زمانی برای تحقق یک پروژه

فراگیری الکترونیکی یا e-learning به‌طور خلاصه عبارت است از استفاده از IT ( فناوری اطلاعات) در امر آموزش.
این کار اغلب از طریق نرم‌افزارهای گوناگون، اینترنت و یا تلفیقی از این دو صورت می‌پذیرد. آموزش می‌تواند از سطوح ابتدایی تا دروس دانشگاهی و نیز آموزش فنون وابسته به کامپیوتر، زبان خارجی و ... را شامل شود. این شیوه که مورد توجه کشورهای پیشرفته تر قرار گرفته سیستم آموزش این کشور ها را متحول کرده است. مزایای این شیوه خاص آموزشی به‌گونه‌ای بوده است که کشور های بسیاری سرمایه‌گذاری‌های مختلف را در این زمینه کرده‌اند. ما در این مقاله سعی داریم به بررسی مزایا، خصوصیات و نیازمندی‌های این نوع آموزش بپردازیم.
در این روش، دانشجویان و دانش آموزان تشویق می‌شوند تا از خود خلاقیت بیش‌تری نشان دهند. دانشجویان و دانش آموزان این امکان را خواهند داشت که به یادداشت‌های دروس، خلاصه‌نویسی‌ها و تاکید‌گذاری‌ها دسترسی شبانه‌روزی داشته باشند و بتوانند در هر زمان، مباحث و سوالات خود را در اتاق‌های گفت‌وگو و چت مطرح کنند. آنها این امکان را خواهند داشت تا در هر زمانی با مدیر سایت، استادان و دانشجویان دیگر ارتباط برقرار کنند.
انعطاف‌پذیری این سیستم آموزشی برای افرادی که به دلیل تعهدات شغلی یا شخصی قادر به شرکت در کلاس رسمی ‌نیستند محیط آموزشی مناسبی را فراهم می‌آورد تا بتوانند به تحصیلات خود ادامه دهند. به‌عنوان مثال، این سیستم آموزشی برای کسانی که در ساعات درس در حال کار هستند، یا اشخاصی که به دلیل مشکلات جسمی‌قادر به حضور در محیط دانشگاه نیستند و یا حتی آنهایی که نتوانسته اند به هر دلیلی در کنکور های رسمی‌کشور شرکت کنند یا آنکه نتیجه لازم را به دست آورند، می‌تواند بهترین گزینه برای ادامه تحصیل باشد.
البته کاملا طبیعی است که شما فکر کنید ممکن است دانشجویان و یا دانش آموزان به‌دلیل عدم درک محیط آموزشی و عدم حضور در این محیط، پس از مدتی جدیت لازم را برای ادامه تحصیل از دست بدهند. به همین دلیل است که روان‌شناسی آموزش در این سیستم از اهمیت فراوانی برخوردار است و کارشناسان همواره بر روی موضوعاتی چون ایجاد جدیت در فراگیری،‌ بحث و تحقیق می‌کنند و جدیدترین و مفید‌ترین راهکارها را ارایه می‌دهند.
بسیاری براین باورند که فراگیری الکترونیکی در صورت اجرای درست می‌تواند زمینه‌ساز دو طرفه کردن فرایند آموزش شود. آموزش سنتی‌ ظاهرا رابطه‌ای دو طرفه به نظر می‌رسد (رابطه بین تعلیم‌دهنده و تعلیم‌گیرنده) ولی عملا شاهد هستیم که در بسیاری از کشورها معلمان و استادان مطالب درسی را به صورت ثابت و یکنواخت ارایه می‌کنند و نهایتا سوالات و اشکالات دانش‌آموزان و دانشجویان را پاسخ می‌دهند. به عبارت دیگر، کمتر شاهد بازخورد و فیدبک در امر آموزش هستیم.
از طرف دیگر، در روش آموزش سنتی، دانشجوها و دانش‌آموزان با قابلیت‌های فراگیری متفاوت مجبور به یادگیری اندازه‌ای معین از یک موضوع مشخص در مقطع زمانی ثابتی می‌شوند. نتیجه آن، یادگیری متفاوت در زمان یکسان است، در حالی که هدف فراگیری الکترونیکی، عکس این قضیه است.
