همه چیز درباره سردرد

همه ما سردرد را تجربه کرده‌ایم. گاهی اوقات علت آن را می‌دانیم و گاهی نیز نمی‌دانیم چرا دچار سردرد می‌شویم. وقتی عصبانی می‌شویم، در ترافیک می‌مانیم، برای مدتی مجبوریم در فضای شلوغ و پرصدا بنشینیم، وقتی چیزی را می‌شنویم که ناراحت‌مان می‌کند یا وقتی زیاد خسته می‌شویم، دچار سردرد‌هایی می‌شویم که اغلب با کمی آرامش فکری و استراحت یا خوردن مسکنی سردردمان برطرف می‌شود. خوشبختانه همه اینها از علت‌های گذرا و معمولی سردرد هستند و هیچ دلیل جسمی که مبنی بر مشکلی یا بیماری باشد، برای این حالات وجود ندارد اما گاهی برخی سردردها به دلیل وجود اشکالی در وضعیت سلامت ما ایجاد می‌شود که باید علت اصلی آن مشخص و درمان به موقع انجام شود. این هفته پرونده سلامت قصد دارد ما را با سردرد، انواع و روش‌های تسکینی آن آشنا کند...
● تعریف
سردرد یکی از شایع‌ترین دردهایی است که از بزرگ و کوچک آن را تجربه می‌کنند. افراد ممکن است به دلیل ابتلا به سایر بیماری‌ها، برای مثال سرماخوردگی، زخم گلو، مشکلات سینوسی دچار سردرد بشوند. بعضی افراد هم ممکن است بدون هیچ بیماری زمینه‌ای دچار سردرد شوند که علت این درد باید حتما بررسی شود.
شاید بتوان گفت از هر ۱۰ نفر، یکی به صورت دوره‌ای هفته‌ای یک بار دچار سردرد می‌شود. از نظر جسمی سردردها به دلیل التهاب یا تورم عروق خونی سر ایجاد می‌شوند. عوامل عاطفی، استرس و تنش، اضطراب، نگرانی و خستگی می‌تواند سردرد را تشدید کند. سردرد گاهی نشان‌دهنده عفونت و علامت یک بیماری است. خیلی از افراد وقتی دچار سردرد می‌شوند، فکر می‌کنند که دچار میگرن هستند و به دنبال درمان اصلی سردرد نمی‌روند، غافل از اینکه شاید این سردرد خیلی راحت و بدون اینکه نیاز به درمان‌های خاصی داشته باشد، برطرف شود.
● انواع سردرد
بیشترین انواع سردرد شامل سردردهایی هستند که خیلی جدی و نگران‌کننده نیستند. این سردردها اغلب بارها و بارها تکرار می‌شوند.
▪ سردرد تنشی: این نوع سردردها شایع‌ترین نوع سردرد است که اغلب به دلیل استرس و مشکلات عاطفی ایجاد می‌شوند. خیلی از ما در طول هفته دچار سردرد تنشی می‌شویم. این سردرد در قسمت جلوی سر، گیجگاه یا پشت سر و گردن احساس می‌شود. افراد به طور معمول در هر دو طرف سردرد دارند. این سردرد اغلب وقتی فرد مشغول فعالیت‌های روزانه‌اش است، قطع نمی‌شود و با تهوع و استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه نیست. سردرد تنشی از ۳۰ دقیقه تا چند روز ممکن است طول بکشد. اگر فردی دچار سردرد تنشی مزمن باشد، ممکن است سردرد ۱۵ روز تا یک ماه ادامه داشته باشد. عوامل متعددی در سردرد تنشی نقش دارند. انقباض در عضلات گردن و سر و گاه تغییرات مواد شیمیایی مغز می‌تواند سبب سردرد تنشی شود.
▪ سردرد خوشه‌ای: سردرد خوشه‌ای عبارت است از سردرد شدیدی که به طور معمول درد در یک طرف سر، پشت سر یا اطراف چشم را شامل می‌شود. علت واقعی این سردرد مشخص نیست اما ممکن است اختلال عصبی ساعت بیولوژیک بدن، در بروز این سردرد دخالت داشته باشد.
