نظارت ما از جنس هماهنگی است، نه بازرسی

پس از مدت‌ها مجالی دست داد که به مصاحبه با دکتر نوروزی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی بنشینیم. ترجیح دادیم به جای پرسیدن سؤال‌های کلیشه‌ای و شنیدن آمار و ارقام تکراری، در مصاحبه با کسی که برای دومین دوره عهده‌دار دبیری شورای عالی است و نیز سابقه معاونت آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی را دارد و اخیراً هم به عنوان مشاور مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی منصوب شده، بیشتر به ارزیابی کیفی سازمان نظام پزشکی از دید این عضو منتخب جامعه پزشکی بپردازیم. حاصل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
▪ مایلم از این‌جا شروع کنیم که به نظر شما نقش و جایگاه سازمان نظام پزشکی در نظام سلامت ما در حال حاضر چگونه است؟
ـ اگر ما به ماهیت قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی نگاه کنیم، می‌بینیم که این قانون جدید که قانون پیشرفته‌ای هم هست، برای این بنا شد تا بتواند اصول و کارکردهایی را در مجموعه بهداشت و درمان کشور از نهاد‌های دولتی به طرف مجامع صنفی منتقل کند. اگر به قانون اساسی و فرمایشات مقام معظم رهبری هم رجوع کنیم شاهدیم که تأکید بر اصل ۴۴ قانون اساسی، کوچک کردن دولت و واگذاری امور مردم به خود مردم و اعطای نقش نظارتی بیش از اجرایی برای سازمان‌های دولتی داشتند. یکی از نمودهای اجرای این قانون را می‌توانیم در سازمان نظام پزشکی ببینیم. قانون تشکیل این سازمان تأکید بر حمایت از حقوق مردم و صنف دارد که به صورت کاملاً دموکراتیک عوامل اجرایی و اعضای آن شکل می‌گیرند.
▪ یعنی شما اعطای اختیارات جدید به سازمان را با موضوع ابلاغیه اصل ۴۴ هم‌راستا می‌بینید؟
ـ بله، ماهیت موضوع این است که اموری از اجراییات یک صنف در راستای حمایت از حقوق مردم و بهبود وضعیت سلامت به خود آن صنف واگذار شده و لذا می‌توانیم نمود بسیار خوبی از اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی را در قالب اعطای اختیاراتی ببینیم که از سیستم‌های بهداشتی و درمانی دولتی در حیطه اجرایی گرفته شده و به یک سازمان صنفی و غیر دولتی منتقل شده است. ورود سازمان به بحث آموزش‌های تخصصی پزشکی و اجازه برای همکاری و گسترش نشر دانش پزشکی در بخش آموزش همگانی نمونه‌هایی از این موضوع هستند. در بحث صنفی نیز به امور اجرایی پزشکان مثل صدور پروانه‌ها یا امور مربوط به تخلفات و انتظامات می‌توان اشاره کرد. پس در واقع ماهیت قانون جدید تشکیل سازمان نظام پزشکی کم کردن از بار دولت‌ و اعطای وظایف به صنف‌ها و بخشی از جامعه که در این‌جا پزشکان هستند، بوده است.
