انواع زایمان

زایمان طبیعی زایمان با شروع دردهای زایمانی آغاز می‌شود. رحم از یک بافت نیرومند عضلانی تشکیل شده است.
در طول دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی، رحم در حالت آرامش قرار دارد، ولی با آغاز فرآیند زایمان، انقباضات پیشرونده‌ای در آن القا می‌شود. انقباضات رحمی نیروی کافی را برای راندن جنین به سمت پائین و همچنین اتساع دهانه رحم فراهم می‌آورد. به تدریج و به دنبال دردهای زایمانی، دهانه رحم باز می‌شود و زایمان پیشرفت می‌کند. اگر در هر کدام از این مراحل اختلالی رخ دهد، فرآیند زایمان پیشرفت نخواهد کرد و سلامت مادر و جنین به خطر خواهد افتاد. معاینات زنان، کنترل علائم حیاتی مادر و تحت نظر داشتن تعداد و ریتم ضربان قلب جنین، از جمله اقداماتی است که برای هدایت زایمان طبیعی صورت می‌گیرد. زایمان طبیعی شامل سه مرحله است. از شروع انقباضات یا دردهای واقعی تا اتساع کامل دهانه رحم، مرحله اول نامیده می‌شود. این مرحله در بارداری اول حدود ۶ الی ۱۸ ساعت و در زنان چندزا ۳ الی ۱۰ ساعت به طول می‌انجامد. مرحله دوم شامل اتساع کامل دهانه رحم تا تولد نوزاد است. زمان متوسط برای این مرحله ۵۰ دقیقه است. فاصله زمانی لازم برای دفع جفت هم که آخرین مرحله است، ۵ الی ۳۰ دقیقه پس از خروج جنین خواهد بود.
سزارین در برخی موارد زایمان سیر طبیعی خود را طی نمی‌کند و برای خارج کردن جنین، اقدامات مداخله‌گرانه انجام می‌شود. از مهم‌ترین این مداخلات، جراحی بزرگ سزارین است. سزارین به معنای خارج کردن جنین از محل برش جدار شکم و دیواره رحم است. هر گاه به دلیل تنگی لگن مادر یا بزرگی بیش از حد بچه، زایمان طبیعی میسر نباشد، جنین در داخل رحم در وضعیت غیرطبیعی قرار گرفته باشد، ریتم ضربان قلب جنین تغییر کند، زایمان طبیعی بیش از زمان مقرر به طول انجامد، مادر باردار مبتلا به پرفشاری خون یا بیماری قند باشد، زایمان قبلی او به طریقه سزارین انجام شده باشد، یا هرگونه اختلال دیگری در پیشرفت زایمان رخ دهد، انجام جراحی سزارین برای حفظ سلامت مادر و جنین توصیه می‌شود. طبق آمارهای اعلام شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شیوع سزارین در ایران به طور متوسط، ۳ برابر بیشتر از آمارهای جهانی است و در مراکز شهری ۹/۴۱ و در شهر تهران، ۵۰ درصدگزارش شده است. این در حالی است که در آمریکا و کشورهای غربی، تعداد عمل‌های سزارین، تنها از ۵/۴ درصد در سال ۱۹۶۵ میلادی به ۲۵ درصد در سال ۱۹۹۸ افزایش یافت. از این سال به بعد، آمار سزارین اندکی کاهش یافت یا تقریباً ثابت ماند.
