نقش شکرهای وارداتی در بازارهای داخلی

وقتی در بازارچه عمده فروشی طاهری خیابان انبار نفت تهران برای خرید شکر مراجعه می کنی از شکر تولید داخل خبر چندانی نیست اما تا جائیکه پول جیب مشتری اجازه خرید بدهد می توان شکر خارجی تولید کشورهای برزیل ، هند ، انگلستان ، تایلند، کوبا و ترکیه را با قیمت هرکیلو ۴۰۰ تا ۴۲۰ تومان خریداری و به خرده فروشی منتقل کرد.
وقتی از فروشندگان و خریدارن از فراوانی شکر خارجی در بازار می پرسی ، می گویند شکر خارجی در بازار به اندازه ای فراوان است که اگر واردکنندگان برای دو سال آینده وارد نکنند این میزان شکر پاسخگوی نیاز کشور است.
فروشندگان می گویند واردکنندگان شکر انبارهایی دارند که دهها هزار تن شکر در داخل آن انباشته شده که باید به تدریج برای فروش به بازار منتقل شود اما این روزها بازار به گونه ای از عرضه شکر خارجی اشباع شده که امکان فروش نیست.
زمانیکه از کمبود شکر تولید داخلی در بازار حرفی به میان می آید می گویند قیمت شکر داخلی در مقایسه با شکر وادراتی بسیار بالاست و خریدار هم به خاطر قیمت ، بیشتر به دنبال شکر خارجی است.
همین گفته های فروشندگان وادارم می کند تا دلیل کمبود شکر داخلی در بازار و بی میلی خریداران به خرید این محصول را پیگیری کنم.
وقتی کالایی با تعرفه صفر درصد وارد کشور می شود هدف رساندن کالا با قیمت پایین تر به دست مصرف کننده است اما آیا از این شرایط تولید کننده و کشاورز هم بهره مند می شود ؟
کارخانه داران : دولت کارخانه های شکر را از بحران نجات دهد.
یکی از ۳۹کارخانه تولید شکر در ۱۵۰ کیلومتری پایتخت در مسیر تکمیل این گزارش قرار می گیرد.بعد از هماهنگی با مدیر عامل این کارخانه روزی برای تهیه گزارش تعیین می شود با ورود به کارخانه و با راهنمایی رمضانی بلافاصله به یکی از سه انبار کارخانه می روم.
وقتی درب یکی از سه انبار کارخانه به روی من گشوده می شود کیسه های شکر به گونه ای بر روی یکدیگر در داخل انبار چیده شده است که از ارتفاع ۲۰ متری انبار فقط یک متر خالی است. از گرد و خاک روی کیسه های شکر به راحتی می توان فهمید که شکر موجود در انبار متعلق به تولید سال گذشته است.
مدیرعامل کارخانه وقتی متوجه تعجب افراد از حجم شکرها می شود می گوید گنجایش سه انبار کارخانه ۲۰ هزار تن است اما به علت به فروش نرفتن شکر و باقی ماندن شکر خریداری شده توسط شرکت بازرگانی دولتی، در حال حاضر ۲۴ هزار تن شکر در انبارهای کارخانه موجود است.
وی اضافه می کند : از موجودی انبار تاکنون شرکت بازرگانی دولتی وزارت بازرگی ۱۳ هزارو ۵۰۰ تن خریداری کرده و ۱۰ هزار و ۵۰۰ تن دیگر آن همچنان در انبار کارخانه بلاتکلیف مانده است.
به گفته رمضانی برای تولید این میزان شکر،کارخانه ۱۳میلیارد تومان پول نقد به کشاورزان برای خرید چغندر قند پرداخت کرده در حالیکه از طرف وزارت بازرگانی فقط پنج میلیارد تومان به کارخانه پرداخت شده و هشت میلیارد تومان باقیمانده از طریق استفاده از تسهیلات بانکی به کشاورزان پرداخت شده است.
وی می گوید : درحالی که زمان بازپرداخت اقساط وام فرارسیده نقدینگی کارخانه صفر شده و پول چندانی برای بازپرداخت وام در حساب کارخانه نیست.
رمضانی تاکید می کند که باید همه انبارهای کارخانه تا پایان شهریور از شکر خالی شود تا محصول جدید را بتوان در انبار نگهداری کرد.