▪ با این نگاه و انتظاری که نسبت به سازمان در بیرون وجود دارد، ساختار آن را برای حرکت در این مسیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ـ با این نگاه که بیان شد، عملکرد واحد‌های مختلف سازمان مفهوم پیدا می‌کند. اگر به ارکان سازمان در قانون جدید برگردیم، می‌بینیم پدیده دموکراسی و انتخاب از پایین به بالا به خوبی شکل گرفته؛ یعنی این جامعه صنفی ابتدا دور هم جمع می‌شوند و هیأت مدیره‌هایی را تشکیل می‌دهند که به اعتقاد من رکن اصلی سازمان نظام پزشکی همین هیأت مدیره‌های نظام پزشکی شهرستان‌ها هستند. یعنی در هر شهرستان و در گوشه‌گوشه‌ کشور، تعدادی از پزشکان رأی داده، گروهی را به عنوان نمایندگان خود انتخاب می‌کنند. به دنبال آن هیأت مدیره‌ها رئیس، نایب رئیس و دبیر و نماینده‌ای دارند که مجمع عمومی را تشکیل می‌دهند. پس هر‌چه به رأس هرم نزدیک شویم می‌بینیم که باز هم آن‌چه در مقابل ماست نظیر مجمع عمومی، تبلور نماینده‌های جامعه پزشکی است و همین نماینده‌ها در مجمع حضور دارند. اما مجمع با تعداد اعضای زیادی که دارد، به یک واحد عملکردی برای تصمیم‌گیری‌ها نیازمند است که به همین دلیل مجمع از بین منتخبین کشور، تعدادی را به عنوان اعضای شورای عالی انتخاب می‌کند. بنابراین مؤثرترین رکنی که در سازمان بر امور اثر دارد یا در تسهیل امور تلاش می‌کند شاید شورای عالی نظام پزشکی باشد. اگر چه خود شورا هم باز منتخب مجمع است. به طور کلی، مجمع وظیفه سیاست‌گذاری‌های کلان را بر عهده دارد و شورا موظف به تدوین اجرایی‌تر این سیاست‌های کلان است. من شخصاً معتقدم مهم‌ترین ارکان سازمان نظام پزشکی، خود جامعه پزشکی هستند و از نظر اجرایی هم، هیأت مدیره‌ها. اما این هیأت مدیره‌ها به صورت پله‌به‌پله وظایفی را در اختیار واحد‌هایی از جمله مجمع عمومی، شورای عالی و ... قرار داده‌اند.
▪ با توضیحاتی که دادید، به عنوان دبیر شورای عالی، این شورا را تا چه اندازه در اجرای قانون جدید سازمان موفق و مؤثر می‌دانید؟
ـ اگر به قانون نگاه کنیم، می‌بینیم اختیارات وسیعی برای شورای عالی نظام پزشکی تعیین شده و چون شورای عالی عامل تدوین دستورالعمل‌های اجرایی منطبق با سیاست‌های کلان سازمان است، سازمان برای توانایی و قدرت در پیشبرد قانون و عمل به وظایفش، باید یک شورای عالی قوی داشته باشد. اگر به فعالیت‌‌های چندین ساله سازمان نگاه کنیم، هر‌گاه سازمان رو به جلو حرکت کرده و موفق بوده و در حیطه اجرایی عملکرد خوبی داشته، به نظر می‌رسد شورای عالی هم در آن دوره عملکرد قوی و مناسبی داشته است؛ تصمیمات عاقلانه اتخاد کرده و در راستای حقوق مردم و صنف پای تصمیمات خود ایستاده و وظیفه و نقش خود را به عنوان پشتوانه بدنه اجرایی سازمان به خوبی ایفا کرده است. البته در همین راه، فراز و نشیب‌هایی هم داشته است. در این مسیر، شورای عالی مثل هر واحد دیگری وظایف خود را اولویت‌بندی می‌کند و مواجهه با چالش‌های جامعه پزشکی را بر اساس اولویت‌ها و نیاز‌های این جامعه تنظیم می‌کند. اگر به عملکرد ۲ ساله اخیر سازمان توجه کنیم، همین موضوع را به وضوح می‌بینیم. مثلاً در بحث تعرفه‌ها و کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی، تا حدی که به تعرفه‌ها مربوط می‌شود، فعالانه ظاهر شده و اقتصاد درمان را به سوی واقعی شدن سوق داده‌ایم.