● تاریخچه فراگیری الکترونیکی در جهان
آموزش غیرحضوری یا آموزش مکاتبه ای در دهه اول سال ۱۷۰۰ میلادی آغاز شد. هنوز هم در نقاط مختلف دنیا، از جمله ایران، از این شیوه آموزشی برای تحصیل و یادگیری برخی از رشته ها که البته تعداد آنها زیاد هم نیستند، استفاده می‌شود. آموزش مکاتبه‌ای که با نامه نگاری توسط مدرسه یا موسسه‌های واجد شرایط اداره می‌شد و دانشجویان و استادان از طریق نامه نگاری با هم ارتباط برقرار می‌کردند، مورد توجه دانشجویان و دانش‌آموزان قرار گرفت. همزمان با ایالت متحده آمریکا که در زمینه آموزش از راه دور فعالیت داشت، کشورهای اروپایی دوره های آموزشی را قبل از سال ۱۸۴۰ به صورت جزوه های خلاصه شده آغاز کرده بودند. اولین دوره آموزشی از راه دور دانشگاهی که در سال ۱۸۹۲ بنیان گذاری شد، با کمک اداره پست انجام می‌شد.
روش‌های بهره‌گیری از آموزش غیرحضوری مبتنی بر فناوری به اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی باز می‌گردد. در اواسط قرن بیستم برنامه های آموزشی متنوعی نیز وجود داشت و مجوز اولین رادیوی آموزشی دانشگاهی در سال ۱۹۲۱ صادر شد، که اولین مرحله شکل‌گیری فراگیری الکترونیکی محسوب می‌شود. در سال ۱۹۶۰با تکامل و پیشرفت رسانه‌ها، تکنولوژی آموزش از راه دور نیز دچار تغییر شد و به جای تکیه بر سیستم پستی‌، دانشگاه ها با استفاده ترکیبی از ابزار چند‌رسانه‌ای مولتی مدیا، جهت پشتیبانی آموزشی از دانشجویان ثبت‌نام می‌کردند، به نحوی که علاوه بر انگلستان و آمریکا در سایر کشور های اروپایی و آسیایی، موسسات آموزش الکترونیکی توسعه یافت. امروزه فراگیری الکترونیکی مبتنی بر استفاده از فناوری‌های جدید، ابزاری است برای انتقال دانش روز که می‌تواند انواع تخصص‌ها و مهارت‌ها در رشته های متفاوت را در اختیار دانش‌پژوهان قرار دهد. ‌در واقع " فراگیری الکترونیکی‌ ثابت‌ کرده‌ است‌ که‌ یادگیری‌ را نسبت‌ به‌ کلاس‌های‌ درس‌ سنتی‌ ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش‌ می‌دهد.
کارشناسان و دست‌اندرکاران سیستم های آموزش مجازی، پروژه فراگیری الکترونیکی از طریق وب را به چند مرحله که شامل بازه های زمانی بعد از سال ۲۰۰۲ است تقسیم می‌کنند:
- سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ : پایه گذاری فضای نمونه‌ای و آزمایشی شامل چند درس از چند رشته مختلف و کار بر روی فرم و محتوا
- سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ : توسعه و گسترش صدها رشته با برنامه و محتوای درسی کامل و قابلیت جست ‌و‌جوی اطلاعات تا اخذ موافقت
- سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ : ترقی و تسهیل اکثریت قریب به اتفاق رشته‌ها شامل ۲۰۰۰ رشته، تکنولوژی پیشرفته‌تر و راحت‌تر، ارایه بهترین روش‌های درسی، ارزیابی عوارض و چالش‌ها.
سه برهه تاریخی مهم که در این میان وجود دارد عبارتند از:
- سپتامبر ۲۰۰۲ : باز شدن درب این‌گونه سیستم ها به روی همه
- سپتامبر ۲۰۰۳ : آغاز پیشروی و توسعه سیستم فراگیری الکترونیکی
- سپتامبر ۲۰۰۷ : تثبیت روش های آموزشی و سیستم.