▪ سردرد میگرنی: تقریبا یک‌سوم افرادی که دچار سردردهای میگرنی هستند، اولین‌بار در دوره نوجوانی سردرد را تجربه کرده‌اند. میگرن نوعی سردرد از نوع دردناک و ناتوان‌کننده است که اغلب با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا و بو همراه است. این سردرد بیشتر در یک طرف سر اتفاق می‌افتد و گاهی به سمت دیگر سر کشیده می‌شود. میگرن به دلیل تغییر مواد شیمیایی و عروق خونی مغز ایجاد می‌شود.
سردرد میگرنی ۴ تا ۲۴ ساعت طول می‌کشد اما در بعضی از افراد حتی تا سه روز هم به طول می‌انجامد. اختلالات بینایی، ممکن است در بعضی از افراد قبل از شروع درد ایجاد شود. اما خوشبختانه می‌توان پیش از شروع از سردردهای میگرنی جلوگیری کرد. بعضی از غذاها، بعضی بوها و یا خستگی می‌تواند موجب شروع سردرد میگرنی شود.
● برخی دلایل شایع سردرد
▪ مصرف کافئین یا برخی داروها
▪ عطسه یا سرفه کردن
▪ کم‌آبی
▪ مشکلات دهان و دندانی مانند روت‌کانال
▪ خوردن یا نوشیدن غذا و آب سرد
▪ استرس عاطفی
▪ سیگار کشیدن یا قرارگیری در معرض دود سیگار یا منواکسیدکربن
▪ مشکلات بینایی
▪ تب
▪ صعود به ارتفاعات
▪ افزایش فشار خون
▪ عفونت سینوس‌ها مانند سینوزیت یا آبسه
▪ کشش یا گرفتگی عضلات گردن، قسمت بالایی پشت یا عضلات شانه
▪ عفونت‌های سیستم تنفس فوقانی
● این سردردها را جدی بگیرید
این سردردها نادر هستند اما ممکن است گاهی سردردها علامت یک بیماری جدی باشند. این سردردها گاهی با تهوع، استفراغ، گیجی و تغییرات بینایی همراه هستند.
▪ صدمات به سر
▪ صدمه به مغز
▪ شکستگی جمجمه
▪ سکته
▪ خون‌ریزی‌های مغزی
▪ تومورهای مغزی که سبب تورم مغز می‌شوند
▪ عفونت مغزی
▪ پارگی عروق به همراه خونریزی در اطراف مغز
که همه اینها می‌توانند سبب سردردهایی شوند که باید جدی گرفته شود.
● اورژانس‌های سردرد
اگر این علایم را در خود یا سایر افراد مشاهده کردید باید به سرعت اورژانس را خبر کنید.
▪ سردرد ناگهانی و شدید
▪ منگی یا تغییرات رفتاری همراه با سردرد
▪ تغییر سطح هوشیاری
▪ سردردی که پس از آن ناگهان عملکرد یک طرف یا هر دو بخش بدن از دست برود.
▪ تغییرات ناگهانی بینایی مانند دوبینی، تاری دید یا از دست دادن بینایی یک یا هر دو چشم به همراه سردرد
▪ اختلال در صحبت کردن به صورت ناگهانی یا اشکال در فهم کلمات
▪ صرع
▪ کم‌آبی شدید
▪ سردرد شدید پس از فعالیت جنسی
● درمان‌های خانگی سردرد
خیلی وقت‌ها سردرد خود به خود برطرف می‌شود. بعضی وقت‌ها هم بدون اینکه نیاز باشد به پزشک مراجعه کنیم، درمان‌های خانگی سردردمان را برطرف می‌کنند. درمان‌های خانگی از شدت درد کم می‌کنند یا موجب می‌شوند طول مدت درد کمتر شود. البته به این توجه کنید که هر سردردی را نباید با درمان خانگی درمان کرد.
