اینجا بی بی سی! از شهر شما چه خبر؟!

- برنامه بعدی چیه؟ دیروز همانطور که گفتید به خیابون رفتیم و کلی شعار دادیم.
- امروز وقتی که جمعیت زیادی به خیابون اومد به مغازه ها حمله کنید، شیشه بانک ها و مراکز عمومی رو بشکنید، اگه می تونید آتیش زدن پمپ بنزین رو در دستور کار خودتون قرار بدید، شب ها هم جمع شوید روی پشت بام ها و الله اکبر بگید!
- آخه...!؟
- آخه نداره، این شما هستید که باید از این فرصت مناسب به بهترین شکل ممکن استفاده کنید، ما هم هوای شما رو داریم!
بخشی از مکالمات تلفنی یکی از عناصر وابسته به شبکه های ضدانقلاب در ایران را خواندید که از سوی عوامل اصلی اغتشاشات در خارج از کشور هدایت و رهبری می شد.
مکالمات مجری شبکه های ماهواره ای بی بی سی و صدای آمریکا و دیگر رسانه های خارجی با مخاطبان جعلی که خط های این شبکه ها را اشغال کرده اند و همگی متفق القولند که شهرهای ایران زیرگام های مردم! به لرزه افتاده، این مسایل نه تنها موضوع جدید نیست بلکه طی سه دهه اخیر و با وقوع هر اتفاقی به موضوعی تکراری تبدیل شده و ساکنان شهرهای نام برده در این شبکه ها را به خنده وا می دارد.
با برپایی انتخابات ریاست جمهوری و شایعه توهم تقلب در روند شمارش آراء اغتشاشات در برخی مناطق تهران رخ داد تا اینکه علاوه بر خسارات جانی، خسارات مالی چند میلیاردی به مبلمان شهری، احساس ناامنی و اضطراب در میان مردم و غیره روی داد. این اتفاقات که تنها مختص برخی خیابان های تهران بود بعضا در رسانه های خارجی با رشدی قارچ گونه مواجه گردید.
شکل گیری شایعات و اخبار ضد و نقیض در این میان ذهن افکار عمومی را نشانه رفت تا به درگیری و اغتشاش بیشتر دامن بزند. شایعاتی از قبیل
ضرب و شتم زن بارداری توسط نیروهای پلیس و کشته شدن جنین وی تا اسیدپاشی و کتک زدن مردم توسط بسیج و...
اما آنچه به انتشار این اخبار جعلی کمک می کرد ابزاری با عنوان رسانه بود. ابزار ارتباطی که این روزها زندگی تمامی مردم را در سطح جهان تسخیر کرده است.
● اغتشاشات اخیر با «شایعه» کلید خورد
حمیدرضا حاجی بابایی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان در همین رابطه می گوید: «معمولا نتیجه انتخابات اقتدار ملی را رقم می زند و اقتدار ملی هم اولین هدیه اش به مردم امنیت ملی است. با توجه به مشارکت حداکثری مردم در انتخابات ریاست جمهوری و رای بالایی که ملت به نظام دادند این موضوع برای دشمنان قابل هضم نبود، بنابراین تلاش کردند تا اولین ضربه شان که همان امنیت ملی است را به جمهوری اسلامی وارد کنند.»
نماینده همدان با تاکید بر عامل شایعه تقلب در انتخابات که با هدف تضعیف امنیت ملی و تشویش اذهان عمومی به کار رفت، می گوید: « رسانه های ضدانقلاب سلامت انتخابات را نشانه رفتند تا بدین ترتیب با تحریک برخی از مردم همچنین ساماندهی گروه های اغتشاش امنیت مردم را به خطر بیاندازند. در این راستا مردم ما طعمه کردارهای ناشایست گروهی شدند تا که امروز سران کشورهای غربی از جمله صدراعظم آلمان و روسای آمریکا و فرانسه و انگلیس به راحتی فرمان هایی علیه کشور صادرکرده و مستقیم و غیرمستقیم به آشوبگران خط می دهند.»
حاجی بابایی رسانه های خارجی را به دنبال فضاسازی و هرج و مرج در جامعه قلمداد کرده و در این راستا معتقد است که رسانه های داخل باید فعال تر باشند و با اطلاع رسانی به موقع اجازه ندهند شایعات جای خود را در اذهان مردم بازکنند.
