سلامت دهان و دندان و هزینه‌های دندانپزشکی

آیا تا به حال دربارهٔ این سؤالات فکر کرده‌اید؟چند بار در سال به دندانپزشکی مراجعه می‌کنید و آخرین باری که به دندانپزشکی مراجعه کرده‌اید چه زمانی بوده؟به چه علت به دندانپزشک مراجعه کرده‌اید؟برای دندان درد، چک‌آپ و معاینه دندان‌ها، پر کردن دندان‌ها، و یا سفیدکردن و ردیف کردن آنها و...؟اگر بیمه هستید، چه درمان‌هائی را توانسته‌اید از بیمه دریافت کنید و در چه درمان‌هائی تحت پوش بیمه نبوده‌اید؟در هر بار مراجعه به دندانپزشکی چقدر از وقت خود را صرف معطلبی در مطب یا ایاب و ذهاب کرده‌اید، چه هزینه‌ای بابت درمان دندان خود پرداخته‌اید، چقدر از این هزینه را بیمه پرداخت کرده و چند بار مجبور شده‌اید بابت درمان مجدد همان دندان وقت صرف کنید و هزینه بپردازید؟آیا تا به حال فکر کرده‌اید اگر برنامه‌ منظمی برای معاینه از وضعیت سلامت دهان و دندان خود داشتید چقدر از هزینه‌های دندانپزشکی که شما باید متحمل شوید کم می‌شد؟امروز با توجه به تغییر روش زندگی افراد و موقعیت شغلی و اجتماعی آنها توجه به سلامت دهان و دندان و داشتن دندان‌های سالم و زیبا که مقبولیت اجتماعی داشته باشد رو به افزایش است. یکی از روش‌های تعیین میزان تقاضای مردم برای دریافت خدمات دندانپزشکی تعداد مراجعاتی است که هر فرد به پزشک دارد و تقاضا برای گرفتن خدمات دندانپزشکی مقوله‌ای جدا از نیازهای دندانپزشکی فرد است.چرا که ممکن است تمامی افراد به‌نحوی نیاز به درمان دندانپزشکی داشته باشند، اما عواملی که سبب می‌شود فرد برای گرفتن نیاز دندانپزشکی خود به دندانپزشک مراجعه نماید متفاوت است و عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در این مراجعه تأثیرگذار است. امروزه در کشورهای صنعتی و پیشرفته تقریباً ۵۰ درصد مردم حداقل هر ۶ ماه یک‌بار به دندانپزشک مراجعه می‌کنند و سهم عمده این مراجعات برای معاینه دندانپزشکی است. مثلاً در هلند از آنجا که اکثریت مردم تحت پوشش بیمه دندانپزشکی هستند برای آن‌که پوشش دندانپزشکی آنها توسط بیمه معتبر باقی بماند باید هر ۶ ماه یک‌بار به دندانپزشک مراجعه و علاوه بر معاینات دهان و دندان، برای آنها در صورت نیاز، جرم‌گیری و مراقبت‌های پیشگیری انجام گیرد.درباره میزان مراجعه هر فرد ایرانی به دندانپزشک تاکنون تحقیقات علمی معتبری صورت نگرفته است اما آنچه از آمار و ارقام رسمی و غیررسمی استنتاج می‌شود آن است که میزان این مراجعات خیلی کمتر از کشورهای صنعتی است و شاید یکی از علل عمده آن نبود بیمه‌های دندانپزشکی کارآمد است. اما مهمتر از آن اینکه این مراجعات اکثراً به‌علت اورژانس‌های دندانپزشکی مانند دندان‌درد بوده است. اما همانطوری‌که در بالا اشاره شد تغییر الگوی زندگی به‌خصوص در شهرهای بزرگ و صنعتی که اکثر مردم دارای روابط اجتماعی بیشتری هستند، موقعیت شغلی و اجتماعی آنها و همچنین میزان درآمدشان سبب گردیده که توجه به دریافت سایر خدمات دندانپزشکی مثل پر کردن، گذاشتن روکش‌های چینی یا درمان‌های ارتودنسی به مراتب بیشتر از سایر مناطق کشور باشد و جالب آنکه میزان دریافت این خدمات در بین خانم‌ها بیشتر از آقایان است. پوشش بیمه دندانپزشکی نقش مهمی در میزان دریافت خدمات دندانپزشکی داشته است و بررسی‌های صورت گرفته در سایر کشورها نشان داده است که افرادی که به نوعی تحت پوشش بیمه دندانپزشکی بوده‌اند خدمت بیشتری را نسبت به افراد غیربیمه‌ای دریافت کرده‌اند. اما افزایش میزان دریافت خدمات دندانپزشکی را نمی‌توان به‌عنوان عاملی مهم در تأمین سلامت دهان و دندان به حساب آورد و تأکید بر آموزش‌های بهداشت دهان و دندان و مراقبت‌های پیشگیری از جمله عوامل مهمی است که در بحث سلامت دهان و دندان نقش مهم‌تری را نسبت به دریافت خدمت دندانپزشکی دارد.
