در مسیر اجتهاد

برای نخستین بار، مجموعه استفتائات آیت‌الله عبدالله جوادی آملی به درخواست مکرر طلاب و فضلای حوزه علمیه و اصرار فراوان مردم متدین منتشر شد.
این مجموعه دربردارنده پرسش و پاسخ‌های فقهی در موضوعاتی چون احکام طهارت، نماز، روزه، خمس، حج، خرید و فروش، ازدواج و مسائل جدیدی چون حقوق چاپ و نشر، احکام بانک‌ها و قرض الحسنه و احکام عزاداری است.
این کتاب همراه با تصویر دستخط آیت‌الله جوادی آملی در پاسخ به استفتائات، در تیراژ ۳۰۰۰ نسخه از سوی نشر اسراء در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. آیت‌الله جوادی آملی، یکی از پرکارترین مولفان کتاب در ایران شناخته شده است. ایشان با انتشار ۱۴ عنوان کتاب در روزهای دهم تا شانزدهم تیرماه، پرکارترین مؤلف ایران شد. براساس گزارش بانک اطلاعات خانه کتاب، این کتاب‌ها همگی چاپ اول نبوده‌اند و کتاب‌های تجدید چاپی را نیز شامل می‌شوند.
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در سال ۱۳۱۲ هـ. . ش در آمل به دنیا آمد. پدرش میرزا ابوالحسن جوادی از عالمان این شهر بود.
او در سال ۱۳۲۹ به تهران آمد و با راهنمایی آیت‌الله حاج شیخ محمّدتقی آملی، تحصیلات خود را در مدرسه مروی تهران ادامه داد. در این مدرسه رسائل و مکاسب را در محضر استادان شیخ اسماعیل جاپلقی، حاج سید عباس فشارکی و شیخ محمّدرضا محقّق فرا گرفت و از درس هیأت و طبیعیات اشارات، بخش‌هایی از اسفار و شرح منظومه آیت‌الله شعرانی بهره برد.
در سال ۱۳۳۴ با تشویق آیت‌الله محمّدتقی آملی، برای تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم کوچ کرد. در آنجا مدتی از درس خارج فقه آیت‌الله‌العظمی بروجردی استفاده کرد و بیش از دوازده سال در درس خارج فقه آیت‌‌الله محقّق داماد و حدود هفت سال در درس خارج اصول آیت‌الله سید روح‌الله خمینی حضور یافت. وی همچنین حدود پنج‌سال در درس خارج آیت‌الله میرزا هاشم آملی شرکت کرد. از همان ابتدای ورود به قم رابطه علمی خود را با فیلسوف و مفسّر بزرگ قرن، علامه محمد حسین طباطبایی آغاز کرد که این ارتباط تا پایان عمر وی ادامه یافت. برخی از دروسی که از محضر ایشان آموخت، عبارت است از: بخش‌های نفس و معاد اسفار، درس خارج اسفار، الهیات و برهان شفا، تمهیدالقواعد، علم حدیث، تفسیر قرآن کریم، شرح اشعار حافظ، تطبیق فلسفه شرق و غرب و بررسی فلسفه‌های مادّی.
پس از اتمام تحصیلات، فعالیت‌های ایشان بر تدریس و نشر معارف الهی متمرکز شد و در سطوح و دوره‌های مختلف، شرح‌اشارات، شرح‌تجرید، شرح‌منظومه، شواهدالربوبیه، التحصیل، شفا، دوره کامل اسفار، تمهیدالقواعد، شرح‌فصوص‌الحکم، مصباح‌الأنس، درس خارج فقه، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر ترتیبی قرآن و... را تدریس کرد. اکنون نیز درس‌های تفسیر قرآن، خارج فقه و خارج اسفار ایشان ادامه دارد.
آیت‌الله جوادی آملی در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به تبلیغ اندیشه‌های امام‌خمینی(ره) می‌پرداخت و اعلامیه‌ها و سخنان روشنگر امام را به گوش مردم می‌رساند. این فعالیت‌ها، حساسیت رژیم را برانگیخت و موجب شد بارها به ساواک و کلانتری احضار شده و در آخر از سخنرانی در محافل عمومی منع شود.
در آستانه پیروزی انقلاب نیز با تعطیلی درس‌های حوزه، به آمل رفت و رهبری مردم را در مبارزه با رژیم طاغوت بر عهده گرفت. در اثر هدایت‌ها و تلاش‌های ایشان، مردم آمل مأموران رژیم پهلوی را به تسلیم واداشتند و خود تامین امنیت و نظم شهر را عهده‌دارشدند.
● سه کتاب جدید
یکی از کتاب‌های تازه چاپ شده آیت‌الله عبدالله جوادی آملی درباره امام دوازدهم شیعیان است و «امام مهدی موجود موعود» نام دارد.
