استاندارد‌های فناوری اطلاعات در ایران

«حداقل سطح کیفیت قابل قبول را که مانع از آسیب می‌شود» استاندارد می‌گویند.
در تدوین هر استانداردی دانش و تجربه توام می‌شود؛ بنابراین استاندارد‌ها، اسناد‌ی خلاصه، اما بسیار ارزشمند هستند.سابقه رسمی استاندارد در دنیا به اواخر قرن نوزدهم میلادی و به صنعت برق بر می‌گردد. در سال ۱۸۸۴ موسسه American Institute of Electrical Engineers شکل گرفت، در ابتدای قرن بیستم، یعنی سال ۱۹۰۴ موسسه IEC با وظایف استاندارد‌گذاری تاسیس شد و در نهایت سازمان جهانی استاندارد یا ISO در سال ۱۹۴۷ میلادی به عنوان نهاد بین‌المللی متولی تدوین استاندارد، پایه‌گذاری شد. چنین که پیدا است، استاندارد پایه‌های محکم تاریخی و علمی دارد و اگرچه تدوین استاندارد در حوزه فناوری اطلاعات، به‌تبع جوان بودن این حوزه، موضوعی به نسبت جدید است، اما می‌توان گفت که سابقه طولانی فرآیند استاندارد، منجر به تدوین استاندارد‌هایی پخته و کارآمد در این حوزه شده است.
مهندس آزاده داننده، مدیر‌عامل شرکت فناوران اطلاعات بدان معتقد است: روند تغییرات فناورانه در حوزه IT بسیار سریع است و همگامی با این تغییرات مطالعه مستمر و گسترده را گریز‌‌ناپذیر می‌کند.
وی با بیان اینکه این تغییرات سریع، در حوزه استاندارد‌های فناوری اطلاعات روی می‌دهد، مهم‌ترین اقدام باید ترجمه دقیق استاندارد‌های بین‌المللی و به کا‌ر‌گیری آنها باشد.
وی می‌گوید: خوشبخانه کشور‌های صنعتی در انتشار دانش خود، حداقل در سطحی که مورد نیاز ما است، سخاوتمدند و منابع دانشی آنها را می‌توان از طریق اینترنت یا با خرید کتب و مقالات روز به دست آورد. اما متاسفانه در کشور ما، منابع محدودی به زبان فارسی وجود دارد که یکی از دلایل آن، طولانی بودن فرآیند ترجمه و احتمال قدیمی شدن مطالب موجود در مقاله یا کتاب است.
داننده می‌گوید: در به‌کارگیری استاندارد‌ها ابتدا باید به دقت و مطابقت با استاندارد اصلی تاکید کنیم و توجه داشته باشیم که بومی‌سازی یا متناسب‌سازی آنها ممکن است معضلاتی به وجود بیاورد.
به گفته داننده، پس از استفاده از استاندارد‌ها و کسب تجربیات علمی وسیع درباره آنها در سطح کشور قادر خواهیم بود به بومی‌سازی اقدام کنیم.
وی با تشریح تقسیم‌بندی‌های مرتبط با حوزه استاندارد می‌گوید: استانداردها از منظر وسعت در برگیری به سطوح مختلف بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی تقسیم می‌شوند. علاوه‌بر آن استانداردها ممکن است در سطح یک بخش (sector)، یک صنعت، یک سازمان یا کارخانه یا اداره باشند. از منظر دیگر، استانداردها ممکن است استانداردهای محصولی باشند یا مدیریتی که هدف اصلی از استانداردسازی، ایجاد نظم بهینه در یک زمینه خاص است و مهم ترین نتیجه آن، محصولات، فرآیندها و خدمات مناسب‌تر است. از طرف دیگر، صرف تدوین و انتشار یک استاندارد به این معنی نیست که رعایت آن اجباری باشد. بنابراین می‌توان استانداردها را به دو دسته اجباری و اختیاری هم تقسیم کرد.
وی می‌گوید: یکی از حوزه‌های مشاوره، حوزه طراحی و استقرار نظام‌های مدیریت کیفیت است که در آن تمرکز نظام‌های مدیریت کیفیت، بر مشتری و برآورده ساختن نیازهای مشتری است و اصولا بنیان نظام‌های مدیریت کیفیت بر فرآیندگرایی است و از این اصل که کیفیت فرآیند حتما منجر به کیفیت محصول می‌شود، استفاده می‌کنند. استاندارد ISO ۹۰۰۱ که یکی از فراگیرترین استانداردهای مدیریتی در سطح جهان است، بدون پرداختن به موضوعات یک صنعت یا حوزه کاری خاص، الزامات طراحی و استقرار نظام مدیریت کیفیت را در سازمان‌ها تشریح می‌کند.
داننده توضیح می‌دهد: در واقع مشتری سازمانی که گواهینامه ISO ۹۰۰۱ دارد می‌تواند نسبت به تامین خواسته‌هایش توسط سازمان دارای گواهینامه