وی ضمن اشاره به لزوم هوشیاری و بیداری مردم همچنین تسریع در مقابله با آشوبگران توسط نیروهای امنیتی می گوید: «امیدوارم هیئتی که برای تفحص و بررسی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی تشکیل شده و موظف به پیگیری اغتشاشات و درگیری در کوی و دانشگاه است به سرعت نتایج تحقیقات خود را اعلام کند تا با عاملان برخورد شود.»
● انعکاس حق و باطل؛ تقابل رسانه های داخل و خارج
کارشناسانی که پیش از ایجاد رسانه ها، مهمترین ابزار انتقال شایعه را «زبان» به عنوان ابزار ارتباطی مستقیم می دانستند امروزه مناسب ترین محیط شکل گیری و گسترش پدیده شایعه را رسانه های گروهی معرفی می کنند. اما میزان موج سازی هر یک از خبرگزاری ها، مطبوعات همچنین سایت های خبری و وبلاگ ها درباره یک شایعه با یکدیگر متفاوت است.
به اعتقاد یکی از کارشناسان حوزه خبر، خبرگزاری ها به دلیل آنکه رتبه بالایی از نظر اصحاب رسانه دارند همچنین منبع خبری مهمی در کشورها به شمار می روند اخباری را منعکس می کنند که سندیت داشته و معتبر باشد. این مسئله در سایت هایی که در فضای وب ایجاد می شوند رعایت نمی شود.
شریف زاده کارشناس علوم اجتماعی در گفت وگو با خبرنگار سرویس گزارش روز کیهان پیگیری خبر را توسط مراجع رسمی و میزان اعتماد مسئولان و افکار عمومی به خبرگزاری ها علاوه بر جدی بودن فضای خبری به همراه احساس تعهد و مسئولیت اجتماعی عامل مهمی در صحت و سقم اخبار خبرگزاری ها می داند.
شریف زاده اضافه می کند: «در خبرگزاری ها همیشه منبع خبر نقل می شود حتی گاهی عبارت «یک منبع آگاه» که بنا به مصلحت نام آن ذکر نشده به خبر سندیت می دهد اما در وبلاگ ها و سایت های اینترنتی چنین تعهدی دیده نمی شود و صاحبان سایت ها گاهی اوقات به انعکاس اخبار و اطلاعاتی دست می زنند که حتی خودشان هم می دانند کذب و دروغ است و نمی توان این را به حساب غفلت آنها دانست بلکه حتماً سوءنیتی در این خصوص دارند.
این البته بدین مفهوم نیست که خبرگزاری های مغرض در خارج از کشور چنین سیاستی را دنبال کنند. چرا که در اصل هدف تشکیل برخی خبرگزاری ها و ایستگاه های خبرپراکنی خارجی خبرسازی جعلی و دروغ به منظور تضعیف جایگاه نظام جمهوری اسلامی ایران و بدبینی و دلزدگی مردم از مسئولان است.»
شریف زاده مانور این رسانه ها طی روزهای اخیر که حتی ساعات کاری خود را افزایش داده و از تمام تلاش شان برای انتشار اخبار و اطلاعات خلاف واقع استفاده می کنند را یکی از این شواهد می داند.
● عوامل فتنه خبری
حمیدرضا مقدم فر مدیرعامل خبرگزاری فارس در این خصوص در گفتگو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان شرایط کنونی و اغتشاشات اخیر را «فتنه» می داند که ماهیت شرایط فتنه عدم تمایز میان حق و باطل همچنین دوست و دشمن است. باتوجه به شرایط فتنه زمانی می توان حق را از باطل و دوست را از دشمن باز شناخت که غبارها رفع و فضا شفاف شود.
وی اظهار می کند: «رسانه ها می توانند با اطلاع رسانی شفاف به بسیاری از شایعات که برآمده از وضعیت فتنه است پایان دهند. تفاوت میان رسانه های داخلی با غول های ارتباطی جهان در انعکاس حق و باطل است.»