توجه کنید که سردرد شما اگر خصوصیات موارد اورژانس را که ذکر کردیم نداشت، می‌توانید آن را با درمان‌های خانگی برطرف کنید، در غیر این صورت نباید سعی کنید در خانه اقدام به درمان سردرد کنید.
اگر سردرد معمولی دارید، به محض آغاز سردرد، درمان را شروع کنید. اگر در گذشته به دلیل سردرد به پزشک مراجعه کرده‌اید و برایتان دارو تجویز شده، به محض اینکه فکر می‌کنید درد شروع می‌شود، داروهایتان را مصرف کنید.
برای سردردهای خفیف که با سایر علایم همراه نیست، این توصیه‌ها می‌تواند مفید باشد:
▪ در اتاقی تاریک و ساکت استراحت کنید.
▪ از یک کمپرس خنک روی سرتان استفاده کنید.
▪ سیگار نکشید، از مصرف مواد مخدر اجتناب کنید.
▪ از روش‌های آرام‌سازی استفاده کنید. این تکنیک‌ها موجب می‌شوند تنش و استرس که موجب بروز سردرد شوند، برطرف شود.
▪ در صورتی که سردرد به دلیل گرفتگی عضلات است، می‌توانید از کیسه آب گرم یا دستمال گرم استفاده کنید.
▪ ماساژدرمانی شیوه خوبی برای تسکین سردرد است، به خصوص اگر درد در ناحیه گردن یا شانه باشد.
● داروهایی برای استفاده در خانه
استامینوفن، داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن، ناپروکسان از جمله داروهایی هستند که می‌توانید برای تسکین درد استفاده کنید اما پیش از استفاده از این داروها به این نکات توجه کنید:
▪ با دقت روی جعبه دارو را بخوانید.
▪ بیش از دوز توصیه شده از دارو مصرف نکنید.
▪ اگر نسبت به دارویی حساسیت دارید، آن را مصرف نکنید.
▪ اگر باردار هستید یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید، برای بهبود سردرد، خودسرانه دارو نخورید.
● علایمی که نیاز به توجه دارند
اگر پس از درمان‌های خانگی سردرد شما بهتر نشد، حتی درد شدیدتر شد یا سردرد به مدت بیشتر از ۱۲ ساعت طول کشید و علایم جدیدی پیدا کردید حتما به پزشک مراجعه کنید.
● چگونگی پیشگیری از سردرد
گاهی اوقات با تغییر دادن کارهای روزمره، از استرس بیش از حد می‌توان جلوگیری کرد. این خود موجب می‌شود تا سردردی که ناشی از تنش و استرس است، بهبود پیدا کند.
▪ عواملی که باعث شروع سردردتان می‌شود را شناسایی کنید و قبل از شروع سردرد آ‌ن را کنترل کنید.
▪ وعده‌های غذایی را به طور منظم و سروقت بخورید. غذاهای مقوی بخورید. از مصرف غذاهای شور یا پرحجم و چرب بپرهیزید.
▪ برنامه خواب خود را تنظیم کنید. سر زمان مشخصی بخوابید و بیدار شوید؛ حتی آخر هفته و در تعطیلات. این موجب می‌شود ساعت بیولوژیک بدن شما تنظیم شود. از خوابیدن بیش از حد هم پرهیز کنید.
▪ درمان‌های فیزیوتراپی در صورتی که دچار درد و کشیدگی عضلات گردن و پشت هستید به کاهش سردرد و حتی بهبود شما کمک می‌کند.
▪ به طور منظم ورزش کنید. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، قدم زدن، دوچرخه‌سواری، در جا زدن شنا و حتی فعالیت‌هایی مانند باغبانی راه‌های خوبی برای کاهش اضطراب و استرس هستند و در نتیجه از سردرد شما می‌کاهند.
▪ روش‌های آرام‌سازی را یاد بگیرید. این روش‌ها یک یا دو بار در روز به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه به تسکین سردرد کمک می‌کنند.