● تاریخچه فراگیری الکترونیکی در ایران
تاریخچه فراگیری الکترونیکی در ایران به زمان بهره‌گیری از ابزار کمک آموزشی سمعی - بصری شامل نمایش اسلاید و فیلم های آموزشی در کلاس درس باز می‌گردد. پس از آن، تلویزیون به عنوان یک رسانه آموزشی مورد توجه قرار گرفت و تلویزیون آموزشی ملی ایران رسما به امر آموزش همگانی در سراسر کشور پرداخت.
آموزش از راه دور در کشورمان به جز تجربه کوتاه دانشگاه آزاد (قبل از انقلاب) و دانشگاه پیام نور مبتنی بر استفاده از شیوه ارتباط از راه دور، دارای سابقه‌ای طولانی نیست. در پایان دهه ۷۰ آموزش مجازی در دستور کار دانشگاه تهران قرار گرفت و پروژه های تحت این عنوان آغاز شد. در سال ۱۳۸۰ سایت آموزش مجازی دانشگاه تهران با ارایه ۹ درس برای دانشجویان روزانه دانشگاه راه اندازی شد و از نیم سال اول تحصیلی همان سال، از آن بهره برداری شد. در همان سال وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تاسیس دانشگاه اینترنتی خبر داد که تحت نظر آن وزارتخانه، و در عین حال به‌صورت موسسه غیر‌انتفاعی در سراسر کشور خدمات آموزشی ارایه خواهد داد. به دنبال آن تعدادی از دانشگاه ها اعلام کردند که راه‌اندازی نظام فراگیری الکترونیکی را جزو برنامه های خود قرار داده اند و در حال حاضر تعدادی از آنها دروسی را به صورت تک درس برای دانشجویان حضوری خود ارایه کرده اند. اندکی بعد از این اقدام، آموزش وپرورش که بزرگ‌ترین بخش آموزشی کشور است، فعالیت‌هایی را در این زمینه شروع کرد و در حال حاضر تعدادی موسسه خصوصی نیز از روش فراگیری الکترونیکی بهره‌ می‌جویند.
● موانع E-Learning در ایران
مشکل فنی مهم‌ترین مساله در کشور محسوب می‌شود و به دلیل اینکه زیر ساخت های شبکه مناسب در ایران تهیه نشده است، انتقال صدا و تصویر به کندی صورت می‌پذیرد. این مساله موجب کاهش کارایی سیــــستم های آموزش مجازی در ایران می‌شود. مشکل دیگر، تهیه و تدوین مطالب آموزشی مطابق با استانداردهای فراگیری الکترونیکی است. همچنین نبود فرهنگ استفاده از E-Learning و عدم آشنایی با توانایی ها و ضعف های این سیستم در کشور نیز مشکل دیگری است که به مرور زمان و با تبلیغات صحیح می‌توان آن را مرتفع کرد.
● مقایسه آموزش الکترونیکی و سنتی
از جمله مواردی که باعث همه‌گیری و استقبال از سیستم های فراگیری الکترونیکی شده است، رفع بسیاری از مشکلات موجود در سیستم آموزش سنتی است. ساعت ها نشستن در کلاس‌های درس خسته کننده است و توان کاری و ذهنی دانشجو و دانش آموز را به میزان بسیاری کاهش می‌دهد.
آموزش سنتی، سرد و کسالت‌آور است حال آنکه آموزش الکترونیکی محاوره‌ای است. در شیوه قدیمی، ‌دروس در کلاس های رسمی‌درس گفته می‌شد و دانشجو آنها را یادداشت و خلاصه‌برداری می‌کرد اما در روش جدید به‌صورت محاوره‌ای با دانشجو برخورد می‌شود و حتی در بسیاری از مواقع دانشجو می‌تواند خلاصه درس و نکات مهم را به‌صورت آنلاین دریافت نماید.
یکی دیگر از اختلافات آموزش سنتی و جدید در روش یادگیری است. در شیوه جدید، آموزش پروسه‌ای عملیاتی است. در واقع دلیل فراموشی در روش قدیمی ‌این است که اشخاص مطالب را می‌شنوند و یاد می‌گیرند، حال آنکه این نوع یادگیری عمقی نیست، به‌خصوص آنکه اکثر برنامه‌های عملی تا مدتی طولانی پس از دوره (حداقل تا پایان دوره ) انجام نمی‌گیرد. اما در روش جدید افراد مطالب را بر روی مانیتور رایانه با اشکال و نمودارهای کاملا واضح و دقیق می‌بینند و بعد آنها را به‌وسیله محیط‌های شبیه‌سازی شده در کامپیوتر انجام می‌دهند که در نتیجه مطالب با عمق بیش‌تری درک می‌شوند.