مدیرعامل خبرگزاری فارس رسانه های خارجی را نسبت به داخل ضعیف می داند و اضافه می کند. «رسانه های مکتوب و اینترنتی در کشور ما با غول های رسانه ای مثل بی بی سی و صدای آمریکا و غیره مواجه است که با قدمت طولانی و اعتبارات و امکانات فوق العاده ای مشغول به فعالیت هستند اما احساس برتری رسانه های داخلی با آنها در انتشار اخبار واقعی توسط رسانه های داخلی نسبت به خبرهای کذب و شایعه ای است که بیگانگان منتشر می کنند. در واقع آنها همیشه در تلاش هستند با این نوع خبرها فضا را مسموم و آلوده کنند به همین منظور به باطل دامن می زنند. آنها خانه ای عنکبوتی بنا کرده اند که اگرچه خانه است اما سست بوده و فاقد مزیت پایداری رسانه های ایران است.»
مقدم فر تصریح می کند: «در این میان نقش رسانه های مکتوب غیرقابل اغماض است. چرا که این روزها برخی روزنامه ها بنای عناد و مقابله با واقعیت را داشته و با انتشار برخی از این شایعات سعی در ناامن نشان دادن فضا دارند همانطور که پیش از انتخابات فضای انتخابات را غبارآلود جلوه داده و از همان هنگام پیش فرض های تخلف در انتخابات را در میان مردم ترویج می کردند.»
● کدام رسانه شایعه ساز است؟
برخی از کارشناسان در این نظر مشترکند که شایعه در موقعیت هایی رواج می یابد که مردم مشتاق خبر باشند ولی نتوانند آن را از منابع موثق دریافت کنند. در واقع این رفتار بسیار طبیعی است که هرگاه آدمها مشتاق خبرگیری درباره قضیه ای باشند به هر نوع ابزار کسب اطلاعات متوسل شده و به محض اطلاع، آن را در اختیار دیگران قرار می دهند.
بنابراین نظر هر زمان در انعکاس و انتشار خبر تأخیر صورت گیرد شایعه فوراً جای آن را گرفته و حتی اگر بلافاصله اخبار از رسانه های معتبر نیز منعکس شود به طور حتم در کمرنگ کردن آثار منفی شایعه کارآمد نخواهد بود. برای دست یابی به نوعی ایمنی در برابر شایعه، حضور مسئولان در میان مردم، پرهیز از شعارهای بدون عمل، ارائه به موقع خبر و سرعت در امر اطلاع رسانی و رودررو با مردم سخن گفتن از جمله شیوه هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیرعامل خبرگزاری فارس در این خصوص نظری مثبت دارد همانطور که اطلاع رسانی جامع و مانع را برای آحاد مردم و نخبگان ضروری دانسته و تصریح می کند: «تلاش اصحاب رسانه انتشار اخبار به صورت لحظه ای و شفاف و روشن است اما با حدود مشخص و تا جایی که به مصالح ملی ضربه نزند. اینکه حقایق زیادی پیرامون اغتشاشات اخیر وجود دارد که هنوز مردم در جریان آن قرار نگرفته اند اما این بدان علت نیست که نباید مردم بدانند و یا اطلاع رسانی با ضعف مواجه بوده است.»
مقدم فر اضافه می کند: «بسیاری از حوادث و اتفاقاتی که رخ داده حکایت از دخالت دستگاه های خارجی و افراد در داخل دارد که امیدوارم مسئولان قضایی کشور هر زمان صلاح دیدند اخبار آن را در اختیار رسانه ها قرار دهند تا رسانه مطابق مسئولیتی که دارد آن را منتشر کند چون این رویه موجب شفاف سازی و مهار غبارهای موجود خواهد شد.»
دکتر سلطانی فر، یکی از ارتباط شناسان به نام، با اشاره به راه های انتقال شایعات در گذشته طی گفت وگویی معتقد است: «شایعات در گذشته به شکل زیرزمینی مثل شب نامه ها و یا به شکل
سینه به سینه نقل می شد ولی امروز این شب نامه ها به شکل وبلاگ ها، سایت ها، ایمیل ها و بعضاً اس ام اس ها منتقل می شود که به این ترتیب با تکنولوژی جدید بسیار قوی تر و وسیع تر منتقل و منتشر می شوند.»