▪ ماساژ درمانی هم برای پیشگیری از سردرد کمک‌کننده است.
▪ هنگام کار و انجام فعالیت‌های روزمره، وضعیت صحیح بدنی خود را حفظ کنید.
▪ اگر مجبورید با کامپیوتر کار کنید، وضعیت صحیح بدنی را روی صندلی حفظ کنید. قوز نکنید. صفحه نمایش یا همان مانیتور خود را طوری تنظیم کنید که مجبور نباشید سرتان را زیاد خم کنید.
▪ اگر زیاد با تلفن کار دارید، از هدست یا هدفون روی گوش استفاده کنید تا مجبور نباشید مدام گوشی را بردارید.
▪ به طور منظم به دندانپزشک و چشم‌پزشک برای بررسی وضعیت دندان‌ها و چشم مراجعه کنید.
▪ در صورتی که برای درمان سایر بیماری‌هایتان دارو مصرف می‌کنید و پس از آن سردرد می‌گیرید، به پزشک خود اطلاع دهید تا داروی شما را عوض کند.
● سردرد در محیط کار
سردرد یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که هنگام کار زیاد اتفاق می‌افتد اما ممکن است دلایل محیطی دیگری نیز در ایجاد این سردردها نقش داشته باشد. سردرد می‌تواند مانع بزرگی برای انجام کار باشد.
بیش از ۱۸ میلیون از روزهای کاری هر ساله به علت میگرن از دست می‌رود. سردرد تمرکز و کارایی کارکنان را کاهش می‌دهد. در موارد شدیدتر، سردرد می‌تواند مانع پیشرفت و موفقیت در کار شود.
دلایل سردرد در محیط کار به شرح زیر است:
▪ استرس، نگرانی، تنش و اضطراب درباره حجم زیاد کار و قوانین و تقاضاهای شغلی و نگرانی درباره افراد خانواده
▪ بحث با همکاران یا مراجعان
▪ محیط کاری نامناسب، گرم، شلوغ، خشک و یا پر از دود، نور ضعیف، میز و صندلی نامناسب و همچنین وضعیت بدنی نامناسب هنگام کار
▪ استفاده طولانی‌مدت از کامپیوتر
▪ انجام یک کار در ساعات متوالی و طولانی و بدون وقفه
▪ نداشتن استراحت کافی و یا غذا نخوردن
▪ نداشتن استراحت کافی هنگام شب.
● سردرد کودکان
سردرد در کودکان ممکن است در سن ۶ تا ۱۲ سالگی دیده شود که علت آن خستگی کودک است. سردرد کودکان اغلب دلیل روانی دارد اما نباید علت جسمی را نادیده گرفت. سردردهایی که علت جسمی دارند، بیشتر اوقات صبح‌ها شروع می‌شوند و اگر سردرد هر روز و مدام باشد باید حتما به پزشک مراجعه شود. درباره کودکی که از سردرد شکایت می‌کند، امتحان چشم‌ها از نظر دید مهم است. عفونت حاد دوره کودکی و سینوزیت می‌تواند در کودکان سردرد ایجاد کند. اما بیشترین دلیل سردرد کودکان در اثر خستگی و کار زیاد از حد در مدرسه و در آخر روز به وجود می‌آید. گاهی نیز گرسنگی موجب سردرد در کودکان می‌شود.
● اگر کودک شما سردرد دارد:
▪ با کودک خود صحبت کنید و به او بگویید که مراقب او هستید. سردرد در کودکان باید جدی گرفته شود. کودکان به مراقبت بیشتری نیاز دارند.
▪ اگر پزشک داروی خاصی برای کودک تجویز کرده سر وقت مناسب به او دارو دهید. به محض اینکه او از سردرد شکایت کرد، باید داروهایش را مصرف کند.
▪ به کودک اجازه دهید در اتاق تاریک و ساکت استراحت کند و از یک کمپرس خنک روی سرش استفاده کنید.