● دانشگاه مجازی
یکی از تحولات مهم در آموزش عالی، پیدایش دانشگاه‌های مجازی است که با حذف محدودیت های مکان و زمان، قلمرو خدمات‌اش از مرزهای ملی و منطقه‌ای به مرزهای بین‌المللی و جهانی کشیده شده است.
عامل اصلی رشد دانشگاه مجازی را می‌توان شرکت ۱.Unext دانست. در اواخر سال ۱۹۹۷ بود که به این شرکت پیشنهاد ارایه یک سیستم آموزشی برای آموزش مقاطع بالا داده شد. این ایده سبب شد تا شرکت unext.۱ با کمک دانشگاه cardean، یک سیستم آموزشی آنلاین تهیه کند. شرکت مزبور وقت‌اش را صرف ایجاد بستری کند که هم مزایای روش قدیمی ‌آموزشی از قبیل اشتراک مساعی و تجمع را داشته باشد و هم انعطاف‌پذیر بوده و نیازها را برآورده کند. در واقع این ایده از آنجا گرفته شده بود که آموزش به‌صورت اشتراک مساعی و یادگیری همراه با انجام دادن، بسیار موفق‌تر است. یکی از مراکز آموزشی که به این صورت پیاده شد دانشکده حقوق دانشگاه کنکورد بود.
هدف این مراکز آن نبود که محیط فیزیکی به‌طور کامل حذف شود، بلکه سعی بر این بود که محدودیت‌های چنین محیط‌هایی را کم کنند، آن هم به این صورت که به هر دانشجو یک صفحه وب شخصی ، میل و . . . داده می‌شد و در مواقعی که آنها نمی‌توانستند به‌طور فیزیکی در کلاس و یا دانشکده حضور یابند به این وسیله با دانشگاه ارتباط برقرار می‌کردند. آنها می‌توانستند با استفاده از اینترنت و دوربین‌های اینترنتی به کلاس درس وارد شوند و مطالب را از آن طریق بیاموزند، استاد هم با دوربین دستگاه خود می‌توانست آنها را ببیند.
نتایج به‌دست آمده از این روش بسیار موفقیت‌آمیز و امیدوارکننده بود، به طوری که درصد افرادی که برای اولین بار در امتحان پایانی شرکت می‌کردند و نمره بالای ۸۰ می‌آوردند از ۲۰ به ۳۳ افزایش یافت.
● نتیجه‌گیری
ما اگر بخواهیم ابتدا در کشور زیرساخت‌ها را پی‌ریزی کنیم و سپس وارد مراحل بعدی شویم از سایر کشور‌ها بسیار عقب هستیم. پس باید از تجربیات دانشگاه‌های بزرگ دنیا که در زمینه فراگیری الکترونیکی مبتنی بر وب موفق بوده‌اند و از آن استفاده می‌کنند، بهره بگیریم. آنها به موازات فعالیتشان، امکانات محدود آموزش مجازی را به وجود آورده‌اند ضمن آنکه در کشورهای غربی، همزمان تحقیقاتی در مورد "فنون همکاری" و "مفاد آموزشی" صورت می‌گیرد.
ما می‌توانیم همزمان مراحل بعدی را شروع کنیم، اما اگر در حال حاضر بدون این تحقیقات، بلافاصله آموزش مجازی را راه اندازی کنیم و به مرحله بهره‌وری برسانیم، کار را ناقص شروع کرده ایم و این نوع آموزش مجازی، در واقع نشر الکترونیکی همان کتب آموزش سنتی خواهد بود که نتیجه ای جز شکست این سیستم در نظام آموزشی ما نخواهد داشت. در اروپا سالها روی این پروژه کار شده است و بیش‌تر تحقیقات محققان روی فنون همکاری و ستون آموزشی بوده است، نه مسایل فنی مربوط به آن.

منبع: گروه دانشجویان کامپیوتر دانشگاه تهران جنوب

منبع : آروین تاژ آفرین