ساختار اداره صنعت نفت و گاز نروژ

با کشف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره نروژ در تاریخ ۳۵ ماه می سال۱۹۶۳ ، حاکمیت کشور نروژ بر فلات قاره اعلام شد و تمام منابع طبیعی این فلات، تحت مالکیت دولت درآمد. ورود به عرصه تولید و بهره‌برداری از نفت و گاز، نروژ را بر آن داشت تا ساختار اداره امور نفتی خود را تدوین نموده و در پی آن، برنامه‌های لازم برای کسب حداکثر ارزش افزوده از این منابع را تدوین نماید. منابع انرژی نروژ باید به گونه‌ای مدیریت شود تا توسعه پایدار کشور را به دنبال داشته باشد و اولویت بالایی نیز برای مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته شود.
هدف کلی سیاست نفت و گاز دولت متضمن این نکته است که بیشترین ارزش ممکن از فعالیت‌های نفتی عاید جامعه نروژ شود.
با کشف ذخایر نفت و گاز در فلات قاره نروژ در تاریخ ۳۵ ماه می سال۱۹۶۳ ، حاکمیت کشور نروژ بر فلات قاره اعلام شد و تمام منابع طبیعی این فلات، تحت مالکیت دولت درآمد. ورود به عرصه تولید و بهره‌برداری از نفت و گاز، نروژ را بر آن داشت تا ساختار اداره امور نفتی خود را تدوین نموده و در پی آن، برنامه‌های لازم برای کسب حداکثر ارزش افزوده از این منابع را تدوین نماید. منابع انرژی نروژ باید به گونه‌ای مدیریت شود تا توسعه پایدار کشور را به دنبال داشته باشد و اولویت بالایی نیز برای مسائل زیست‌محیطی در نظر گرفته شود. هدف کلی سیاست نفت و گاز دولت متضمن این نکته است که بیشترین ارزش ممکن از فعالیت‌های نفتی عاید جامعه نروژ شود.
● پیش فرض ها
در این راستا دولت نروژ پیش فرضهایی را جهت برنامه‌ریزی برای رسیدن به توسعه مطلوب صنعت نفت و گاز این کشور تهیه کرد که اهم آنها عبارتند از:
۱) نفت و گاز فلات قاره نروژ به کل جامعه نروژ تعلق دارد و دولت این حق مالکیت را اعمال می‌کند.
۲) تولید نفت و گاز باید به گونه‌ای تنظیم شود که توسعه پایدار را تضمین کند. بر این اساس مجوزهای تولید و اکتشاف برای دوره‌های مشخصی به شرکت‌های نفتی اعطا می‌شود.
۳) فعالیت‌های نفتی در اقتصاد و رفاه عمومی از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین باید تحت حاکمیت و کنترل بوده و مدیریت آن شفاف باشد.
۴) درآمدهای دولت از فعالیت‌های نفتی عبارت از مالیات بر شرکت‌های نفتی، درآمدهای سهم مالی مستقیم دولت و سهام دولت در استات اویل و نورسک هیدرو می‌باشد و دولت استفاده از این ابزار را برای تضمین دارایی‌های عمومی و ایجاد درآمد در آینده ادامه خواهد داد.
۵) تلاش‌های دولت در جهت آن است که فعالیت‌های تولید و اکتشاف، توسعه، حفظ و نگهداری، فراوری نفت و گاز توسعه تکنولوژی و تحقیق به گونه‌ای انجام شود که به توسعه صنعتی کشور کمک نماید.
● ساختار اداره صنعت نفت و گاز
از اوایل دهه ۱۹۷۰ مجلس نروژ(استورتینگ) و دولت (وزارت نفت و انرژی) به همراه یک آژانس دولتی به نام مدیریت نفت و گاز نروژ (NPD) ، مسئولیت اداره فعالیت‌های نفتی را بر عهده گرفتند. مجلس نروژ، چارچوب کلی فعالیت‌های مربوط به صنعت نفت و گاز این کشور را تعیین می‌کند. بر همین اساس، انجام پروژه‌های اکتشافی و یا بهره‌برداری از میادین جدید نفت و گاز نروژ، توسعه میادین فعلی و یا هرگونه اقدام مشابه دیگر، تنها با اجازه مجلس نروژ ممکن می‌باشد.
