زندگی را در جاده ها حفظ کنیم
در گذشته ای نه چندان دور اخبار حوادث رانندگی دلخراش در جاده ها با فاصله زمانی در مطبوعات منعكس می شد، اما عصر ما عصر ارتباطات است و حالا در كوتاهترین زمان از لحظه وقوع یك حادثه دلخراش، خبر و تصویر آن از تلویزیون پخش می شود و اخبار معمولاً با هشدارها و رهنمودهایی مبنی بر رعایت قوانین رانندگی و احتیاط همراه است. اما، حوادث جاده ای به صورت روزافزون در جاده های ما ادامه دارد و جان ها و سرمایه ها را یك جا بر باد می دهد. بدیهی است حوادث رانندگی در تمامی جاده های جهان رخ می دهد اما آمارها در حد معمول است. قرارگرفتن آمار حوادث خونین و دلخراش رانندگی در ایران در صدر آمارهای جهانی بسیار تأمل برانگیز است و تلاش جمعی برای حل این معضل ملی را اجتناب ناپذیر می سازد.در میان ادله و شواهدی كه درباره علل وقوع حوادث رانندگی در جاده های كشور ارایه شده، ظاهراً اصلی ترین علت از قلم افتاده است و آن عدم انطباق وضعیت جاده های ما با سرعت خودروهای جدید می باشد كه به طور متوسط ۲۰۰ كیلومتر در ساعت می باشد. این كه چند هزار نقطه حادثه خیز در جاده های كشور داریم كه باید اصلاح بشوند بارها و بارها مطرح شده، اما گویا مشكلات واقعی جاده های ایران نمی باشد. جاده های ما و ساختار هندسی آنها متعلق به گذشته و درخور خودروهایی با سرعت پایین می باشد و تمامی پیچ های كوهستانی جاده های ایران با توجه به سرعت بالای خودروهای جدید، می تواند حادثه خیز باشد.مسلماً تابلوهای نمایشگر حداكثر و حداقل سرعت به ویژه در بزرگراه ها پاسخگوی خودروهایی كه با سرعت ۲۰۰ كیلومتر در ساعت در حركتند، نمی باشد. در این وضعیت ۲ راه بیشتر باقی نمی ماند؛ یا سرعت خودروها توسط كارخانه های سازنده با توجه به موقعیت جاده های ایران در سقف حداكثری معینی اصلاح گردد و یا آن كه در صدد اصلاح جاده ها به منظور پذیرش سرعت های جدید برآییم. در حال حاضر پیچ جاده های ایران، منطبق بر استانداردهای جهانی نمی باشند و به ویژه شیب سمت راست این پیچ ها كه باید بر اساس فرمول شعاع و جرم وارد بر آن محاسبه و احداث گردد، از این ویژگی برخوردار نیست و در نتیجه راننده ای كه با سرعت بالا و در خط مستقیم ناگهان به بستر این پیچ هدایت می شود، تحت تأثیر نیروی گریز از مركز قرار گرفته و به اصطلاح دچار شوك می شود و كنترل خودرو را از دست می دهد و لاجرم یا با ترمز ناگهانی و شدید دچار حركت دورانی شده واز جاده خارج می گردد كه خطر واژگون شدن و یا پرت شدن به عمق دره ها را در پی دارد یا آن كه در نتیجه برخورد با خودرو مقابل دچار حادثه رانندگی خونین و ناخواسته ای می شود. به عنوان مثال جاده تازه ساخت سرخه حصار- جاجرود كه به صورت عریض و چندبانده ساخته شده، شیب گریز از مركز ندارد، به طوری كه حتی خودروها با سرعت حداكثر ۵۰ كیلومتر با خطر خارج شدن از جاده روبه رو می شوند. در عین حال نمی توان ترافیك سنگین یا به اصطلاح شلوغی جاده را بهانه این استدلال قرار داد كه سرعت همیشه پایین است و خطری خودروها را تهدید نمی كند چون به استثناء بعضی روزهای تعطیل جاده اغلب خلوت و خطر بروز حوادث پیش گفته وجود دارد. شایان یادآوری است كه در مسیر هر جاده در ابتدا و انتهای آن باید با تابلوها و علائم هشداردهنده سرعت در نظر گرفته شده به صورت مشخص اعلام گردد.