دکتر علیزاده دیگر استاد دانشگاه در این باره می گوید: «فرمول شایعه به صورت (سرعت گردش شایعه=۲ اهمیت و نوع موضوع ضرب در اعتبار منبع) است چون موضوع و اعتبار منابع اهمیت زیادی دارد و از آنجا که گردش شایعه در جامعه با یک تصاعد هندسی صورت می گیرد چنانچه اعتبار منبع یا موضوع قابلیت تفکیک میان واقعیت و خطا را نداشته باشد همچنین اطلاع رسانی ناقص میان مردم انجام شود با موجی از شایعات مواجه خواهد شد.»
همان نظری که مقدم فر داشته و معتقد است با در اختیار گرفتن همه اخبار و اطلاعات توسط رسانه ها و انتشار به موقع آن نه تنها شایعات ختم به خیر خواهند شد بلکه دیگر شاهد شایعه های بزرگ که آثار منفی آن متحمل آحاد مردم شود شکل نخواهد گرفت.
«شنیدی در شمارش آراء تقلب شده؟!، شنیدی می خواستند تو ایستگاه صادقیه و طالقانی و مفتح بمب کار بذارن؟! بی بی سی دیشب می گفت پلیس روی مردم اسید می پاشه؟!، شنیدی اراذل و اوباش تهرانی رو پلیس اجیر کرده تا به خانه های مردم حمله کنند تا زهرچشم بگیرن؟! و...»
عبارت «چه خبر؟ راستی شنیدی که...این روزها به یکی از پرطرفدارترین جملاتی مبدل شده که با روبرو شدن افراد با یکدیگر به عنوان برگ برنده اطلاعات و اخبار رو می شود. البته در میان این حجم بالای اطلاعاتی درصد بالایی از آن به دروغ و شایعه اختصاص دارد. این دسته از خبرهای جعلی به گفته کارشناسان سیاسی و اجتماعی از اتاق شایعه سرچشمه گرفته و زبان به زبان و دست به دست می چرخد تا اینکه مانند گلوله ای بزرگ و بزرگ تر می شود. هر چند با پیگیری بیشتر کذب بودن آن آشکار خواهد شد اما می تواند ضربه مهلکی به افکار عمومی وارد ساخته و آن را حتی برای لحظاتی در شوکی از ابهام فرو ببرد.
● ظواهر فریبنده شایعه
پدیده شایعه با ظاهری فریبنده و جذاب و با هدف توطئه آفرینی در هر جامعه ای امری اجتماعی و غیرقابل انکار است.
این پدیده برای ظهور و گسترش نیازمند مجموعه ای از اتفاقات و رویدادهاست تا به سرعت در یکی از عرصه های مختلف جامعه شکل گرفته به قول صاحبنظران اجتماعی با سرعتی در حدود ۶۰۰کیلومتر در ساعت گسترش یابد.
بحث شایعه و شایعه پردازی در جوامع پدیده ای است همه گیر و رایج که در میان مردم رواج می یابد، ولی واقعیتها آن را تأیید نمی کند. با این حال از شایعه به عنوان ابزار براندازی نرم در جوامع جهان سوم و در حال توسعه یاد می کنند.
مریم همتی آهویی، کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی، اغتشاشات اخیر را حاصل وجود اتاق شایعه ای می داند که این روزها وظیفه آن تولید شایعه و خبرهای جعلی به منظور تغذیه خبری برخی رسانه های خاص است.
این کارشناس علوم ارتباطات اجتماعی می گوید: «این روزها و در حالی که مقام معظم رهبری و سایر مسئولان و دلسوزان کشور بر وحدت و حکم فرما شدن آرامش بر کشور تاکید دارند، محافلی به منظور تخریب اذهان عمومی تشکیل شده و پر جنب و جوش تر از قبل شایعات مختلفی را در راستای اهداف سیاسی و جناحی خود تولید می کند.»
وی به سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «شایعه در موقعیت هایی رواج می یابد که مردم مشتاق خبر باشند ولی نتوانند آن را از منابع موثق دریافت کنند. در واقع این رفتار بسیار طبیعی است که هرگاه آدم ها مشتاق کسب اطلاعات درباره قضیه ای باشند به هر نوع ابزار اطلاع رسانی متوسل می شوند و سپس آن اطلاعات را در میان خودشان پراکنده می کنند.»