در هر حال می‌توان گفت که مراقبت‌های دندانپزشکی در کنار سایر مراقبت‌های سلامتی از موارد اجتناب‌ناپذیری است که هر خانواده‌ای به آن نیاز دارد و برنامه‌ریزی صحیح برای سالم نگهداشتن دندان‌ها می‌تواند تا حدود زیادی از تحمل هزینه‌های اضافی جلوگیری نماید. یقیناً هزینه‌های دندانپزشکی به‌خصوص درمان‌های پیشرفته آن مانند عصب‌کشی، گذاشتن روکش، یا پر کردن همرنگ دندان‌ بالاست و می‌توان گفت اکثر افرادی که درآمد ثابتی دارند، قادر به پرداخت این هزینه‌ها نیستند و وجود برنامه‌های حمایتی، به‌خصوص بیمه در کاهش بار این هزینه‌ها می‌تواند نقش داشته باشد. با وجود این، بیمه‌های دولتی اکثر کشورهائی که دارای سیستم بیمه قوی هستند امروزه گرایش اصلی خود را معطوف پرداخت هزینه‌های پیشگیری کرده‌اند و در واقع با روش‌های پیشگیری سعی نموده‌اند هزینه‌های درمانی را تا حد امکان پائین بیاورند. برآوردهای اقتصادی نیز نشان داده است که نه تنها پیشگیری بهتر از درمان است بلکه هزینه‌هائی که باید برای پیشگیری صرف شود نیز بسیار اندک و در ضمن مؤثرتر است.فرض کنید دندان آسیاب اول و دائم کودک شما در سن ۶ سالگی روئیده است. در این حالت مراقبت‌های منظم که مهمترین آنها مسواک زدن و استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید است می‌تواند تا ۶۰ درصد مانع پوسیدگی این دندان شود. از طرفی کودک با مراجعه منظم به دندانپزشک می‌تواند پوسیدگی‌های اولیه یا استعداد پوسیدگی دندان را مشخص کند و در صورت نیاز از ”شیاربند“ برای جلوگیری از پوسیدگی‌های داخل شیار دندان استفاده نماید و همزمان با آن توصیه‌های لازم را در مورد نحوه استفاده از مواد قندی و غذاهای سالم دریافت نماید. به‌کارگیری این روش ضامن سلامت دندان فرد در طول زندگی خواهد بود. از نظر اقتصادی نیز هزینه‌ای که متحمل می‌شوید تنها شامل ویزیت‌های دندانپزشک و یک‌بار استفاده از شیاربند است که در کنار آن باید خرید مسواک و خمیردندان و نخ دندان را نیز به حساب آورد. گذر از این مرحله (با رعایت نکردن اصول پیشگیری) و ورود به مراحل مختلف درمان‌های دندانپزشکی، هزینه‌های مختلفی دارد که هر فرد باید پرداخت نماید. مثلاً اگر همین دندان در سنین بالاتر دچار پوسیدگی شود و در اثر توجه نکردن پوسیدگی آنقدر پیشرفت نماید که نیاز به عصب‌کشی داشته باشد و فرد مایل به نگه‌داشتن دندان خود باشد هزینه‌های زیر را باید پرداخت نماید که برخی از آنها پرداخت مستقیم پول است و برخی از آنها به‌صورت غیرمستقیم تحمیل می‌شود.