اما در شبكه حمل و نقل شهری حل معضل ترافیك سنگین و به تبع آن آلودگی هوا كه حالا به قول مسئولان تبدیل به یك مشكل فراملی شده، نیازمند راه حل های اساسی و فراملی نیز می باشد. مسلماً اگر راهكارهای مؤثر به كمك حل این مشكل بیاید، تولید خودرو به خودی خود نمی تواند مسأله حمل و نقل شهری و آلودگی هوا تلقی شود. بدیهی است به همراه تأمین و تجهیز شبكه حمل و نقل عمومی به ویژه مترو، باید برای خارج ساختن خودروهای قدیمی و فرسوده از سامانه حمل و نقل شهری اقدامات مؤثری به اجرا درآید. اگر این اقدامات تحقق یابد، می توان امیدوار بود كه شهروندان كلان شهر تهران برای سفرهای درون شهری نیازی به آوردن خودروهای شخصی به خیابان ها نداشته و فقط از وسیله شخصی خود برای سفرهای برون شهری و یا آمد و شد در ایام تعطیل استفاده خواهند نمود. اول باید دید چرا هزاران خودرو فرسوده شخصی در تهران در حال تردد است؟ پاسخ روشن است، مشكلات اقتصادی به صاحبان این خودروها اجازه تبدیل به احسن خودرو را نمی دهند، پس باید با همین دیدگاه برای حل معضل اقدام نمود. تا این اصل به طور اصولی مورد توجه قرار نگیرد، همكاری دستگا ه های ذی ربط همچنان كه تجربه ثابت كرده به ثمر نمی رسد.اگر قرار است برای خارج ساختن خودروهای فرسوده، مثلاً ۵ میلیون تومان وام به صاحبان آنها داده شود، قایل شدن بهره سنگین برای چنین وامی نقض غرض خواهد بود؛ برای این كه صاحبان كم درآمد این خودروها قادر به پرداخت آن نبوده و زیر بار اقساط سنگین و طولانی رفتن چه از لحاظ اقتصادی و چه روانی گذران زندگی و معاش را بر آنان بسیار سخت می كند و هزینه آن متوجه كشور خواهد بود. در اینجاست كه اختصاص یارانه به اقشار كم درآمد آن هم برای حل یك مسأله بزرگ و ملی مفهوم واقعی خود را پیدا می كند. این پرداخت می تواند به عنوان مثال از محل حساب های قرض الحسنه باشد كه مردم به عنوان كار خیر در اختیار بانك ها گذاشته اند و با تمهیدات دولت و مساعدت بانك ها می توان وام ۵ میلیون تومانی را با كارمزد ۲ یا حداكثر ۳ درصد با پشتوانه یارانه، در اختیار صاحبان خودروهای فرسوده قرار داد و یك مسأله اساسی شهری را حل و فصل كرد. در كشور ما باید منافع ملی بر بخشی نگری و سلیقه های مدیران ارجح باشد تا مسائلی از این دست حل شود.در پایان یادآوری این نكته ضروری به نظر می رسد كه تلاش و كوشش بی دریغ مأموران راهنمایی و رانندگی در داخل شهرها و پلیس راه در جاده ها، تا حد زیادی جبران كننده نارسایی های فنی و مهندسی جاده ها و نواقص موجود می باشد، چه اگر این فعالیت ها نبود، دامنه حوادث رانندگی فاجعه بار به مراتب بیشتر از آمارهای موجود بود؛ به ویژه كه تعامل با برخی رانندگان كه از رانندگی فقط گازدادن و ویراژ دادن را یاد گرفته اند چه اندازه دشوار می باشد و این كار سخت را همین تلاشگران بر عهده دارند.
هوشنگ آزادیان
