راه حل
مهمتر از همه این است كه از وضعیت افسردگی فرزندتان دست پاچه نشوید. افسردگی در خانواده می تواند گمراه كننده باشد و دیگر اعضا را آلوده سازد. بحران های روانشناختی بسیار شبیه بحران‌هایی است كه هنگام بیماری جسمی فرزندتان رخ می‌دهد. بر آن كارهایی كه می‌توانید انجام دهید تمركز كنید و نگران آنچه خارج از كنترل شماست، نباشید. اینكه موضوعی خاص چقدر غم‌افزاست، مهم نیست، ولی به خاطر داشته باشید همیشه راهی برای بهبود آن وجود دارد.

نرگس بیگوند

منبع : بنياد انديشه اسلامي