پرتقال را جدی بگیرید!

پرتقال از خانواده Rutaceae بوده و به انگلیسی Orange نامیده می‌شود. منشاء آن را از چین و آسیای جنوب‌شرقی می‌دانند و این میوه در طب سنتی چینی کاربردهای فراوانی داشته است. هم‌اکنون به‌طور وسیعی در سراسر دنیا پرورش داده می‌شود و از مشهورترین مرکبات است.
درختان با درختچه‌های همیه سبزی که مرکبات بر روی آنها رشد می‌کنند، می‌توانند به ۱۰ متری یا بیشتر هم برسند، مرکبات به لحاظ اینکه سرشار از ویتامین ث هستند، معروف می‌باشند، دانشمندان کشف کرده‌اند که این میوه‌ها همچنین از انواع وسیعی از مواد مغذی گیاهی و فیبر غذایی برخوردار هستند.
● مشخصات
پرتقال از درختی است یا به عبارت بهتر درخت کوچکی است دارای برگ‌های سبز، گل‌های به رنگ سفید و میوه معطر و متوسط (در برخی ارقام درشت). پوست آن نارنجی، کمی ناصاف و گوشت آن شیرین و یا ترش و بسته به انواع مختلف دارای رنگ زرد، زرد تیره و قرمز می‌با‌شد.
درخت پرتقال و به‌طور کلی مرکبات، درجه حرارت پایین را تحمل نمی‌کنند و باید در مناطق نیمه حاوه‌ای و در آب و هوای مدیترانه‌ای یا زمستان‌ها نسبتاً گرم کاشته شوند. درجه حرارت کمتر از ۴ تا ۵ درجه سانتی‌گراد در مدت طولانی به آن‌ها صدمه می‌زند.
در مناطق شمال ایران و همچنین در جنوب ایران کاشته می‌شود. ارقام مختلف پرتقال را با پیوند شکمی روی پایه‌های نارنج که از بذر حاصل شده باشند، به‌دست می‌آورند. در برخی وارد برای به‌دست آوردن ارقام جدید از کاشتن بذر پرتقال نیز برای تکثیر آن استفاده می‌شود. نهال‌‌های بذری خیلی دیر بارور می‌شوند ولی پوست میوه آن‌ها نازک‌تر و طعم آنها نیز شیرین‌تر می‌شود.
●خواص و کاربرد پرتقال
مصارف سنتی؛ پوست و آب پرتقال تقویت‌کننده معده، ضدنفخ، محافظت‌کننده از بروز عوارض کمبود ویتامین ث و ادرارآور می‌باشد. مصرف جوشانده پوست آن برای آرام کردن سرفه، رفع سرماخوردگی و سوء‌هاضمه مفید می‌باشد. پوست آن به‌عنوان مرهم برای اگزما و ناراحتی‌ها پوستی مفید است. جوشانده برگ‌های پرتقال مانند سایر مرکبات برای شست‌وشوی ورم‌ها و کاهش درد آنها نافع است. پرتقال به‌طور یک ضد اسپاسم و آرام‌بخش است.
اسانس پرتقال اثر ضدعفونی‌کننده دارد و از پوست آن گرفته می‌شود اما چون خیلی زود فاسد می‌شود، همیشه باید تازه مصرف شود و اگر نگهداری شود، بیاد برای مدت کم و در جای تاریک و خنک گذاشته شود.
در هند معتقدند که میوه پرتقال خون را تصفیه می‌کند و تشنگی را فرو می‌نشاند و اشتها می‌آورد. آب پرتقال برای رفع ناراحتی‌های صراوی و اسهال‌های صراوی نافع است. در چین تخم پرتقال را له کرده و شب روی پوست صورت می‌گذارند و معتقدند که برای برطرف کردن چین و چروک صورت نافع است. برگ پرتقال در هند و چین به‌عنوان مسکن و در فیلیپین در موارد هیستری و سکسکه کاربرد دارد. دم کرده گل‌ها و شکوفه‌ آن در موارد آشفتگی و دل به‌هم خوردگی مفید و مسکن و آرام‌بخش است و سوء‌هاضمه را رفع می‌کند.
در طب چینی پرتقال به‌طور منظم برای تحریک دستگاه گوارش و درمان یبوست به‌کار می‌رود. آن‌ها معتقدند که پرتقال در مقابله با اسهال خونی، سوهاضمه و تشکیل بیش از حد مخاط مفید است. در موارد استرس و بی‌خوابی برای آرام کردن اعصاب پرتقال داده می‌شود. از دیرباز پرتقال را برای توانائی آن در مبارزه با کمبود ویتامین ث و حفظ استحکام لثه‌ها می‌شناخته‌اند.
مصرف پرتقال سیب قلیائی کردن خون ‌شده و اعمال عضلات را تسهیل می‌کند. به‌علاوه بدن را در برابر ابتلاء به بعضی از عفونت‌ها حفظ می‌کند. عصاره پرتقال گاهی در کیک‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
● فواید کلیدی پرتقال
ـ به مبارزه علیه بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
ـ در افراد سیگاری، به حفظ مقدار ویتامین ث بدن کمک می‌کند.
ـ با سرماخوردگی مقابله می‌کند.
ـ نقش حفاظتی در برابر ابتلاء به سرطان دارد.
● چه مقدار مصرف کنیم؟
یک پرتقال متوسط به وزن ۱۶۰ گرم، ۲۵ درصد از دریافت توصیه شده روزانه بزرگسالان برای فولات (از جمله ویتامین‌ها گروه ب) و بیش از دو برابر نیاز به دریافت ویتامین ث را تأمین می‌کند.