تاریخچه زایمان بدون درد و انواع روش‌های آن نخستین بار در سال ۱۸۴۶ از اتر در زایمان استفاده شد. سپس، در سال ۱۸۵۳، دکتر جان اسنو (J.Snow) برای زایمان ملکه ویکتوریا از کلروفورم استفاده کرد. شیوه بی‌حسی موضعی نخاعی (اسپانیال / spinal) را در سال ۱۸۹۹ دکتر بیر (Bier) معرفی کرد و در سال ۱۹۰۷ استفاده از آن در شاخه‌های مختلف جراحی متداول شد. روش بی‌حسی موضعی دور نخاعی (اپیدورال / epidural) در سال ۱۹۶۰ برای ایجاد بی‌دردی در زایمان طبیعی به کار گرفته شد. چند سال بعد، پزشکان دریافتند که این شیوه به سلامت مادر و جنین لطمه‌ای وارد نمی‌کند. بدین ترتیب استفاده از روش‌های القای بی‌دردی به هنگام زایمان مرسوم شد. زایمان در آب زایمان در آب یک روش غیرتهاجمی (Noninvasive) غیردارویی و طبیعی همراه با کاهش بالقوه درد زایمان است. اثر بی‌وزنی آب باعث خلق فشار یکسان بر تمام اعضای بدن و کاهش انرژی از دست رفته می‌شود. مکانیسم اثر آن به صورت فعال کردن گیرنده‌های اعصاب حسی محیطی است و باعث کاهش درد، افزایش کیفیت انقباضات، افزایش ترشح اندورفین‌ها، کاهش ترشح هورمون استرس (آدرنالین) و افزایش حرکت مادر و قرارگیری در وضعیت‌های مناسب در مراحل مختلف زایمان می‌شود. در این روش، روند طبیعی زایمان حفظ شده و طول مدت آن کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. در حین انجام زایمان در آب، عامل زایمان، عملکردی به مراتب سهل‌تر از زایمان بر روی تخت داشته و از میزان مداخلات پزشکی حین زایمان کاسته خواهد شد. کاهش صدمات کانال زایمانی از دیگر مزایای این روش است که خود منجر به کاهش تروما (ضربه و آسیب) به نوزاد می‌شود. اثرات آرامش دهنده آب باعث کاهش اضطراب و ترس مادر می‌شود که این، خود باعث کاهش درد زایمان نیز می‌شود. نتیجه تحقیقات مختلف درباره زایمان در آب در کشورهای اروپایی، اسکاندیناوی و آمریکایی، مثبت ارزیابی شده و در این کشورها به طور رسمی از سال ۱۹۹۱ تاکنون به کار گرفته شده است.
تن آرامیRelaxation تحقیقات نشان داده تن‌آرامی یکی از روش‌های موثر غیردارویی برای مواجهه با استرس زایمان است. ترس و استرس موجب فعال شدن سیستم سمپاتیک و در نتیجه افزایش ضربان قلب، فشارخون و تنفس می‌شود. همچنین در زمان زایمان ترس و تنش موجب انقباض عضلات و استفاده از اکسیژن می‌شود. انقباض عضلات شکمی موجب مقاومت در برابر کنترکشن‌های رحمی و استفاده از اکسیژن می‌شود در نتیجه اکسیژن کمتری به جنین می‌رسد. از طرفی انقباض عضلات ساخت اسیدلاکتیک را افزایش می‌دهد که خود موجب درد می‌شود. یاد گرفتن روش‌های تن‌آرامی در زمان حاملگی موجب می‌شود اکسیژن بیشتری به بافت‌های بدن و هورمون‌های استرسی کمتری به جنین برسد. در زمان زایمان هم فرد انرژی بیشتر و استرس کمتری خواهد داشت. تن‌آرامی بعد از زایمان نیز موجب می‌شود فرد به نیازهای نوزاد بهتر پاسخ دهد، شیردهی بیشتر، افسردگی کمتر و عزت نفس بالاتری را تجربه کند.
● انواع روش‌های تن آرامی
۱) تن آرامی پیشرونده (Progressive Relaxation) در این روش مادر یاد می‌گیرد گروهی از عضلاتش را منقبض و سپس شل کند و این کار را ادامه می‌دهد تا تمام عضلاتش شل شوند.
۲) افتراق عصبی- عضلانی (Neuromuscular Dissociation) این روش بر افتراق انقباض از رهاسازی تمرکز دارد. یعنی مادر یاد می‌گیرد در پاسخ به درد، تمام عضلاتش را شل کند و فقط آنهایی که برای کنترکشن لازم هستند، منقبض می‌مانند.
۳) تن‌‌آرامی لمسی (Touch Relaxation) در این روش مادر در پاسخ به لمس همه عضلاتش را شل می‌کند.
۴) تن‌آرامی در مقابله با درد (Relaxation‌against Pain) همراه مادر عمدا موجب درد خفیفی می‌شود تا زن یاد بگیرد چگونه علیرغم درد عضلاتش را شل کند.
۵) تن‌آرامی هشیارانه (Conscious‌Relaxation) وقتی که مادر در حالت انقباض عضلات بماند، خستگی و کشیدگی غیرضروری رخ می‌دهد. در حالی‌که در این روش همراه او از روی علایمی مانند گره به ابرو انداختن، سفت نگاه داشتن بازو و یا مشت بسته به مادر اطلاع می‌دهد که عضلاتش را شل کند.

منبع : روزنامه تهران امروز