وی می گوید : از آنجا که قیمت شکر در بازار پایین تر از قیمت شکر تولیدی داخل کشور است برای کارخانه مقرون به صرفه نیست تا شکر را به قیمت حدود ۴۰۰ تومان به بازار عرضه کند بنابراین باید منتظر خرید شکر از طرف وزارت بازرگانی با قیمت مصوب۵۶۰ تومان شورای اقتصاد باشیم.
مدیر عامل این کارخانه شرایط کنونی کارخانه های شکر را بحرانی می داند و خرید بقیه شکرهای موجود در انبار کارخانه ها را از طرف دولت بهترین راه برای خروج از این شرایط پیشنهاد می کند.
رمضانی به تعطیلی زود هنگام کارخانه هم اشاره می کند و می گوید : هرسال بعد از پایان فصل تولید شکر،کارخانه تا اواخر مرداد برای مشتریان بخش خصوصی شکر خام را تصفیه می کرد اما امسال به علت پربودن انبارها کارخانه از بیستم خرداد با ۴۰۰ کارگر تعطیل شده است.
وی اضافه می کند : فعالیت کارخانه های شکر در کشور فصلی است و معمولا هر کارخانه در سال یک تا دو ماه برای تعمیر و یا نوسازی تجهیزات تعطیل می شود و هرفصل بنا به تولید چغندر و یا تصفیه شکر خام فعالیت می کند.
رمضانی ظرفیت روزانه تصفیه شکر خام را در این کارخانه ۶۰۰ تن اعلام می کند و درامد حاصل از آن را برای ادامه فعالیت کارخانه مفید می داند و در حالیکه به همه سئوالات در این زمینه پاسخ می دهد در پایان اشاره ای هم به مشکلات کشاورزان می کند.
وی می گوید : این کارخانه هر سال حدود یک میلیارد تومان مساعده کشت ، به ازای هر هکتار ۲۰۰ هزار تومان به کشاورزان در زمان وجین و تنکاری پرداخت می کرد اما امسال به علت کمبود نقدینگی هیچ مبلغی پرداخت نشد.
کشاورزان : امسال کارخانه ها هیچ ریالی مساعده کشت پرداخت نکرده اند.
وقتی به هنگام بازگشت به طرف تهران چغندرکارانی را در حین آبیاری می بینم آز انان درباره وضع کشاورزی می پرسم.
آنها از دیر تحویل دادن بذر برای کاشت چغندر گله مندند و این تاخیر را موجب کاهش کشت می دانند.
برخی کشاورزان به جای چغندر ، کاشت ذرت را در فصل بهار ترجیح داده اند و در حالی مزرعه چغندر را وجین کرده اند که همچنان به دنبال دریافت مساعده کشت از کارخانه هستند.
یکی از همین کشاورزان می گوید : در فصل بهار پول کمتری در دست کشاورز است و ما هر سال از کارخانه برای هر هکتار ۲۰۰ هزار تومان مساعده دریافت می کردیم اما امسال بعد از مراجعه های پی در پی کارخانه اعلام کرد پولی برای پرداخت نیست و شکر در انبارها هنوز به فروش نرفته است.
وی اضافه می کند : هر سال حدود ۱۰۰ هکتار از مزرعه را زیر کشت چغندر می بردم اما امسال این میزان کشت را به دلیل مشکلات بذر و پرداخت دیرهنگام پول چغندر به ۵۰ هکتار کاهش داده ام و برای پرداخت هزینه کاشت ، وجین و تنک کاری مجبور به فروش خودرو شده ام.
کشاورز دیگری نیز که از پرداخت دیر هنگام وجه چغندر قند در سال گذشته از طرف کارخانه گله مند است ، می گوید : کارخانه زمانی پول چغندر قند را پرداخت کرد که متحمل قرض فراوان از بانک ها و اشخاص شده بودم اگر امسال هم همین وضع تکرار شود سال اینده مجبور به تغییر کشت خواهم شد.
افزایش تعرفه واردات شکر بازار را ملتهب و تولید کننده را بدنام می کند.
بهمن دانایی دبیرانجمن قند و شکر کشورکه این روزها از ماندن دهها هزارتن شکر در انبار کارخانه ها نگران است ، می گوید: مصرف سالانه شکر در کشور دو میلیون و یکصد هزار تن است که یک میلیون و چهارصد هزار تن ان با تولید داخلی و بقیه از طریق واردات تامین می شود اما سال گذشته حدود سه میلیون تن شکر از طریق بخش خصوصی و شرکت بازرگانی دولتی و با مجوز وزارت بازرگانی وارد کشور شده است.
