چرخدنده‌ها

هر نوع قرص یا چرخی که بر روی پیرامون آن دندانه‌هائی برای فراهم آوردن امکان حرکت جبری از راه درگیر شدن این دندانه‌ەا با دندانه‌ەای مشابه وجود داشته باشد چرخنده نامیده می‌شود. در میان چرخدنده‌ها ساده‌ترین و پرکاربردترین نوع چرخندهٔ ساده است که دندانه‌ەای آن راست هستند و به موازات محور دوران تراشیده می‌شوند. همهٔ گونه‌های دیگر چرخدنده‌ مانند مخروطی، مارپیچ، حلزون و چرخ حلزون شکل‌های تغییر یافتهٔ چرخدندهٔ ساده هستند.
واژه‌های گوناگونی در زمینه چرخدنده‌ها و چرخدنده تراشی به کار می‌رود که پاره‌ای از آنها عبارتند از: دایرهٔ گام، نقطهٔ گام، یال (جبهه)، دایرهٔ سودندانه، دایرهٔ ته دندانه، گام دایروی، گام وتری، قطر دایرهٔ گام و زاویهٔ فشار.
دایرهٔ گام دایرهٔ مبنای همهٔ اندازه‌گیری‌هاست نقطه گام نقطهٔ تماس دو دایرهٔ گام و یا دایره گام و خط گام است و روی خطی قرار دارد که مرکز دو دایره را به هم متصل کند. یال دندانه سطحی از دندانه است که میان دایرهٔ گامو سرداندانه قرار دارد. دایرهٔ سردندانه دایره‌ای است که از سر دندانه‌های چرخنده می‌گذرد و همان دایرهٔ بیرونی چرخندنده است. ارتفاع سر دندانه بلندی دندانه بالاتر از دایرهٔ گام و ارتفاع ته دندانه عمق شیار دندانه پائین‌تر از دایرهٔ گام است. گام دایروی کاندازهٔ فاصلهٔ مرکز یک دندانه تا مرکز دندانهٔ مجاور آن است اگر این فاصله روی کمانی از دایرهٔ گام اندازه‌گیری شود.
روش تنظیم برای تراشکاری چرخنده‌های گوناگون کاملاً با هم متفاوت است. تراشکاری چرخندهٔ ساده بسیار آسان است و می‌توان آن را با ماشین فرز هم انجام داد. تراشکاری چرخدندهٔ مخروطی به محاسبات بیشترو تنظیم‌های پیچیده‌تری نیاز دارد و به همین تراشکاری آن با ماشین فرز دقت بالائی را به همراه نخواهد داشت. در تراشکاری چرخدندهٔ مارپیچ باید پیچ پیشروی میز و جعبه تقسیم به یاری چرخدنده‌های تبدیل با یکدیگر درگیر شوند. برای تراشکاری چرخ حلزون از هاب استفاده می‌شود و معمولاً برای تراشکاری چرخدندهٔ شانه‌ای باید ملحقات ویژهٔ شانه تراشی را روی ماشین فرز سوار کرد. [ترجمه: مهندس بهرام سرپوشانی ـ ۷۳]

منبع : مطالب ارسال شده