مقابله با سرطان قاتل زنان

آیا شما هم این آمار را شنیده اید که از هر ۱۰ زن ایرانی ۲ نفر به سرطان پستان مبتلا می شوند! البته این آمار از زبان جراحان عمومی و آنکولوژیست ها شنیده شده و جنبه رسمی ندارد.
با این حال حتی اگر این آمار را به طور دقیق صحیح ندانیم ، این واقعیت را باید بپذیریم که این بیماری از جمله معضلات جدی جامعه پزشکی در ایران و البته سراسر دنیاست. بعلاوه مشکل دیگری که در رابطه با سرطان سینه وجود دارد، عود بیماری پس از جراحی و برداشت بافت سرطانی است که می تواند ناشی از دقت نکردن کافی در برداشتن نواحی درگیر یا متاستاز سلولهای سرطانی باشد. بر این اساس ، متخصصان از روشی به نام فتودینامیک تراپی در جلوگیری از سرطان سینه استفاده می کنند.بر این اساس ، دکتر محمدحسین میران بیگی ، دانشیار گروه مهندسی پزشکی دانشگاه تربیت مدرس و همکارانش موفق به مدلسازی روش فتودینامیک تراپی شده اند. گفتگوی ما را با وی بخوانید.
● فتودینامیک تراپی چه نوع روشی است و در چه مواردی به کار گرفته می شود؟
هدف دیرینه در درمان بدخیمی ها این بوده است که با حداقل آسیب وارده به بافت سالم ، سلولهای بدخیم تخریب شوند. برای تحقق این هدف باید به نحوی سلولهای بدخیم را نشاندار نمود تا بتوان درمان تخریبی را بیشتر به سمت این سلولها هدایت کرد. با مطرح شدن کاربرد فناوری لیزر در پزشکی به نظر می رسید تنها حلقه مفقود یک ماده حساس به نور مناسب می باشد. امروزه با روش درمانی فتودینامیک (PDT) این هدف دیرینه جامه عمل پوشیده است و نه تنها در درمان بدخیمی ها که در زمینه بیماری های غیر بدخیم نیز می توان سلولهای مولد بیماری را به نحوی از ماده حساس به نور اشباع و سپس آنها را، بدون آن که به بافت سالم آسیبی برسد، نابود کرد. درمان فتودینامیک (PDT) ، همان گونه که از نام آن برمی آید، روشی است که در آن برای درمان بیماری ها از نور و واکنش های فتوشیمیایی استفاده می شود. مکانیسم اصلی این روش آن است که پس از تابش نور یا لیزر به واکنشگر نوری و واکنش بین آنها، اکسیژن رادیکال آزاد می شود و در نتیجه سلولهای بدخیم نابود می شوند.
بنابراین ، ۳ رکن اصلی این درمان نور، واکنشگر نوری و اکسیژن است.به هنگام درمان فتودینامیک ، مواد رنگی که از نظر طیفی با پرتو لیزر سازگارند به بدن بیمار تزریق می شوند. پرتودهی تکفام با لیزر، واکنشهای فتوشیمیایی انتخابی را پدید می آورد که خود به دگرگونی های خاص بیولوژیک منجر می شود. ملکول های پیچیده رنگ که به واکنشگرهای نوری موسومند، قادرند واکنش های القایی را در ملکول هایی که جاذب نور نیستند، پدید آورند. پس از برانگیزش تشدیدی ناشی از لیزر، واکنشگرهای نوری چندین واکنش همزمان یا متوالی انجام می دهند که در نتیجه واکنش های انتقالی درون ملکولی حاصل می شود.
در پایان مسیرهای واکنشی گوناگون ، محصولات شدیدا سمی آزاد می شوند که باعث اکسیداسیون بازگشت ناپذیر ساختارهای حیاتی سلولی می شوند. میزان موفقیت در درمان به پارامترهای متعددی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: مقدار ماده حساس به نور و اکسیژن در بافت هدف ، طول موج لیزر، زمان پرتودهی و چگالی توان لیزر. در میان این پارامترها، زمان پرتودهی یک مشخصه کلیدی به شمار می آید. همچنین با توجه به این که یکی از ارکان اصلی درمان نور یا لیزر است ، تومورهایی مناسبترین شرایط را برای درمان با روش PDT دارند که در دسترسند و سطح وسیع و عمق کمی دارند.
● این روش چگونه به بهبود سرطان سینه کمک می کند؟
عود سرطان پستان پس از جراحی و برداشتن بافت سرطانی ، یکی از چالشهای درمانی است و دلایل اصلی عود موضعی سرطان پستان عبارتند از: عدم دقت کافی در برش دادن و برداشتن نواحی مرزی به گونه ای که در آن نواحی مقداری از بافت سرطانی باقی بماند.
گسترش سلولهای سرطانی از طریق عروق لنفاوی درم و متاستاز سلولهای سرطانی از طریق خون به محل عمل.