وی اضافه می کند : واردات بی رویه شکر و باقی ماندن شکر تولید داخل سال گذشته در انبار کارخانه ها موجب بحرانی شدن تولید و ورشکستگی روز به روز تولید کنندگان شکر شده است.
دانایی با اعلام اینکه دولت تاکنون ۶۵۰ هزار تن شکر با قیمت هر کیلو۵۶۰ تومان از کارخانه ها خریداری کرده و همچنان۳۵۰ هزار تن شکر در انبار کارخانه ها باقی مانده ، معتقد است : چنانچه دولت برای خرید شکر موجود در انبارها اقدام کند هم تولید کننده از تولید خود سود خواهد برد و هم شکر با قیمت مناسب به دست مصرف کننده خواهد رسید.
وی با مخالفت با افزایش تعرفه واردات شکر می گوید : در حالیکه بیش از دو میلیون تن شکر مازاد بر مصرف داخلی وارد کشور شده است اگر دولت نسبت به افزایش این تعرفه اقدام کند واردکنندگان وفروشندگان شکر به این بهانه قیمت شکر را افزایش می دهند یا کم فروشی خواهند کرد.
دانایی اضافه می کند : در این شرایط با توجه به اینکه به فصل برداشت چغندر قند و تولید شکر زمانی زیادی باقی نمانده است افزایش تعرفه فقط تولید کننده را مانند هر سال زیر سئوال خواهد برد.
وی اشاره ای هم به قیمت جهانی شکر می کند و قیمت تمام شده هر کیلو گرم شکر خارجی را در بازار تهران ۳۵۰ تا ۳۷۰ تومان می داند و می گوید : در حالی که قیمت تمام شده هر تن شکر در اروپا ۸۵۰ دلار است برخی کشورها با بازار شکنی اقدام به عرضه شکر با قیمت هر تن ۳۱۱ دلار می کنند.
دانایی اضافه می کند : بر اساس برنامه چهارم توسعه باید تا پایان برنامه در تولید شکر خودکفا شویم اما با کاهش ۲۸ درصدی کاشت چغندر و نیشکر در کشور بعید است با این وضع واردات و وجود شکر در انبار کارخانه ها این هدف تحقق پیدا کند .
وی می گوید : قیمت جهانی شکر کاهش پیدا کرده و همزمان با ان تعرفه شکرخام و سفید از۱۳۰ و ۱۵۰ درصد به ده و صفر درصد در کشورمان کاهش یافت بنابراین قیمت واردات شکر پایین تر از قیمت تولید در داخل رسید و واردات ان برای واردکنندگان مقرون به صرفه شد.
سید مسعود میرکاظمی وزیر بازرگانی نیز درباره صفر شدن تعرفه واردات شکر می گوید : در شورای اقتصاد دو پیشنهاد درباره قیمت شکر مطرح شد که براساس پیشنهاد نخست یا باید تعرفه شکر برای حمایت از تولیدات داخلی همان ۱۳۰ و ۱۵۰ درصد باقی می ماند و یا با صفر کردن تعرفه ها دولت باید با موافقت واردات شکر به کشور هرکیلو شکر تولید داخل را از کارخانه ها ۵۶۰ تومان خریداری می کرد و برای شکر خریداری شده کالا برگی ، یارانه می داد که در نهایت دولت پیشنهاد دوم را پذیرفت.
وی گفت : براساس تصویب شورای اقتصاد ۶۵۰ هزار تن شکر از کارخانه ها برای کالابرگ مردم خریداری شده است و معمولا شکر پس از خرید در انبار کارخانه نگهداری و بعد از اعلام کالا برگ از نزدیک ترین کارخانه به شهرستانها توزیع می شود.
میرکاظمی تلویحا شکر موجود در انبار کارخانه ها را شکر خامی می داند که برای تصفیه به انبار کارخانه ها منتقل شده است اما با این وجود می گوید : وزارت بازرگانی میزان شکر موجود درانبارها را از طریق اسناد و مدارک کارخانه ها بررسی و در صورت نیاز خرید مجدد شکر یا تغییر تعرفه این محصول ، ان را برای تصمیم گیری به شورای اقتصاد پیشنهاد خواهد کرد.
