منطقه حفاظت شده جنگل‌های حرا (مانگرو) ، جزیره قشم

گونه‌ جنگلی حرا (مانگرو) از ویژگی‌های اكوسیستم سواحل جنوبی ایران است كه به طور پراكنده، از تنگه هرمز به سمت شرق و اقیانوس هند، در سواحل عمان، پدید آمده‌اند. این جنگل‌ها در سواحل خلیج‌فارس، در اطراف بندر لافت، شمال جزیره قشم،‌ بندر خمیر و در كانون‌های متراكم دیده می‌شوند. ابوعلی‌سینا، دانشمند بزرگ ایرانی، درخت این جنگل‌ها را حرا نامیده است.
جنگل حرا در اطراف جزیره قشم‌، در نواری به عرض 50 تا 500 متر كشیده شده و محدوده‌‌ای برابر با 150 كیلومتر و مساحتی معادل 8236 هكتار را در بر گرفته است. اگر آب‌های نواحی باتلاقی و مساحت نقاط خالی منظور نشود، مساحت واقعی این جنگل در حدود 6012 هكتار می‌باشد. وسیع‌ترین قسمت جنگل‌های حرا در آب‌های بندر لافت و بندر پل در شمال غربی جزیره قشم، و در فاصله‌ 140 كیلومتری غرب بندرعباس قرار دارد.
این جنگل‌های ماندابی بر روی خاك‌های لجنی ناشی از رسوب خاك‌های حاصل از فرسایش سواحل رشد یافته‌اند و دائماً در معرض جزر و مد آب قرار دارند؛ به طوری كه در زمان جزر،‌ درختان و بستر لجنی آن‌ها از آب بیرون آمده و به صورت جزایری پراكنده نمایان می‌شوند و در واقع مد،‌ تمامی جنگل حرا به زیر آب رفته و ناپدید می‌شود. اصولاً درخت حرا در نقاطی می‌روید كه در مواقع مد دریا به زیر آب بروند. در نقاط مرتفع‌تر بستر دریا از این گونه درخت مشاهده نمی‌شود.
درختان حرا آب شور دریا را شیرین كرده و از آن تغذیه می‌كنند. این درختان یك دوره رویشی منظم دارند و معمولاً در اواخر تیرماه و اواسط مردادماه به گل می‌نشینند و میوه می‌‌دهند. گل آن‌ها زرد روشن است و میوه آن‌ها شیرین و گواراست. میوه‌ این درختان بادامی شكل است و پس از مدتی بر روی پایه‌ مادری شكفته شده و دانه‌ آن جوانه می‌زند و سپس به داخل آب می‌افتد. جریان شدید امواج، بذر گیاه را به نواحی كم‌تحرك‌تر دریا می‌برد. بذر حرا پس از تثبیت بر روی لایه‌های خاك دریا، رشد و نمو می‌كند. در فاصله بین قشم و بندر خمیر، جریان امواج بسیار اندك است و بدین جهت، اكثر بذرها در همین نواحی رشد می‌كنند.
درخت حرا كه ارتفاع آن گاهی به 4 متر می‌رسد و قطر تنه‌ آن تا 30 سانتی‌متر است، برگ‌های بیضوی‌شكل و كشیده با قاعده انتهایی بسیار باریك دارد. برگ حرا علاوه بر خاصیت خوش خوراكی برای دام، ارزش غذایی معادل یونجه و جو دارد. ریشه آن‌ها زانویی، هوایی و اسفنجی و معمولاً سطحی است. البته ریشه‌های این درخت بالاتر از سطح زمین قرار می‌گیرند و در عمل تنفس شركت می‌كنند. ریشه‌های درخت حرا به علت تراكم زیاد نمك در آب دریا و اشباع خاك از آب دریا، معمولاً زیاد گسترده نمی‌شوند.
دامداران سنتی جزیره قشم از برگ این درخت برای تغذیه دام و چهارپایان خود استفاده می‌كنند. وسعت این جنگل نسبت به گذشته یك روند كاهش را نشان می‌دهد. برای حفظ تعادل اكوسیستم و به منظور جلوگیری از انهدام این جنگل‌های نادر جهان،‌ در سال 1351 منطقه‌ مزبور حفاظت شده اعلام شده است.
در مناطق تحت پوشش حرا كه در اصطلاح خور نامیده می‌شود،‌ عمق آب از 3 متر تجاوز نمی‌كند و جنس خاك نیز بسیار شور است و بافت سنگین و قلیایی دارد. املاح موجود در خاك نیز عمدتاً از كلرید سدیم و كلرورهای سدیم و منیزیم تشكیل شده‌اند. با توجه به كیفیت و جنس خاك تصور می‌رود كه درختان مزبور فقط در چنین شرایطی می‌توانند رشد و نمو كنند.
مساعد بودن شرایط اكولوژیكی، این جنگل‌ها را به زیستگاه بسیار مناسب پرندگان مهاجر در فصول سرد تبدیل كرده است. در سایر فصول نیز كه پرندگان بومی محل مناسبی برای زیست نمی‌یابند، به این جنگل‌ها پناه می‌آورند. غیر از پرندگان آبزی و آبچر و مهاجر، خزندگان و ماهی‌ها و حتی برخی از بندپایان و دوكفه‌‌ای‌ها نیز در میان این جنگل‌ها مشاهده شده‌اند. لاك‌پشت‌های سبز و عقابی و مارهای دریایی سمی،‌ از جمله جانداران ویژه‌ اكوسیستم جنگل‌های حرا (مانگرو)ی ایران هستند. حواصیل بزرگ هندی، حواصیل سبز و خاكستری، فلامینگو، پلیكان، انواع سلیم، عقاب ماهیگیر، كفچه نوك، كاكایی و انواع دیگری از پرندگان در اكوسیستم‌های حرای ایران زندگی می‌كنند. نقش مهم دیگر این جنگل‌ها، مناسب بودن بستر آن‌ها برای تخم‌ریزی ماهیان خلیج‌فارس است.