ـ کارهای مثبت و درآمدزائی که هنگام سالم بودن می‌توانستید انجام دهید اما الان به‌علت دندان درد قادر به انجام آن نیستید.
ـ هزینه ایاب و ذهاب که برای رفتن به دندانپزشک باید پرداخت نمائید.
ـ وقتی‌که باید صرف رفتن به دندانپزشکی و معطلی در اتاق انتظار و زمان درمان باید صرف کنید.
هزینه‌ای که باید بابت درمان عصب‌کشی، پر کردن تاج و احیاناً گذاشتن روکش پرداخت نمائید.
در کنار هزینه‌های فوق با توجه به اینکه درمان شما پیچیده‌تر شده است امکان موفقیت آن نیز به همان نسبت کاهش می‌یابد. به‌عبارتی پر کردن ساده خیلی موفق‌تر از عصب‌کشی یک دندان و پر کردن آن است. علی‌رغم آنکه اکثراً فکر می‌کنند اگر هزینه بالاتری برای درمان خود بپردازند شانس موفقیت آن درمان بیشتر است اما احتمال اینکه این درمان در آینده دورتر یا نزدیک با شکست مواجه شود بسیار بالاتر خواهد بود و هزینه‌های درمان مجدد را نیز باید به آن اضافه کرد.با توجه به موارد فوق، پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان در مراحل اولیه از تحمیل هزینه‌های دندانپزشکی که در مراحل پیشرفته‌تر ایجاد می‌گردد تا حدود زیادی می‌کاهد و بهترین روش برای کاهش این هزینه‌ها مراقبت‌های پیشگیری و مراجعات دندانپزشکی، حداقل هر ۶ ماه یک‌بار و اصول تغذیه‌ای صحیح است.اگر در برنامه هزینه‌های سالیانه یا ۶ ماهه خود در کنار خرید وسایل شخصی مانند پوشاک و غیره مبلغ ثابتی نیز برای مراقبت دهان و دندان خود در نظر بگیرید در درازمدت این مبلغ نسبت به آنچه برای دریافت خدمات دندانپزشکی فقط یک دندان پرداخت می‌نمائید نه تنها ناچیز است، بلکه خطر از دست رفتن دندان‌ها نیز به‌دلیل درمان‌های پیچیده کمتر خواهد بود.در کنار تصمیم‌های فردی که برای مراقبت‌های سلامت دهان و دندان صورت می‌گیرد نقش سیاست‌گزاران سلامت دهان و دندان یک کشور در ارائه راهکارهای مناسب به منظور بهره‌مندی و دسترسی آسان مردم یک جامعه به سرویس‌های بهداشت دهان و دندان اهمیت ویژه‌ای دارد. برنامه کشوری سلامت دهان و دندان مانند برنامه آموزشی که از طریق رسانه‌ها مثل رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها به مردم داده می‌شود و برنامه‌های پیشگیری که برای گروه‌های در معرض ابتلا به پوسیدگی انجام می‌گیرد مانند استفاده از فرآورده‌های فلوراید به‌صورت دهان‌شویه، خمیردندان و... از جمله مواردی است که در تأمین سلامت دهان و دندان نقش دارد. از این‌رو دولت‌ها هر ساله بودجه خاصی را به منظور تأمین نیازهای آموزشی و پیشگیری در نظر می‌گیرند که بسته به وضعیت اقتصادی و دیدگاه مسئولان هر کشور به سلامت جامعه مقدار آن متفاوت است. اما مهمتر از همه آنکه خود افراد باید برای سلامت دهان و دندان خود ارزش قائل شوند و برای تأمین سلامتی آن وقت صرف کنند و در جستجوی راهکارهای مناسب به منظور دریافت خدمات پیشگیری و درمانی اثربخش باشند.
دکتر فریبرز بیات

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده