چرا فقط بعضی‏ها؟!

چرا امتحان الهی فقط مخصوص بعضی‏هاست؟ چرا ما که نماز می‏خوانیم و حجاب‏مان را رعایت می‏کنیم، مشکلات‏مان بیشتر است و برعکس، کسانی که خیلی چیزها را رعایت نمی‏کنند، خوش‏ترند و وضع‏شان بهتر است؟
ضمن ابراز همراهی با شما و درک سختی‏ها و فشارهای احتمالی زندگی که کم و بیش همه ما را گاهی به چالش می‏کشاند، تا آن‏جا که گاهی حتی نسبت به خدا نیز اعتراض می‏کنیم و درباره نظام هستی دچار تردید می‏شویم، باید بگوییم که در یک نگاه کلی، نظام جهان، براساس لطف و غلبه رحمت بر غضب است؛ به طور مثال، شاید صدها و هزاران نفر در عبور از خیابان، بی‏احتیاطی کنند و یا در هنگام رانندگی، قوانین را رعایت نکنند؛ اما تنها درصدی از آنها تصادف می‏کنند.
حال آیا ما می‏توانیم اعتراض کنیم که این همه افراد بی‏احتیاطی کردند، چرا تنها من باید تصادف کنم؟ واقعیت این است که براساس تحلیل عادی و حتی عقلی همه کسانی که بی‏احتیاطی می‏کنند، سزاوار گرفتاری و مشکلات هستند؛ اما خداوند مهربان، نظام جهان را به گونه‏ای قرار داده که برای بسیاری خطر پیش نیاید؛ زیرا با توجه به غفلت‏ها و نادانی‏های فراوان انسان‏ها، اگر قرار بود برای هر بی‏احتیاطی بلافاصله مجازات و خطرها تحقق پیدا کند، دنیا پرتلاطم می‏شد و تداوم حیات برای اغلب انسان‏ها، طاقت‏فرسا می‏شد؛ اما این لطف خدا، نباید موجب شود که برخی مغرور شوند و همه گونه بی‏احتیاطی را انجام دهند و یا اگر یک نفر بی‏احتیاطی کرد و نتیجه عمل خودش را دید، نباید زبان به اعتراض بگشاید. در هر صورت، باید درصدی از انسان‏ها گرفتار شوند تا همگی مغرور نشوند و بی‏نظمی رایج نشود.
▪ حال چرا تنها عده‏ای گرفتار می‏شوند و همگی در دنیا مجازات نمی‏شوند؟
برای پاسخ به این پرسش، به مطالب زیر توجه کنید:
۱) حال که قرار است براساس لطف و غلبه رحمت خدا تنها درصدی از مردم در دنیا گرفتار شوند، چرا در بیشتر موارد، انسان‏های مؤمن، نمازخوان و خانم‏های باحجاب، گرفتار می‏شوند؛ در حالی که خیلی از آدم‏های لاابالی، بی‏نماز و بی‏حجاب، مشکلی برایشان پیش نمی‏آید و روز به روز، وضعشان بهتر می‏شود و آیا راهی هست که ما جزء افرادی باشیم که گرفتاری‏ها کمتر به سراغمان بیایند؟
برای حل این موضوع که از دغدغه‏های ذهنی بسیاری از افراد است، باید گفت، که اولاً این طور نیست که تنها انسان‏های باایمان و باحجاب، گرفتار باشند و افراد دیگر در خوشی و آسایش باشند؛ بلکه همان گونه که در میان مؤمنان، برخی در سختی و گرفتاری هستند، در میان کافران و دنیاگرایان نیز برخی در سختی و مشکلات هستند؛ چنان که خداوند متعال می‏فرماید: «اگر به شما آسیبی رسید، آن قوم را نیز آسیبی نظیر آن رسید و ما این روزها [ی شکست و پیروزی ]را میان مردم به نوبت می‏گردانیم [تا آنان پند گیرند ]و خداوند، کسانی را که [واقعاً ]ایمان آورده‏اند، معلوم بدارد و از میان شما گواهانی بگیرد و خداوند، ستمکاران را دوست نمی‏دارد».۱
در هنگام مقایسه، باید شرایط و امکانات مساوی را در نظر گرفت؛ به طور مثال مؤمنانی که از نظر بهره هوشی، امکانات مادی، شرایط جسمی و محیطی، در وضعیتی مشابه با افراد کافر می‏باشند، با یکدیگر مقایسه شوند و نباید افراد باهوش کافر با افراد کم‏هوش مؤمن مقایسه شوند و ناکامی‏ها از سوی ایمان تحلیل شود. همچنین که طبیعی است که مقایسه ساکنان کشورهای عقب‏مانده با مردم کشورهای توسعه یافته، نتیجه کامل نخواهد داد. اگر این موضوع، به خوبی و در شرایط مساوی تحلیل شود، می‏فهمیم که مؤمنان، از جهت آرامش درونی و حتی آسایش بیرونی، در وضعیت بهتری قرار دارند و این، وعده حتمی خداوند است؛ «و هر کس از خدا پروا کند، [خدا ]برای او، راه بیرون شدنی قرار می‏دهد».۲
بنابر آن‏چه گفته شد، سختی و گرفتاری، کم و بیش دامن‏گیر همه انسان‏ها می‏شود و اختصاص به گروه خاصی ندارد؛ البته با تدبیر، مشورت و استفاده از عوامل مادی و معنوی، می‏توان هجوم مشکلات را کم کرد. نباید برخی از مشکلاتی را که به خاطر سستی، بی‏تدبیری و بی‏احتیاطی به سراغ ما می‏آیند، ناشی از ایمان خود بدانیم؛ مگر مواردی که به خاطر حفظ ایمان، از سوی تبهکاران و بدخواهان، ما متحمل زیان می‏شویم.
چنان که در قرآن مجید آمده است: «و بر آنان عیبی نگرفته بودند؛ جز این‏که به خدای ارجمند ستوده، ایمان آورده بودند».۳ در این صورت گرفتاری‏هایی که به خاطر حفظ ارزش‏ها و ایمان متوجه ما می‏شوند، موجب پاداش فراوان و بالا رفتن مقام معنوی ما می‏شوند و حتی گرفتاری‏هایی که برخی به خاطر کوتاهی‏ها دامن‏گیر انسان می‏شوند، موجب تخفیف گناهان و حتی کسب پاداش‏ها می‏شوند. اگر چه باید تدبیر کنیم تا کمتر سختی‏ها و گرفتاری‏ها به سراغ ما بیایند، اما در صورت وجود مشکلات، باید آنها را به فال نیک بگیریم و با حفظ ایمان و استقامت خود، در جهت نزدیک‏تر شدن بیشتر به خداوند، از آنها بهره بگیریم.
بنابر آن‏چه گفته شد، یکی از اصول زندگی که باید بپذیریم و از سنت‏های عام خداوند است، سنت امتحان می‏باشد. این امتحان، نه به قشری خاص از افراد مربوط است و نه در زمان و مکانی مشخص صورت می‏پذیرد. باید توجه داشت که خدای متعال، گاهی به ما نعمت می‏دهد و گاهی سختی و هر دو از وسایل آزمایش الهی می‏باشند. کسی که نعمت دارد، وظیفه دارد که شاکر نعمت‏های الهی باشد و آنها را در راه خدا مصرف کند و کسی که دچار سختی شده است، با صبر و بردباری، در این امتحان الهی، پیروز خواهد شد.
هدف از امتحان الهی، شکوفا کردن استعدادهای بشر و آشکار نمودن باطن و حقیقت آدمی و خالص ساختن وجود انسان و مشخص کردن شایستگی‏های آنان و جدا کردن افراد نیکوکار از بدکار است. بدون امتحان و آزمایش، افراد مستعد به آن درجه از کمال که باید برسند، نمی‏رسند و نیروهای درونی و نهفته آنان، به صورت بالقوه می‏مانند و به فعلیّت نمی‏رسند. ابزار آزمایش الهی هم چیزهایی هستند که مورد پسند و دل‏خواه انسان‏ها می‏باشند و هم چیزهایی هستند که مردم آنها را نمی‏پسندند که برخی از آن‏ها به شرح زیر می‏باشند:
الف) گاهی خداوند، بندگانش را با زینت‏های دنیایی می‏آزماید؛ (کهف، آیه ۸۷).
ب) گاهی انسان‏ها را با تفاوتی که در میان آنها می‏گذارد، می‏آزماید؛ (انعام، آیه ۱۶۵).
ج) گاهی مؤمنان را با سختی‏ها و شداید، امتحان می‏کند؛ (بقره، آیه ۲۱۴).
د) گاهی آنان را با جهاد می‏آزماید؛ (آل عمران، آیه ۱۴۲).
ه)گاهی بندگانش را با آرزوهایی که از سوی کافران به آنها می‏رسد، آزمایش می‏کند؛ (آل عمران، آیه ۱۸۶). به طور کلی، از مجموع آیات امتحان، فهمیده می‏شود که سنت آزمایش، هم در امور فردی جریان دارد و هم در شئون اجتماعی و هیچ فردی از آزموده شدن، گریزی ندارد. وسایل آزمایش عبارتند از:
الف) خوبی‏ها مانند مال، جان، فرزند و قدرت.
ب) بدی‏ها مانند کاهش اموال، نفوس و میوه‏ها، تنگ دستی، سختی، گرسنگی و ترس.

۱. آل عمران، آیه ۱۴۰.
۲. طلاق، آیه ۲.
۳. بروج، آیه ۸.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان