خطرات فن‌آوری نانو در فراورده‌های غذایی

شرکت‌ها و کارخانجات تولید مواد غذایی بی‌صبرانه خواهان بکارگیری گسترده فن‌آوری نانو در تهیه فراورده‌های خوراکی هستند. پس انقلاب صنعتی و به کنار نهادن شیوه‌های سنتی تولید مواد غذایی استفاده از این فن‌آوری در کشاورزی و صنایع غذایی به مثابه جهشی بزرگ قلمداد می‌شود. اما سازمان‌های محیط زیست هشدار می‌دهند که ذرات کوچک و میکروسکوپی سبب بیماری شده و خواهان ممنوعیت استفاده آن در محصولات غذایی می‌باشند.
● مشکل کنترل ذرات نانویی
مواد و ذراتی که در فن‌آوری نانو (به معنای کنترل ماده در ابعاد مولکولی) بکار گرفته می‌شود، از آنجاییکه بسیار کوچک‌اند به سختی نیز قابل رویت‌اند و به کارگیری و کنترل آنان نیز با موانع زیادی همراه است. یک نانو یک هزارم میلی متر است.
ذرات نانویی حتا کوچکتر از باکتری‌ها می‌باشند. میکروسکوپ‌های نوری متداول قادر به رویت این ذرات نیستند و تنها به کمک میکروسکوپ‌های الکترونیکی و آنهم با مهارت زیاد می‌توان این ذرات را دید.
رولف هرتل از انستیتوی آلمانی پژوهش پیرامون خطرات ( BfR ) اعتراف می‌کند که "مشاهده ذرات نانویی به کمک میکروسکوپ امری تصادفی است و پژوهشگر در این مورد نیازمند بخت واقبال فراوان است."
اما تشخیص ذرات نانویی، حداقل در صنایع غذایی، به دلیل دیگری نیز مشکل و پیچیده است. هیچکس به درستی نمی‌داند که ذرات نانویی در چه مواردی و یا در چه محصولاتی تاکنون به کار گرفته شده‌اند. بنا به برخی گمانه زنی‌ها تاکنون به طور تقریبی ??? فراورده غذایی در سراسر جهان همراه با ذرات نانویی به بازار عرضه شده است.
یکی از سازمان‌های محیط زیست در آلمان (BUND ) دلیل این گمانه زنی‌ها را ناشی از آن می‌داند که شرکت‌های مواد غذایی از مشخص کردن محصولاتی که با فناوری نانو تهیه شده اند، سرباز می‌زنند.
● واکنش منفی نسبت فنآوری نانو در صنایع غذایی
"ویلفرید کولینگ" رئیس سازمان محیط زیست "بوند" در گزارشی تخصصی در برلین به برخی از خطرات موجود در این زمینه اشاره کرد. این گزارش بر اساس و با بررسی مقالات و نوشته‌ها علمی تهیه شده و نتایج آزمایشگاهی را در بر نمی‌گیرد.
کار علمی در اینباره به خاطر امتناع صنایع غذایی از دادن اطلاعات مشخص، بسیار مشکل می‌باشد. صاحبان صنایع غذایی بیم از این دارند که موج نارضایتی میان مصرف کنندگان سبب خودداری آنان از خرید محصولات شود.
این اعتراضات در مورد بکارگیری علم ژنتیک در تهیه محصولات غذایی پیش از این نیز دیده شده بود. بنا به آمار موجود (از سوی انستیتوی علمی BfR ) ?? درصد از مصرف کنندگان استفاده از ذرات نانویی در محصولات غذایی را رد می‌کنند. یکی از کاربردهای ذرات نانویی تازه نگاه داشتن فراورده‌های غذایی است.
● خطرات احتمالی
خصوصیات استثنایی و ویژه ذرات نانویی سبب کاربرد گسترده آنان در این زمینه می‌باشد. مواد موثر، نظیر هورمون‌ها، ویتامین‌ها و آنزیم‌ها، در ابعاد نانویی بسیار سریع تر و آسان تر در واکنش‌های شیمیایی و بیولوژیک شرکت می‌جویند.
دلیل این امر سطح خارجی گسترده این ذرات نسبت به حجم کوچک آنان می‌باشد. به نظر کارشناسان، به خاطر همین شرکت گسترده در فعل و انفعلات، ذرات نانویی به راحتی جذب بدن شده و انباشته می‌شوند.
یکی از خطرات ذرات نانویی تولید عفونت و آسیب رسانی به سلول‌ها در بدن می‌باشد. به علت محدودیت اطلاعات، بررسی خطرات احتمالی دیگر تاکنون با مشکلات فراوانی مواجهه بوده است.
به نظر "رولف هرتل" کارشنان مواد سمی و مضر (از انستیتوی BfR ) ابعاد اینگونه خطرات بدرستی روشن نیست وبرغم مشاهده برخی از این موارد ناخوشایند در شرایط آزمایشگاهی هنوز نمی‌توان با قطعیت امکان ورود این ذرات را به سلول‌های بدن اثبات کرد.
صنایع غذایی نیز به نوبه خود وجود خطرات جدی را منتفی دانسته و استفاده از ذرات نانویی در فراورده‌های غذایی را بسیار اندک ذکر می‌کنند.
● موارد مصرف ذرات نانویی
به لحاظ نظری فنآوری نانو امکانات وسیع و چشمگیری را در زمینه تولید، نگهداری و مصرف مواد غذایی عرضه می‌کند.
بطور مثال نانو کپسول‌ها در حفظ طعم، رنگ و تازگی مواد غذایی بسیار کارآ هستند. از گندیدگی و فساد مواد گوشتی و دیگر مواد غذایی به کمک فناوری نانو می‌توان جلوگیری کرد. تهیه نوشابه‌های ورزشی با انواع مختلف ویتامین‌ها و مواد معدنی یکی دیگر از موارد استفاده از این فناوری است. با استفاده از ذرات نانو می‌توان تمام مواد غذایی را ، که در شکل پودر عرضه می‌شوند، آسانتر نگهداری و مصرف کرد. حتا برای خروج راحتر کچاپ (و دیگر انواع سس‌ها) فنآوری نانو به کار گرفته می‌شود.
گرچه در این زمینه هنوز داده و اطلاعات اندک است، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که ذرات مصنوعی نانو در تغذیه روزانه راه یافته است. و بدین خاطر برای مصرف کنندگان نیز آگاهی از بکارگیری فنآوری نانو در فراورده‌های غذایی باید بطور قانونی فراهم شود. در حالیکه بسیاری از سازمان‌های محیط زیست خواستار برچسب "مواد غذایی نانو" بر محصولاتی هستند، که با این روش تولید شده اند، صنایع غذایی این کار غیر ضروری و بی نیتجه می‌دانند.

منبع : سایر منابع