▪ همان‌طور که اشاره کردید، شورای عالی وظایف متعددی دارد که یکی از آن‌ها هم نظارت بر هیأت مدیره شهرستان‌ها است. ارزیابی شما از عملکرد شورا در این حوزه چیست؟
ـ در مجموع، آمار نشان می‌دهد که شورای عالی نظام پزشکی در این ۲ ساله، بیشترین تعداد جلسات، بیشترین مصوبات و بیشترین انسجام کاری را داشته و چالش‌های واقعی جامعه پزشکی را نمایان کرده است. ما معتقدیم که فعالیت‌های شورای عالی به عنوان نظارت بر هیأت مدیره‌های شهرستان‌ها و کنترل عملکرد آن‌ها، یک نوع جمع‌آوری اطلاعات است؛ چرا‌ که شورای عالی منتخب خود هیأت‌های مدیره است. یعنی شورای عالی مافوق هیأت مدیره‌ها نیست، بلکه حاصل آن‌هاست. وظیفه نظارت شورای عالی بر عملکرد هیأت‌ مدیره‌ها، وظیفه هماهنگ‌کنندگی است، نه رابطه رئیس و مرئوس. در برخی از وظایف مثل نظارت بر شهرستان‌ها، دید نظارتی به مفهوم بازرسی نداریم، بلکه به عنوان هماهنگی بین هیأت مدیره‌ها به این نقش نگاه می‌کنیم. چون معتقدیم هیأت مدیره‌ها بالای سر ما هستند، نه ما بالای سر هیأت مدیره‌ها.
▪ حال که نگرش شورای عالی به این مقوله به این صورت است، نحوه اعمال این سیاست‌ و اطلاع‌گیری از شهرستان‌ها و هماهنگی‌ها چگونه است؟
ـ از ویژگی‌های خوب این شورای عالی آن است که در حیطه عملکرد خود نسبت به عملکرد سازمان، به طور تفکیکی عمل می‌کند و از سوی دیگر، بعضی مسیر‌های اجرایی خود را از طریق سازمان هم انجام می‌دهد. مثلاً اطلاع‌گیری در باب نظارت بر فعالیت شهرستان‌ها را از طریق سازمان انجام می‌دهیم و نظارت غیر محسوس و هماهنگ‌کننده داریم. جمع‌آوری اطلاعات در بعضی زمینه‌ها از طریق واحد‌های انتظامی، حاصل می‌شود. کمیسیونی نیز به درخواست شورای عالی تشکیل شده که بر عملکرد و هماهنگی بودجه‌ای شهرستان‌ها نظارت دارد. رابطه ما با شهرستان‌ها یک رابطه دوطرفه است و در شورای عالی تصویب کردیم که بیش از ۵۰ درصد کمک دولت به شهرستان‌ها اختصاص یابد، چرا‌ که نظارت و هماهنگی یک رابطه دوطرفه است. در مجموع شورای عالی رابطه خوبی با هیأت مدیره‌ شهرستان‌ها برقرار و کمک خوبی به آن‌ها کرده است. ضمن این‌که بیش از نیمی از اعضای شورای عالی ما اعضای هیأت مدیره شهرستان‌ها هستند. در حقیقت شورای عالی چیزی نیست جز اعضای هیأت مدیره شهرستان‌ها و اعضای تهرانی این شورا هم عضو هیأت مدیره تهران هستند.