دولت نروژ به منظور حفظ منافع این کشور در فرآیند توسعه صنعت نفت و گاز، بخشی از سرمایه‌گذاری مورد نیاز پروژه‌های نفت و گاز این کشور را از طریق منابع مالی و شرکت‌های زیرمجموعه خود تأمین نموده و از محل درآمدهای حاصل از این پروژه‌ها نیز سهمی را دریافت می‌کند. وزارت نفت و انرژی به نمایندگی از دولت این کشور، در اغلب مجوز‌ها و قراردادهای تولید نفت و گاز در میادین نروژ، یکی از سرمایه‌گذاران و سهامداران اصلی محسوب می‌شود. این سرمایه‌گذاری‌ها به همراه سایر سرمایه‌گذاری‌های دولتی در دیگر بخش‌های صنعت نفت این کشور (از جمله فرآوری، انتقال و توزیع نفت و گاز تولیدی در این کشور) در مجموع سهام دولت را در پروژه‌های نفت و گاز نروژ تشکیل می‌دهد
درسال‌های ابتدایی بهره‌برداری از این منابع، شرکت‌های خارجی، امتیازات اکتشاف در دریای نروژ و دریای شمال را کسب و مسئولیت توسعه اولین حوزه‌های نفت و گاز نروژ رابر عهده گرفتند. پس از چندی برای حضور نروژی‌ها در بازار نفت و گاز و بدست گرفتن فعالیت‌های نفتی در سال ۱۹۷۲، استات اویل به عنوان شرکت دولتی نفت تاسیس و اصل ۵۰ درصد مشارکت دولت در هر مجوز تولید اعمال شد.
با شروع فعالیت‌های نفت و گاز نروژ در دهه ۷۰ میلادی، این شرکت به همراه دو شرکت نفتی بزرگ دیگر (به نام‌های Saga و Norsk Hydro) کار خود را در میادین نفت و گاز این کشور آغاز کردند. در ابتدای کار، شرکت‌های مذکور به منظور آشنایی با ادبیات کار در حوزه نفت و بسترسازی جهت برخورداری از توانمندیهای لازم برای رقابت در بازارهای جهانی، در قالب شرکتهای دولتی از حمایتهای دولت بهره‌مند بودند. جهت‌گیری کلی این شرکت‌ها نیز، ورود به حوزه‌های مختلف پروژه‌های نفت و گاز نروژ (از جمله اکتشاف، تولید،‌ حمل و نقل، پالایش، بازاریابی و فروش محصولات نفتی) تعریف شده بود.
در اول ژانویه ۱۹۸۵ مشارکت دولت در فعالیت‌های نفتی مورد بازنگری و سازماندهی مجدد قرار گرفت و دولت موظف به انجام اقداماتی برای ایجاد زمینه‌های رقابت شرکتهای نروژی با دیگر شرکتها و افزایش سودآوری آنها شد. از این رو در همین سال دارایی‌های شرکت استات اویل در بسیاری از امتیازات به دو قسمت تقسیم شد. یک قسمت مربوط به مشارکت تجاری شرکت و قسمت دیگر منابع مالی مستقیم دولت (SDFI) نام گرفت.
بدین ترتیب دولت هزینه‌های اکتشاف، سرمایه‌گذاری و هزینه‌های عملیاتی مربوط به سهم مالی مستقیم دولت را تامین می‌کرد و سهمی از تولید و درآمد متناسب با منافعش در هر مجوز تولید را دریافت می‌کرد.
از این رو از ابتدای آغاز به کار شرکت استات اویل تا سال ۲۰۰۱ میلادی، این شرکت مدیریت سهام دولت را در میادین و پروژه‌های نفتی این کشور – که تحت نام SDFI نام برده می‌شود – عهده‌دار بود. در سال ۲۰۰۱ میلادی و به دنبال برخی اصلاحات قانونی صورت گرفته در ارتباط با میزان مشارکت دولت نروژ در فعالیت‌های نفتی این کشور، قریب به ۳/۱۸ درصد از سهام این شرکت به شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی واگذار شد. با اجرای این تغییرات، مسئولیت بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین نروژ (زیرمجموعه سهام SDFI) به شرکت استات اویل واگذار شد و شرکت دولتی دیگری به نام Petoro AS وظیفه مدیریت بر کل سهام و املاک SDFI (از جمله نظارت بر فعالیت‌های شرکت استات اویل در زمینه بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین زیرمجموعه سهام SDFI) را بر عهده گرفت. همچنین در سال ۲۰۰۱ میلادی (و به دنبال واگذاری مدیریت SDFI به شرکت دولتی Petoro و اجرای فرآیند خصوصی‌سازی شرکت استات اویل) شرکت استات اویل بالغ بر ۱۵ درصد از سهام SDFI را خریداری نمود.
بطور کلی دولت نروژ در عرصه نفت و گاز با سه هدف عمده اقدام به تاسیس و تغییر ساختار وزارت نفت و انرژی در این کشور نمود.
۱) سیاست‌گذاری
وزارت نفت و انرژی نروژ که متشکل از چهار اداره اکتشاف، تولید و بازار، اداره نفت و گاز، اداره انرژی و منابع آبی و اداره امور اداری، بودجه و حسابداری است از طریق دو اداره نفت و گاز و نیز اکتشاف، تولید و بازار سه وظیفه سیاستگذاری، اعطای امتیاز و نظارت بر امور نفتی کشور نروژ را به انجام می‌رساند.