▪ اگر سردرد کودک خفیف است، او را تشویق کنید تا فعالیت‌های عادی روزمره‌اش را انجام دهد.
▪ به کودک بگویید تا زمانی که سردرد او تسکین پیدا نکرده است، از انجام کارهایی که موجب بدتر شدن سردردش می‌شود، اجتناب کند.
▪ از اینکه او به اندازه کافی استراحت می‌کند، مطمئن شوید.
▪ در طول روز به او میان‌وعده غذایی و میوه بدهید. اجازه ندهید غذاها و اسنک‌های شور بخورد.
▪ توجه کنید که کودکتان وعده‌های غذایی را به صورت کامل بخورد.
▪ تاکید کنید که هنگام دوچرخه‌سواری حتما از کلاه ایمنی استفاده کند.
▪ مراقبت باشید هنگام بازی از جایی پرتاب نشود و با سر به زمین نخورد.
▪ برای رفع سردرد کودک خود او را نزد پزشک ببرید. اگر سردرد کودک به دلیل مشکلات جسمی و جدی نبود و تنها به دلیل خستگی از انجام کارهای مدرسه دچار سردرد شده بود، می‌توانید از استامینوفن کودکان یا ایبوپروفن استفاده کنید. توجه کنید که برخی کودکان گاه برای جلب‌توجه بیشتر والدین اظهار سردرد می‌کنند اما این موضوع نباید موجب شود که والدین به سردرد کودک بی‌تفاوت باشند.
● پرسشنامه سردرد
در صورتی که مبتلا به سردرد هستید یا گاهی دچار سردرد می‌شوید، با پاسخ دادن به این سوالات وضعیت خود را ارزیابی کنید تا اگر لازم است به پزشک مراجعه کنید. با ارایه این اطلاعات شما می‌توانید به پزشک خود کمک کنید تا زودتر دلیل سردرد شما را بیابد و تشخیص دهد آیا سردرد شما به درمان خاص نیاز دارد یا اینکه خودبه‌خود برطرف می‌شود.
▪ آیا هنگام سردرد دچار گرفتگی عضلات گردن هم می‌شوید؟
ـ بله خیر
▪ آیا سردردتان آن‌قدر شدید است که در انجام کارها و فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال ایجاد می‌کند؟
ـ بله خیر
▪ آیا سردردتان با تغییر سطح هوشیاری همراه است؟
ـ بله خیر
▪ آیا سردردتان با تغییر دید و مشکلات بینایی همراه است؟
ـ بله خیر
▪ آیا سردرد شما را از خواب بیدار می‌کند؟
ـ بله خیر
▪ پس از بیدار شدن از خواب دچار سردرد می‌شوید؟
ـ بله خیر
▪ سردردتان همراه با تهوع و استفراغ است؟
ـ بله خیر
▪ سردردتان با فعالیت بدتر می‌شود؟
ـ بله خیر
▪ سردردتان با درمان‌های خانگی بهتر می‌شود؟
ـ بله خیر
▪ سردردتان با درمان‌هایی که پزشک توصیه می‌کند، بهتر می‌شود؟
ـ بله خیر
▪ سردردتان با داروهایی که به دلایل دیگر می‌خورید، شروع می‌شود؟
ـ بله خیر
درباره سردرد به این سوالات نیز پاسخ دهید:
▪ چه زمانی سردردتان شروع می‌شود؟
▪ چند بار در هفته دچار سردرد می‌شوید؟
▪ چه مدت طول می‌کشد تا سردردتان خوب شود؟
▪ کجای سرتان درد دارد؟
▪ آیا به همراه سردرد شکایات دیگری دارید؟
▪ آیا سردرد با سیکل قاعدگی شما ارتباط دارد؟
▪ به تازگی به دندانپزشکی مراجعه داشته‌اید یا روت کانال کرده‌اید؟
▪ آخرین باری که معاینه چشمی شدید، چه زمانی بود؟

منبع: Health Day
ترجمه: مژگان کریمی

منبع : روزنامه سلامت