چنانچه ضایعه در یک محل متمرکز باشد، عمل جراحی می تواند مثمرثمر باشد؛ اما گاهی جراحی به دلیل وسعت ضایعه روی قفسه سینه یا رادیوتراپی قبلی مقدور نیست. در این موارد، شیمی درمانی و پرتودرمانی که روشهایی تهاجمی می باشند توصیه می شوند، اما نتایج به دست آمده نشان می دهند که این دو روش چندان مفید نمی باشند و احتمال عدم موفقیت درمان به ترتیب ۳۰ درصد و ۵۵ درصد است. در مقابل ، فتودینامیک تراپی موجب مرگ سلولی در تومورهای بدخیم جلدی که در مراحل اولیه هستند، می شود و نتایج گزارش شده درمان با این روش رضایت بخش اند. در واقع تاثیر PDT در درمان سرطان پستان به صورت جلوگیری از گسترش سلولهای سرطانی از طریق عروق لنفاوی درم می باشد.
● در چه مرحله ای از بیماری می توان از این روش به طور موثر استفاده کرد؟
این روش درمانی برای بیمارانی که ضایعه در یک محل متمرکز باشد یا هنوز در مراحل اولیه بوده و علایم ظاهری نداشته باشد و همچنین برای بیمارانی که ضایعه روی قفسه سینه نیز گسترش یافته باشد به کار می رود. البته در مواردی که ضایعه در حالت متمرکز و stable باشد روش PDT نقش درمانی دارد، اما در موارد پیشرفته صرفا نقش تسکین دهنده دارد.
● آیا کاربرد آن عوارض جانبی برای بیمار به همراه ندارد؟
تاکنون عوارض جانبی گزارش شده برای بیمارانی که با این روش معالجه شده اند، صرفا حساسیت به نور پس از درمان بوده است.
● آیا فتودینامیک تراپی در طول زمان شاهد پیشرفت هایی بوده است یا خیر؟
اگرچه به نظر می رسد که PDT به عنوان یک روش درمانی جدید در پزشکی مطرح شده است ، اما از زمان اولین تجربه فتودینامیک تراپی حدود یک قرن می گذرد و با توجه به نتایج رضایت بخش و پیشرفت هایی که در این مدت برای درمان بیماری های مختلف داشته است ، امروزه ایده درمان فتودینامیک یکی از پایه های اساسی درمان نوین سرطان به شمار می آید.
● مدل سازی این فناوری در طرح شما چگونه و به چه منظور صورت گرفته است؟
برای توضیح جایگاه مدل سازی روش درمانی فتودینامیک (PDT) در درمان سرطان گفتنی است که خواست پزشکان و بیماران در این روش درمانی این است که با حداقل آسیب وارده به بافت سالم ، سلولهای بدخیم تخریب شوند. لذا دستیابی به ابزاری که قادر باشد نتایج را پیش از درمان با دقت مطلوبی پیش بینی کند، قابل توجه به نظر می رسد. مدل سازی این ابزار را برای کاربر فراهم می کند. در این صورت پزشک قادر خواهد بود با انتخاب بهینه زمان تابش لیزر به نتیجه ای مطلوب تر دست یابد. در واقع ، میزان موفقیت در درمان بستگی به پارامترهای متعددی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: مقدار ماده حساس به نور (واکنشگر نوری) و اکسیژن در بافت هدف ، طول موج لیزر، زمان پرتودهی و چگالی توان لیزر. در میان این پارامترها، زمان پرتودهی یک مشخصه کلیدی به شمار می آید. هدف از ارائه این مدل بررسی برهمکنش دارو و لیزر با بافت در درمان فتودینامیک برای پیش بینی بهینه زمان تابش لیزر و شبیه سازی پروسه و مکانیسم عمل درمان است.
● جزییات شناسایی تومور در مدل ارائه شده از سوی شما، چگونه و طی چه مراحلی صورت گرفته است؟
مدل پیشنهادی برای اعمال به تصویری از بافت هدف با MxN پیکسل ارائه می شود. تصویر بافت هدف که لازم است ۳ ناحیه تومور، مرزی و نرمال توسط پزشک روی آن مشخص شده باشند، تبدیل به ماتریسی متناظر با آن می شود. درایه های این ماتریس با توجه به ۳ ناحیه مشخص دسته بندی می شوند. ورودی برنامه شبیه ساز ماتریس متناظر با تصویر بافت هدف می باشد.
مدل سازی ارائه شده چه مزیتهایی در بهینه سازی روش فتودینامیک تراپی به همراه می آورد؟
این مدل این امکان را در اختیار پزشک قرار می دهد که پیش از درمان تاثیر پارامترهای مختلف بر روند موفقیت درمان را بررسی کند و با توجه به آنها و بدون نیاز به روشهای سعی و خطای کلینیکی ، تصمیم درست را اتخاذ نماید.
از جمله این موارد بررسی اثر میل ترکیبی دارو با سلولهاست که مدل ارائه شده و شبیه سازی های انجام شده نشان می دهند هرچه میل ترکیبی دارو با سلولهای تومور در مقایسه با دیگر بافتها بیشتر باشد، شانس موفقیت در درمان افزایش می یابد. بررسی این مورد از این نظر اهمیت دارد که واکنش گرهای نوری جدیدی مطرح شده اند که جذب آنها به وسیله سلولهای سرطانی تا ۶ برابر بیشتر از ماهیچه هاست ، اما متاسفانه خواص شیمیایی این واکنشگرهای نوری در دست نیست. بنابراین در این مدل از خواص شناخته شده فتوفرین استفاده شده تا تاثیر میل ترکیبی دارو با بافت هدف روند موفقیت درمان بررسی شود.

منبع : روزنامه جام‌جم