▪ شما، به عنوان یک عضو جامعه پزشکی که اکنون در جایگاه دبیر شورای عالی نظام پزشکی حضور دارید، ارزیابی‌تان از عملکرد سازمان در مسیر اهداف مشخص‌شده چگونه است؟
ـ ایده‌آل سازمان و شورای عالی نظام پزشکی، تسهیل امور مردم و صنف است. هر‌چند که ما هنوز در این راه، کاملاً موفق نیستیم. مثلاً‌ وقتی می‌بینیم پزشک ما هنوز برای انجام کار‌های اداری مجبور به رفت‌و‌آمد‌ است، متوجه می‌شویم هنوز تسهیلات لازم در سطح مناسب برای این قشر به وجود نیامده است. در این ۲ سال قدم‌های خوبی برای تسهیل امور صنف برداشته شده، اما هنوز لازم است تا در راستای تحقق این هدف تلاش کنیم. یکی از اشکالاتی که من به عنوان یکی از مسؤولان سازمان به خودمان وارد می‌دانم، این است که هنوز نتوانسته‌ایم شأن و حرمت جامعه پزشکی را وقتی به هر دلیل به سازمان مراجعه می‌کند، به طور کامل و ایده‌آل رعایت کنیم و فکر می‌کنم باید با وضع قوانین مناسب و تشویق و تنبیه‌های بجا، شرایط مطلوب را فراهم کنیم. در این صورت یک گام مهم به جلو برداشته‌ایم.
علاوه بر این‌ها، به نظر من، ما باید این تابو را بشکنیم که از شهرستان‌ها نمی‌توانند در جایگاه‌های مدیریتی سازمان قرار بگیرند. سازمان نظام پزشکی ارگانی است مثل وزارتخانه‌ها و شاید قوی‌تر از آن‌ها. این درست است که برخی مشکلات وجود دارد، اما اگر جایگاه سازمان نظام پزشکی را این‌گونه ببینیم، پس اگر معاونان وزیر می‌توانند از شهرستان‌ها بیایند، معاونین سازمان نظام پزشکی هم می‌توانند از شهرستان‌ها انتخاب شوند. البته این کار مشکلات اجرایی زیادی دارد.
▪ یکی از واحدهای سازمان که در قانون به آن اشاره شده، دبیرخانه شورای عالی است. در مورد ساختار و عملکرد آن برای ما کمی توضیح دهید.
ـ در قانون شاید یکی از معدود واحد‌هایی که به صورت خاص نام آن ذکر می‌شود، دبیر‌خانه است. نکته اساسی آن است که تشکیل جلسات شورا توسط دبیرخانه است، هر‌چند که دبیرخانه تابع قوانین شورای عالی است. در مجموع دبیرخانه نقش هماهنگ‌کننده بین شورای عالی، بدنه اجرایی و رئیس‌کل و هیأت مدیره‌ شهرستان‌ها و مجمع را به عهده دارد و به بیان دیگر رابط شورای عالی با واحد‌های مختلف، دبیرخانه است. اما باید توجه کرد برای ایجاد و گسترش دبیرخانه‌ای با این مسؤولیت‌ها، به امکانات نیاز داریم که دبیرخانه ما به دلیل کمبود امکانات و نیز کوتاه بودن عمر آن با وظایف جدید، هنوز رشد کافی نداشته است. دید ما نسبت به دبیرخانه شورا باید فراتر از تشکیل جلسات ماهانه شورا باشد و باید به آن از زاویه وظایف واقعی‌اش نگاه کرد. من فکر می‌کنم برای حضور فعال‌تر شورا در اجرای وظایفش و حمایت از بدنه اجرایی سازمان، باید آن را تقویت کنیم.
▪ یکی از بخش‌های مهم سازمان در قانون جدید که می‌تواند کمک زیادی به سیستم اجرایی و نیز شورای عالی بکند، کمیسیون‌های مشورتی است. لطفاً کمی در این‌باره بفرمایید.
ـ این بحث، از موضوعات مهم موجود است. در قانون عنوان شده که رئیس‌کل افرادی را به عنوان اعضای کمیسیون‌های مشورتی به شورای عالی پیشنهاد می‌دهد که این کمیسیون‌های مشورتی، هم اکنون تشکیل شده و آیین‌نامه‌ای هم دارند. طبق مصوبه شورای عالی درباره چارت تشکیلاتی جدید سازمان، جایگاه این کمیسیون‌ها هم در مجموعه اجرایی سازمان و زیر نظر رئیس کل تعریف شده است. اطلاعات و مطالب مربوط به دستور جلسات شورا در کمیسیون‌های مشورتی به بحث گذاشته می‌شود و اتفاقاً خود اعضای شورا هم در این کمیسیون‌ها عضو و به عنوان رئیس کمیسیون فعال هستند.