● یک کلاغ به چهل کلاغ
البته این را هم باید تاکید کرد که شایعه پردازی ممکن است در هر جامعه ای موجود باشد اما شدت و ضعف آن به میزان عقلانیت افکار عمومی و همچنین تعهد و تقید افراد بستگی دارد تا پدیده و خبری از یک کلاغ به چهل کلاغ تبدیل شود.
دکتر علیزاده، محقق و مدرس دانشگاه عقیده دارد: «شایعه به همان شکلی که نقل می شود رشد نمی کند بلکه گلوله ای است که در مسیر، متراکم و حجیم می شود. بنابراین خروجی حاصل از آن با اصل خبر کاملاً متفاوت است. به طوری که فرد یا گروهی بخشهای واژگانی آن را برجسته و لید می کنند و در مرحله بعد با تمایلات خود ترکیب کرده و برون داد آن متفاوت با اصل خبر خواهد شد.»
وی به سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «برخی مواقع شایعات وقتی وارد ذهن افراد می شود آمال، گرایشات، تمایلات و خواست های افراد با آن ترکیب می شود که حتی ممکن است خود فرد متوجه آثار برون داد آن نشود، یعنی فرد متوجه نمی شود که دروغ گفته یا به آن افزوده است.»
دکتر علیزاده به حوادث اخیر تهران اشاره می کند و می گوید: «این گفته با مرور حوادث اخیر در سطح تهران که البته شایعه سازان قصد داشتند آن را به دیگر شهرها تعمیم دهند و سطح کشور را دچار هرج و مرج معرفی کنند اثبات می شود. طی روزهای اخیر دیدیم که چطور افراد مغرضی که آرزوی هرج و مرج و تحصنات جمعی را در همه شهرهای ایران در سر می پرورانند، قصد داشتند تجمعات و اغتشاشات را به همه مردم در کشور نسبت داده و تلاش می کردند اوضاع کشور را ناامن جلوه دهند.»
دکتر علیزاده این شایعه را پدیده ای آسیب شناختی می داند و معتقد است: «هر گاه در جامعه شاهد رشد و انتشار شایعه باشیم باید بدانیم که در جامعه نوعی تب و بیماری وجود دارد که باید به سرعت شناسایی و درمان شود.»
به اعتقاد این جامعه شناس، شایعه های تند و سریع که جنبه های هیجانی و عاطفی دارند و آثاری چون وحشت، خشم وخوشحالی ناگهانی را به وجود می آورند بازتابی سریعتر نسبت به دیگر شایعات دارند. البته شایعه های دیگری هم وجود دارد که حالت شناور داشته و هرگاه شرایط را مساعد بیابند قوت می گیرند و در غیر این صورت مخفی مانده تا موقعیت فراهم شود.
مریم همتی، کارشناس ارتباطات هم در نگاه خوشبینانه شایعه را بخشی از یک خبر می داند که به علل مختلف دور از دسترس افکار عمومی قرار می گیرد، اما نباید فراموش کرد که بخش قابل توجهی از شایعات را دروغ، تهمت و افترا تشکیل می دهد. شایعه خبری معمولاً دروغ با شاخ و برگ هایی است که علیه یک فرد یا گروه منتشر می شود و عده ای دیگر همسو با طراحان این شایعه، به تقویت و گسترش آن می پردازند.
● سرخوردگان اجتماعی
روانشناسان شایعه پردازی را نوعی بیماری می دانند و معمولاً شایعه پردازان را افراد یا گروه های سرخورده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قلمداد می کنند که برای تخلیه روانی خود به اضطراب و آشفتگی روان دیگران دامن می زنند.
حمیده. خ، یکی از این روانشناسانی است که سرخوردگی و احساس یأس را عامل تشکیل و انتشار شایعه می داند.
وی در گفت وگو با سرویس گزارش کیهان توضیح می دهد: «فردی که به بیماری سرخوردگی مبتلا شده به راحتی برای تخریب دیگران به دروغ، تهمت، افترا و حتی سندسازی روی می آورد تا شاید با مشاهده عواقب آن به نوعی به آرامش کاذب برسد.»