ISO ۹۰۰۱ اطمینان داشته باشد. همچنین باید گفت: که این استاندارد یک استاندارد مدیریتی است نه محصولی.
مدیر عامل شرکت فناوری اطلاعات بهاران درباره استاندارد‌های حوزه نرم‌افزار نیز می‌گوید: نرم‌افزار دارای ویژگی‌هایی است که آن را از بسیاری از حوزه‌ها متمایز می‌کند که یکی از مصداق‌های متمایز بودن حوزه نرم‌افزار این است که با وجودی که استاندارد ISO ۹۰۰۱ خاص هیچ حوزه کاری خاصی نیست و در مورد همه حوزه‌های کاری (صنایع و خدمات مختلف) کاربرد دارد، برای به‌کارگیری آن در حوزه نرم‌افزار راهنمای ویژه‌ای به‌نام TickIT تدوین و منتشر شده تا سازمان‌هایی که درگیر تولید، نگهداشت و راهبری نرم‌افزار هستند از آن استفاده کنند.
● استاندارد در ایران
وی می‌افزاید: اولین استانداردهای فناوری اطلاعات که در ایران تدوین شده‌اند مربوط به چیدمان صفحه کلید فارسی و سپس کدینگ حروف و علایم فارسی برای تبادل اطلاعات است. در ایران موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، نهاد ملی مسوول در زمینه استانداردها است. در ضمن این موسسه عضو سازمان جهانی استاندارد است و در حقیقت رابط ملی کشور ما با این نهاد بین‌المللی است.
داننده می‌گوید: روال استانداردسازی در ایران به این ترتیب است که دسته‌بندی برای موضوعات مختلف وجود دارد، مثلا رایانه و فرآوری داده‌ها و در ازای هر موضوع نیز کمیته‌های خاصی تشکیل می‌شود که افراد یا سازمان‌ها پیشنهادات خود را برای تدوین استاندارد جدید یا تجدید نظر در استانداردهای منتشر شده قبلی برای موسسه ارسال می‌کنند. این پیشنهادات در کمیته برنامه‌ریزی مرتبط با آن موضوع مطرح و در مورد پذیرش یا رد پیشنهاد تصمیم‌گیری می‌کند. به هر حال پیشنهاد پذیرفته شده جهت اجرا به فردی به عنوان دبیر تدوین واگذار می‌شود. سپس پیش‌نویس استاندارد در کمیسیون فنی با مسوولیت دبیر تدوین تهیه و بررسی می‌شود. نسخه پیش‌نویس پس از تایید در کمیسیون نهایی در اختیار موسسه قرار می‌گیرد تا ترتیبات لازم را برای تشکیل کمیته ملی استاندارد و تصویب نهایی آن برقرار کند.
داننده معتقد است: با توجه به اینکه استانداردها حاصل سال‌ها تلاش و تجربه در کشورهای صنعتی‌اند، اعتقاد ما بر این است که در اولین گام به سمت استانداردسازی در حوزه IT، به امر ترجمه دقیق متن استاندارد بپردازیم و از بومی‌سازی یا متناسب‌سازی آنها بپرهیزیم و پس از به‌کارگیری استانداردها و کسب تجارب عملی وسیع در سطح کشور قادر خواهیم بود آنها را بومی‌سازی کنیم.
داننده در خصوص عملکرد شرکت خود می‌گوید: سال گذشته پیشنهاد تدوین سیزده استاندارد را به موسسه دادیم که با آن موافقت شد که ۶ تا از آنها در دستور کار پارسال قرار گرفت و کمیته ملی چهارتای آنها در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ تشکیل شد و استانداردها به تصویب رسید و از طریق سایت موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران قابل دسترسی است. موضوع دو تا از این استانداردها «مدیریت خدمات IT» است و دوتای دیگر مربوط به «کیفیت محصول نرم‌افزاری» است. امسال نیز تدوین ۶ استاندارد دیگر در دستور کار قرار دارد که موضوع همگی آنها مرتبط با نرم‌افزار است. پیشنهاد تدوین ۴ استاندارد دیگر را نیز برای موسسه ارسال کرده‌ایم.داننده می‌گوید: یکی از استانداردهای مهمی که تاکید داریم روی آن کار شود استاندارد بسته‌بندی محصولات نرم‌افزاری قفسه‌ای (of Theshelf) است که طبق آن تمامی تولیدکنندگان بسته‌های نرم‌افزاری ملزم به ارایه اطلاعات باید طوری باشد که مشتری بدون باز کردن بسته قدرت تصمیم‌گیری و انتخاب برای خریدن یا نخریدن آن را داشته باشد و دیگر این دعوای همیشگی بین مشتری و فروشنده خاتمه خواهد یافت.

منصور خالقی

منبع : روزنامه فناوران