● انتخاب نگهداری
ـ انواعی از پرتقال را که دارای پوست نازک بوده و نسبت به اندازه‌شان سنگین هستند، انتخاب کنید.
ـ پرتقالی را که دارای قسمت‌های نرم است، انتخاب نکنید، چون نشانگر خرابی آن است.
ـ در صورتی که پوست آن شل و چروک خورده باشد. نشانگر ماندگی میوه است.
● نحوه مصرف
ـ ترجیحاً میوه را به صورت تازه مصرف کنید.
ـ به سالاد میوه یا سبزیجات، پرتقال اضافه کنید.
ـ در کنار انواع غذاهای گوشتی، به‌منظور افزایش جذب آهن غذا، از پرتقال با آب آن استفاده کنید. خصوصاً افزودن آب پرتقال به مرغ آب پز بسیار طعم خوبی به غذا خواهد داد.
ـ داخل کیک، میلک شیک (مخلوط با شیر) و انواع شربت از پرتقال استفاده کنید. به‌علاوه از آن در تهیه مارمالاد می‌توانید استفاده نمایید.
● خواص ویژه
ـ تخریب کلسترول: مطالعه بر روی جوامع در سراسر دنیا نشان داده است که رژیم‌های غذائی سرشار از ویتامین C، به حفاظت در برابر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
ـ کمبود ویتامین ث: مقدار توصیه شده دریافت روزانه ویتامین ث ۴۰ میلی‌گرم می‌باشد. متخصصان تغذیه که به دریافت مطلوب تغذیه‌ای توصیه می‌کنند، دریافت ۴۰۰ میلی گرم برای افراد بین ۲۵ تا ۵۰ سال و ۸۰۰ میلی گرم برای افراد بالای ۵۰ سال را تجویز می‌کنند. پرتقال و آب آن نقش مفیدی در تأمین نیازمندی‌های روزانه ویتامین ث ایفاء می‌کند.
ـ سرطان، پرتقال و آب آن سرشار از ماده مغذی گیاهی هسپریتین هستند. در تحقیقات آزمایشگاهی، عصاره هسپریتین سبب مهار رشد سلول‌های سرطانی سینه و تشکیل تومور کشته است. هسپریدین (یکی از انواع هسپریتین) به پیشگیری از بروز سرطان حفره دهانی کمک می‌کند، پوست پرتقال دارای مواد مغذی گیاهی به نام نوپیلتین و تنجرتین است که سبب متوقف کردن حملات سلول‌های سرطان می‌شود. آب پرتقال سرشار از ماده مغذی گیاه لیمو نویید است که آن هم دارای خواص ضدسرطانی می‌باشد.
همچنین تحقیقات نشان داده است افرادی که به‌طور منظم از مرکبات استفاده می‌کنند تا ۶۰ درصد کمتر به سرطان معده مبتلا می‌شوند. احتمالاً ویتامین ث در مرکبات سبب مهار تشکیل مواد سرطان را در معده می‌شود. در یک تحقیق به‌منظور مقایسه میزان ابتلاء به سرطان در اشخاصی که خیلی فراوان پرتقال می‌خورند با اشخاصی که خیلی کم‌مصرف می‌کنند، مشخص شده است که خطر ابتلاء به سرطان نای در افراد گروه اول ۵۰ درصد کمتر از افراد گروه دوم است.
”ویتامین ث“ به پیشگیری از گاستریت (نوعی التهاب لایه‌های پوششی دیواره معده) که خود عاملی برای تشکیل سلول‌های سرطانی در معده است، کمک می‌کند.
فیبر مرکبات از نوع نامحلول است، بنابراین به افزایش حجم مدفوع و سرعت بخشیدن به حرکت آن در دستگاه گوارش کمک می‌کند. به این ترتیب یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلاء به سرطان روده بزرگ، مصرف منظم و فراوان انواع مرکبات است.
بسته نشدن لوله عصبی در جنین؛ پرتقال دارای فولات است که به همراه قرص‌های اسیدفولیک به پیشگیری از بروز اسپینابیفیدا (بسته نشدن لوله عصبی) در جنین کمک می‌کند لذا به مادران باردار مصرف منابع اسیدفولیک از جمله پرتقال توصیه می‌شود. آب مروارید: عدسی‌های چشم انسان به‌طور طبیعی حاوی مقادیر بالائی از ویتامین ث می‌باشد. افرادی که کمتر از ۱۲۵ میلی‌گرم ویتامین ث در روز مصرف می‌کنند، چهار برابر بیشتر یا خطر ابتلاء به آب مروارید، در مقایسه با افرادی که بیش از ۵۰۰ میلی‌گرم در روز مصرف دارند، مواجه می‌باشند. بنابراین مصرف مرکبات به حفاظت از عدسی‌ها در برابر آب مروارید کمک می‌کند.
کم‌خونی ویتامین ث به افزایش جذب آهن در رژیم غذائی کمک می‌کند. خصوصاً در افراد گیاه‌خوار افزایش مصرف غذاهای غنی از ویتامین ث از قبیل مرکبات، برای کاهش خطر ابتلاء به کمبود آهن که سب کم‌خونی می‌شود، ضروری است.
پرتقال به‌طور خاص به‌دلیل دارا بودن فولات برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک مفید می‌باشد.

منبع : فصلنامه عطارنامه