تعرفه واردات شکر به کشور تعرفه واردات شکر خام به کشور آبان سال ۸۴ معادل ۱۳۰ درصد و شكر سفید ۱۵۰ درصد تعیین شد. در اذر همین سال این تعرفه برای شكر خام ۳۴ درصد و شكر سفید ۵۴ درصد تعیین شد.
بلافاصله دو ماه بعد از این تاریخ اصلاحیه‌ای درخصوص تعرفه واردات شكر به تصویب هیأت وزیران رسید.
براساس این اصلاحیه تعرفه واردات برای شكر خام ۵ درصد و برای شكر سفید نیز۲۰ درصد تعیین شد و در نهایت با افزایش قیمت شکر در بازار داخلی از اردیبهشت ۸۵ تعرفه شكر تصفیه نشده (خام) از نیشكر یا از چغندر ۴ درصد و تعرفه شكر سفید ۱۰ درصد تعیین و ابلاغ شد.
واردات و صادارت شکر در بازارهای جهانی بیشتر به صورت شکر خام صورت می گیرد.
بالاترین تعرفه شکر خام به تایوان با ۱۵۶ درصد و پس از ان پاناما با ۱۵۲ درصد تعلق دارد و بعد از ان ترکیه با ۱۳۶ درصد مقام سوم را دارد و کشورهایی مانند ژاپن ، استرالیا ، مکزیک و سوریه همانند کشورمان تعرفه صفر درصد دارند.
ده واردكننده عمده شكربه کشور در سال ۱۳۸۵ در مجموع یك میلیون و ۷۲۵ هزار و ۸۸ تن شكر به ارزش ۶۹۱ میلیون و ۸۳۲ هزار دلار وارد كشور كردند.
براساس آمار مقایسه‌ای واردات شكر در سال ۱۳۸۴ شركت‌های تعاونی مرزنشین رتبه‌های دوم تا دهم را در میان واردكنندگان عمده به خود اختصاص دادند اما در سال گذشته باتوجه به كاهش سود بازرگانی به صفر درصد هیچ كدام از شركت‌های تعاونی جزء ده واردكننده عمده شكر قرار نگرفتند و جای خود را به دیگر افراد حقیقی و حقوقی دادند.
سال گذشته همانند سال ۱۳۸۴ حدود ۱۷۲ شركت تعاونی مرزنشین اقدام به واردات شكر كردند اما هیچ كدام جزو عمده‌ترین واردكنندگان شكر نبودند.
در عوض با كاهش تعرفه واردات شكر در سال گذشته تعداد اشخاص حقیقی و حقوقی واردكننده شكر از ۳۷ در سال ۸۴ به ۸۴ شخص در سال ۱۳۸۵ افزایش یافت و بخش خصوصی رتبه‌های دوم تا دهم عمده‌ترین واردكنندگان شكر را به خود اختصاص داد.
صادرات ناچیزشكر در سال ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ در مقابل واردات در سال ۱۳۸۴ در مجموع ۲۰۰ تن شكر به ارزش ۱۵۹ هزار دلار به خارج از كشور صادر شد كه از این میزان ۱۳۷ تن به ارزش ۱۰۹ هزار دلار به ۵ كشور امارات عربی متحده ، آمریكا، ژاپن، كانادا و تركیه صادر شد.
در سال ۱۳۸۵ نیز ۴۵۷ تن شكر به ارزش ۳۹۱ هزار دلار به خارج از كشور صادر شد كه كویت با واردات ۲۴۷ تن شكر از ایران عمده‌ترین واردكننده این كالا بود. پس از آن آمریكا با ۸۶ تن ، عراق با ۶۶ تن ، تركیه با ۱۰ تن و امارات با ۹ تن در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.
مطلب پایانی اینکه آیا وزارت بازرگانی یا شورای اقتصاد با توجه به اینکه دو ماه بیشتر به برداشت چغندر قند و تولید شکر در کشور باقی نمانده است با انتخاب یکی از دو راه، خرید باقی مانده شکر کارخانه ها یا تغییر تعرفه واردات این محصول ، خواهد توانست نگرانی تولیدکنندگان و کشاورزان را برطرف کند ((باید منتظر بود)).

گزارش : علی علوی

منبع : سازمان خبری اقتصاد ایران