در این ساختار وظایف سیاستگذاری برای تامین قطعات و تجهیزات، برنامه‌ریزی برای تحقیق و توسعه و مدیریت سهام در شرکت‌های تابعه و سایر مسائل جانبی چون بررسی مسائل حقوقی، مباحث اقتصادی چون تعیین قیمت‌ها، مباحث زیست‌محیطی و مشارکت دولت در امور نفتی در اداره نفت و گاز صورت پذیرفته و برنامه‌ریزی و اداره مباحث مربوط به اکتشاف، حفاری، تولید، توسعه، انتقال و بازار بر عهده اداره اکتشاف، تولید و بازار است.
در هر یک از این بخش‌ها دولت برای تهیه و اجرای سیاست‌های نفتی برنامه‌ریزی نموده و اعطای مجوز فعالیت بر اساس این سیاست‌ها و پس از آن نظارت بر انطباق فعالیت‌ها با سیاست‌ها را بر عهده دارد.
وظیفه اصلی این وزارت جهت‌گیری کلی روند توسعه این صنعت و تدوین برنامه‌هایی است که با درنظر گرفتن ویژگیها و شرایط داخلی نروژ حداکثر منافع موجود را از منابع نفت و گاز نصیب این کشور سازد.
به‌عنوان نمونه‌ای از سیاستگذاریهای نروژ در این حوزه می‌توان به تدوین سند جامع چشم‌انداز نفت و گاز نروژ در قرن ۲۱ یا OG۲۱ اشاره کرد که به تعیین اهداف نروژ در حوزه نفت و گاز، چالشهای موجود و ارائه راهکار برای رسیدن به این اهداف مبادرت نموده است. مطالعه این سند می-تواند تاثیر مثبتی در دید مسئولان نفتی کشور نسبت به آینده بهره‌گیری از منابع نفت و گاز به‌همراه داشته باشد.
۲) نظارت
با توجه به حجم وسیع اقدامات اکتشاف و تولید نفت و گاز در نروژ یک نهاد نظارتی متشکل از تیم‌های تخصصی مرتبط جهت نظارت بر روند توسعه میادین نفت و گاز و تطابق روش‌ها و فعالیت‌های شرکتها و پیمانکاران با سیاستهای اتخاذ شده موسسه‌ای تحت عنوان "سازمان مدیریت نفت و گاز نروژ" تاسیس شد که بعنوان زیرمجموعه وزارت نفت و انرژی وظایف زیر را بر عهده گرفت:
▪ نظارت فنی بر فعالیت شرکت‌های نفتی فعال در میادین نروژ
▪ مدیریت اطلاعات و داده‌های صنعت نفت
▪ تحقیقات
▪ فعالیت‌های بین‌المللی
▪ اعمال نظارت مالی و اداری جهت حصول اطمینان از تطابق فعالیتها با قوانین و دستورالعمل‌های مربوطه
▪ ارائه مشاوره به وزارت نفت و انرژی در ارتباط با اکتشاف و تولید منابع طبیعی فراساحلی
همانگونه که بیان شد، به دنبال واگذاری بخشی از سهام شرکت استات اویل به بخش خصوصی، مدیریت کل سهام SDFI به شرکت دولتی Petoro AS واگذار شد. این شرکت یک سازمان کوچک و صرفاً نظارتی است و وظایف سه‌گانه ذیل از طرف دولت به آن محول شده است:
الف) مدیریت بر مجموعه سهام SDFI
ب) نظارت بر چگونگی عملکرد شرکت استات اویل در زمینه بازاریابی و فروش نفت و گاز حاصل از میادین زیرمجموعه سهام SDFI
ج) نظارت بر سیستم مالی مجموعه SDFI
طبق اساسنامه Petoro AS این شرکت، یک شرکت نفتی محسوب نشده و حق دخالت و مشارکت در بخش‌های اجرایی پروژه‌های نفتی را ندارد. همچنین این شرکت از درآمدهای حاصل از سهام SDFI نیز هیچ سهمی دریافت نکرده و هزینه‌های جاری شرکت مذکور توسط دولت تأمین می‌شود.
۳) مدیریت از طریق مشارکت در توسعه این صنعت
دولت نروژ از طریق مشارکت و حضور مستقیم در پروژه‌های اکتشاف، بهره‌برداری، توزیع و انتقال گاز به مدیریت این فعالیتها می‌پردازد. ارزیابی نحوه این مشارکت جهت اعمال مدیریت می‌تواند راهکارهای مفیدی را جهت مدیریت بهره‌برداری از منابع هیدروکربوری کشور ارائه نماید.
آنچه از گزارشات برمی‌آید این است که نحوه اعمال این مدیریت از طریق تصدی‌گری و دخالت در مسائل مختلف شرکتهای فعال در پروژه‌ها اعمال نمی‌شود، بلکه نروژ در حوزه مدیریت توسعه نفت و گاز به جای ایفای نقش یک دولت متصدی، نقش دولتی سرمایه‌گذار را برگزیده تا از این طریق نفوذ خود را در بخشهای مختلف حفظ نموده و مدیریت خود را بدون دخالت مستقیم اعمال نماید، در ضمن سهم خود را نیز از منافع حاصله در تعامل با سهم واقعی شرکت‌ها دریافت نماید.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران