سابقهٔ تاریخی اسکان قبایل و عشایر عرب در خوزستان

آن بخش از ایران که از عهد ساسانی تا امروز خوزستان نامیده می‌شود در زمان هخامنشی، بنابر سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ، ”خَوْجیا“ (Khavjiaa) نام داشت و یک استان (به زبان پارسی باستان: خشتره‌پاو) بود. در زمان پارتیان که دوران پادشاهی‌های کوچک محلی بود، خوزستان نیز شاه خودمختار داشت، ولی ما نمی‌دانیم که از فرمانروایان بومی یا از پهلوی‌ها بوده است. آخرین شاه محلی خوزستان از پارتی‌ها نیروفر لقب داشت که در حوالی سال ۲۲۰ میلادی توسط اردشیر پاپکان از میان برداشته شد. در زمان ساسانی خوزستان به‌صورت یک استان توسط فرماندار منصوب شاهنشاه اداره می‌شد. این وضع تا حملهٔ عرب و برافتادن شاهنشاهی برقرار بود. در سال ۱۷ هجری که ابوموسی اشعری خوزستان را گشود، یکی از بزرگان شهر مهرگان کدک (به عربی: مهرجانقذق) به نام آذین هرمزان فرماندار خوزستان بود. هرمزان همان مردی است که پس از چندین شکست در نقاط مختلف خوزستان، سرانجام مجبور شد که تسلیم ابوموسی اشعری شود؛ و او را به مدینه برده تحویل عمر دادند، و داستان درازی دارد، که آخرش ترور عمر به تحریک او و ترور او به‌دست عبیدالله پسر عمر است.

منبع : تاریخ و فرهنگ ایران زمین