این روانشناس در پاسخ به این سؤال که آیا شایعه سازی مختص افراد سرخورده است، می گوید: «البته نباید شایعه سازی را تنها به افراد سرخورده نسبت داد بلکه افراد و گروه هایی که از موقعیت مورد نظر خود دور می شوند و به اصطلاح جایگاه خود را در جامعه و نزد افکار عمومی از دست می دهند برای کسب دوباره موقعیت خود و به دست آوردن آن چه از دست داده اند، می کوشند با شایعه پردازی علیه دیگران به نوعی آنها را عامل ایجاد فاصله خود با افکار عمومی معرفی کنند که البته این نوعی شایعه سازی نیمه حرفه ای است.»
وی برخی از افراد و گروه ها که با هدف از پیش تعیین شده تغییر یک فرد، گروه و یا ایجاد تنش در جامعه شایعاتی را مطرح می کنند را شایعه پردازان حرفه ای می داند که شاید احساس سرخوردگی در آنها دیده نشود، اما با مقاصد خاصی تلاش می کنند وضعیت جامعه را به نفع خود تغییر دهند.
● شایعات حرفه ای و براندازی نرم
رواج شایعه در جوامع در حال توسعه آن هم علیه مسئولان حکومتی امری طبیعی و اجتناب ناپذیر است، اما با توجه به گسترش فوری و بدون قید و شرط شایعات در چنین جوامعی، دشمنان و مخالفان آن حکومت ها بهترین راه برای نیل به اهدافشان انتشار شایعات در ابعاد مختلف می دانند و این مهم را در دستور کار خود قرار می دهند، به نوعی که می توان اذعان کرد براندازی نرم یا انقلاب های مخملی اغلب با رواج شایعه علیه مدیران و مسئولان شکل گرفته و رفته رفته اهداف خاصی را دنبال کرده است.
مریم یوسفی استاد دانشگاه و یکی از کارشناسان علوم ارتباطات می گوید: «شایعه پردازان معمولان به نشانه گیری افراد یا گروه های مسئول می پردازند و به دلایل مختلف شایعات را طرا حی و منتشر می کنند. این گروه همیشه سعی دارند با دامن زدن به برخی از شایعات روح و روان جامعه را ناامن کنند. یکی از نمونه های آن توهین و افتراهایی است که به شخصیت های سیاسی در دوران اوایل انقلاب مطرح شد و با این روش مرکز شایعه تلاش می کرد مدیریت افکار عمومی را در اختیار خود گرفته و آن را مسموم کند تا به اهدافش نایل شود.»
وی همچنین بر این عقیده است که شایعات نیمه حرفه ای بیشتر در محیط زندگی و درباره خصوصیات اخلاقی و رفتاری برخی از هم محله ای ها شنیده می شود اما شایعات حرفه ای را باید در رسانه های خارجی علیه نظام و انقلاب و مسئولان کشورمان دنبال کنیم.
کارشناسان شایعه را محصول زمان و زمینه ای از ابهام و تنش که تحت آن هنجارها یا باورها زیر سوال رود و مردم از انتشار آن خطر احساس نگرانی کنند معرفی می کنند.
یوسفی در این خصوص می گوید: «در بخشی از تعاریف «تعهد اجتماعی»، به احساس مسئولیت نسبت به داشته های اجتماعی و افرادی که با آنها در جامعه زندگی می کنیم، اشاره می شود. اما با انتشار اخبار خلاف واقع رعب و وحشت در میان مردم این احساس مسئولیت زیر سوال رفته و نشان دهنده آن است که این افراد هیچ تعهدی نسبت به همشهریان خود نداشته بلکه بی توجه به امنیت روانی در جامعه قصد دارند اوضاع را ناامن جلوه دهند که البته مردم آگاه قصد و نیتشان را شناخته و در مقابل این نوع هجمه ها ایستادگی می کنند.»
علاوه بر تعهدات اجتماعی و احساس مسئولیت نسبت به همشهریان، تقید و ایمان افراد نیز برای ایجاد امنیت روانی مورد نیاز است، چرا که یکی از علل اصلی امنیت روانی و آرامش در جامعه پذیرش نیروی حق و توکل و اتکا جستن به خداوند به منظور دوری از گناه و خطا است. بنابراین چنانچه جامعه ای تهی از این عامل باشد-نمونه آن در غرب مشهود است-ناخودآگاه گرفتار سقوط و تباهی خواهد شد.