البته من شخصاً معتقدم که اگر دبیرخانه کمیسیون‌های مشورتی به طور نزدیک‌تری در مجموعه دبیر‌خانه شورای عالی و در ارتباط با رئیس‌کل قرار می‌گرفت، امور بیشتر از حال تسهیل می‌شد.
▪ مهم‌ترین دستاورد و چالش‌ شورا در این دو سال گذشته را چه می‌دانید؟
ـ مطمئناً تعرفه. چرا ‌که اکنون تعرفه نماد بیرونی رابطه بین مردم، پزشک و سیستم ارایه خدمات سلامت است. ممکن است مهم‌ترین موضوع ما نباشد، اما مهم‌ترین چالش ما است. بحث تعرفه از نگاه ما ابزار اصلاح ارایه خدمت به مردم است. تعرفه در حال حاضر در یک چرخه معیوب افتاده است. یک تعرفه غیر واقعی، یعنی عدم تناسب دخل‌و‌خرج پزشکان که به طور طبیعی و ناخواسته، منجر به کاهش خدمات کیفی و افزایش خدمات کمی برای جبران تراز هزینه‌ها در بیمارستان‌ها و نزد جامعه پزشکی می‌شود.
اگر این موضوع اصلاح شود، می‌توان انتظار داشت کیفیت خدمات هم بالاتر برود. در تمام دنیا دولت‌ها برای بهداشت و درمان یارانه پرداخت می‌کنند و بخشی از درآمد‌های کشور را به این بحث اختصاص می‌دهند. هر‌چه این سوبسید بالا برود، هزینه از طرف مردم کمتر پرداخت می‌شود. اما ما معتقدیم در شرایط فعلی، پزشکان مجبورند این مقدار را از جیب خود پرداخت کنند. چون وقتی تعرفه واقعی نیست و مردم هم توان پرداخت آن را ندارند، پس جامعه پزشکی مجبور به پرداخت این هزینه‌ هستند. ما معتقدیم اگر بحث تعرفه‌ها به صورت آرام و پله‌پله حرکت کند و بیمه‌ها تقویت شوند و به سمت تعرفه‌های واقعی سوق پیدا کند، مشکلات کمتر می‌شود. این چالش دو سال اول نظام پزشکی بود که هم اکنون با همکاری‌های صورت‌گرفته‌، روند خوبی را در پیش گرفته است.
▪ و به عنوان آخرین سؤال، در جایگاه یک مسؤول سازمان نظام پزشکی و دبیر شورای عالی، بفرمایید برنامه‌هایتان برای آینده چیست؟
ـ اجرایی کردن اصل حرکت از هیأت مدیره‌ها به سمت رأس هرم، تقویت هیأت مدیره‌های شهرستان‌ها و استقلال آن‌ها از اهداف آینده ما هستند. تقویت هیأت مدیره‌ها باعث می‌شود سازمان قدرت بیشتری پیدا کند. چالش اصلی ما در دو سال آینده تقویت هیأت مدیره شهرستان‌ها و استقلال آن‌ها است.
در این راستا، هنر مرکزنشینان باید این باشد که برای این هدف، سیاست و راهکار تدوین کنند. اشکال ما این است که می‌خواهیم در هر کاری خودمان هم حضور داشته باشیم و این‌گونه است که توان آن را نداریم. اگر قرار باشد شورا در همین موضوع هم درگیر شود، باز هم خطا کرده است. ما باید زراعت را به هیأت مدیره‌ها یاد دهیم، نه این‌که به آن‌ها نان بدهیم. ما باید به شهرستان‌ها هویت دهیم تا خودشان استقلال پیدا کنند.
▪ با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

منبع : مجله نظام پزشکی