● انتشار شایعه و جنگ روانی در اسلام مذموم است
حجت الاسلام والمسلمین کاظم صدیقی در گفت وگو با سرویس گزارش روز کیهان معتقد است: «در جامعه ای که مردم نسبت به یکدیگر بدبین باشند دیگر حرمت، اخلاقیات و تعهد در میان مردم جایی نخواهد داشت، بر همین مبنا دین اسلام حق الناس را حقی طبیعی و مسلم برای بشر می داند و افرادی که این مساله را اعم از حق سلامت روانی، اجتماعی، اقتصادی و غیره تهدید کنند را مشمول هیچگونه گذشت و عفوی از جانب خداوند نمی داند.»
وی پیرامون اغتشاشات اخیر و شایعاتی که در خلال آن شنیده می شود، توضیح می دهد: «مساله ایجاد شایعه و جنگ روانی در جامعه مساله جدیدی نیست. کفار و منافقین همیشه از این حربه حداکثر استفاده را برده اند. با مطالعه تاریخ اسلام می توان نمونه هایی از شایعه پردازی های دشمنان و یهودیان علیه پیامبر عظیم الشان اسلام(ص) و حکومت اسلامی ایشان را یافت. مثلا در جریان جنگ احد شایعه کشته شدن رسول گرامی اسلام مطرح شد یا در جریان صلح امام حسن(ع) شایعاتی درباره ایشان مطرح گردید.»
وی می گوید: «شیاطین شایعات را در ابعاد مختلف ابتدا برای در هم شکستن روحیه مسلمانان و تضعیف جایگاه ایشان همچنین تضعیف مقاومت، پایداری و برای انحراف به کار می برند و آنقدر این مساله خطرناک است که حتی در قرآن کریم آمده است که اگر منافقین دست از شایعه پراکنی برندارند ما اقدام به نابودی آنها می کنیم. از آنجا که دین مبین اسلام دینی کامل و متقن است که بر همه روابط اجتماعی انسان دستوراتی دارد، به عنوان شاهد می توانیم آیاتی از کلام الله مجید مبنی بر رد شایعات و اخبار غیرمستند را ذکر کنیم که چگونه بر انتشار اخبار کذب که به عنوان شایعه دست به دست می شود باید دقت کرده و مانع از انتشار آن شویم.»
● تاکید قرآن بر صحت خبری
به نظر کارشناسان معارف اسلامی، سوره های بسیاری از جمله سوره احزاب، سوره نساء و اسراء در باب خبررسانی نازل شده اند و مسلمانان را به دقت در صحت اخبار شنیده شده فرا می خوانند. از جمله در آیه ۳۶ سوره اسراء آمده است «هرچه به آن علم نداری دنبال نکن زیرا در قیامت از چشم و گوش و دل شما بازخواست می شود.» آیه ۸۳ سوره نساء نیز متذکر شده است که «خبر را به اهل استنباط عرضه کنید و اگر کارشناسی و حقانیت آن ثابت شد پخش کنید. همچنین خداوند در آیه ۶۰ سوره احزاب هم تاکید کرده است: «قرآن برای کسانی که با پخش اخبار دروغ در جامعه دغدغه ایجاد می کنند کیفری سخت معین فرموده است.»
حجت الاسلام والمسلمین صدیقی حفظ امنیت، صیانت و سعادت اجتماعی را نیازمند تیزهوشی و تمایز اخبار جعلی و حقیقت از سوی مردم می داند که به اعتقاد وی دشمنان ایران به دنبال فرصت هایی هستند که با توسل به رسانه ها و دیگر ابزارهایشان دروغ پراکنی را به منظور اختلاف افکنی میان ایرانیان گسترش دهند و به اعتماد مردم به مرجعیت و مسئولان نظام خدشه وارد کنند اما وظیفه مردم برای جلوگیری از این توطئه ها اطاعت و پیروی از ولایت فقیه و رهبر است و البته حضور چشمگیر مردم در مراسم رحلت امام(ره) و تجمعاتی که به منظور اعلام حمایت از رهبری داشتند همچنین حضور در نماز جمعه شواهد مستدلی بر حمایت همه جانبه ملت از ارزش های نظام جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری است.

پریسا جلالی

منبع : روزنامه کیهان