این کتاب مجموعه مباحث و نوشته‌های آیت‌الله جوادی آملی درباره حضرت بقیه‌الله(عج) است که با مقدمه‌ای به دوستداران امام زمان(عج) ارائه شده است. کتاب «امام مهدی موجود موعود» دارای یک پیشگفتار و سه بخش کلی است. بخش نخست با عنوان امام‌شناسی به موضوع شناخت امام(عج) و بررسی ویژگی‌های آن می‌پردازد. در بخش دوم، موضوع انتظار مورد بررسی قرار گرفته و حقیقت انتظار و وظیفه منتظران تبیین شده است. بخش سوم کتاب نیز دربردارنده مطالبی درباره پس از ظهور امام زمان(عج) و تشکیل مدینه فاضله مهدوی است. این کتاب با تنظیم و تحقیق «سیدمحمد حسن مخبر» و در ۳۲۰ صفحه قرار است به‌زودی توسط نشر اسراء به بازار کتاب ارائه شود.
کتاب دیگری که از ایشان به دست چاپ سپرده شده است نخستین جلد کتاب فلسفه صدرا، تلخیص مجموعه ده جلدی «رحیق مختوم» نام دارد.
این کتاب شرح حکمت متعالیه است که در دو جلد ۴۰۰ صفحه‌ای خلاصه شده است. کتاب در سه مرحله با عناوین وجود و اقسام اولی آن، تتمیم احکام وجود و برخی احکام شایان ذکر عدم‌و جعل و تشکیک تنظیم شده است. مرحله اول شامل سه بخش است که احوال نفس وجود، اصول کیفیات و عناصر عقود؛ ماده و جهت به لحاظ مقام ثبوت و اثبات و وجود ذهنی نام گرفته است. در این کتاب از منابعی چون بحارالانوار، التعلیقات بوعلی‌سینا، التوحید شیخ صدوق، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه ملاصدرا، الکشاف زمخشری، شرح فصوص الحکم قیصری، رساله العش بوعلی سینا استفاده شده است. آیت‌الله جوادی آملی در خطبه‌های نماز جمعه دو سال اخیر خود چندین بار بر نوشتن جلد دوم «مفاتیح‌الجنان» تأکید کرده که تاکنون عملی نشده است.
اظهارات آیت‌الله جوادی آملی ۲۱ تیرماه سال‌جاری بار دیگر در حالی صورت گرفت که امسال مصادف با هفتادمین سال درگذشت شیخ عباس قمی، گردآورنده کتاب «مفاتیح‌الجنان» است.
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی طرح نوشتن جلد دوم کتاب «مفاتیح‌الجنان» را اولین بار در اسفند سال ۸۵ مطرح کرده بود که بعد از گذشت یک سال و نیم هنوز محقق نشده است.
آیت‌الله جوادی آملی معتقد است امامان شیعه تمام نیازهای بشر را پاسخ گفته‌اند و اکنون وظیفه پیروان آنهاست که این پاسخ‌ها را استخراج و در قالب جلد دوم کتاب مفاتیح منتشر کنند.
وی جمعه ۲۱ تیرماه سال‌جاری در خطبه‌های نماز جمعه قم گفت: «مفاتیح‌الجنان» بخش‌های عبادات و اذکار و زیارات دارد، در حالی‌که دین تنها اینها نیست.
به گفته آیت‌الله جوادی آملی، جلد دوّم «مفاتیح‌الجنان» جایش خالی است و عده‌ای باید آن را بنویسند تا معلوم شود دین تنها این نیست که ما زیارت بکنیم و ذکری بگوییم.
تأکید وی در نگارش جلد دوم «مفاتیح‌الجنان» بیشتر بر روایاتی است که به امور روزمره و رفتارهای فرهنگی- اجتماعی مسلمانان مربوط می‌شود و به همین خاطر نام «مفاتیح‌الحیات» را برای آن مناسب دانسته است.
«مفاتیح‌الجنان» مجموعه‌ای از دعاها، مناجات، زیارات، اعمال مخصوص ایام سال، ماه‌ها و روزهاست که از طرف پیامبر اسلام و ائمه شیعه صادر شده و شیخ عباس قمی آنها را جمع‌‌آوری و تدوین کرده است.
«مفاتیح‌الجنان» در اصل عربی است و تاکنون بارها به فارسی ترجمه شده است. شناخته ‌شده‌ترین ترجمه‌های مفاتیح از آن مهدی الهی قمشه‌ای و عباس مصباح‌زاده است.
● خروج از پست‌های دولتی
پس از پیروزی انقلاب، مسئولیت دادگاه انقلاب و حاکمیت شرع آمل از سوی امام‌خمینی(ره) به آیت‌الله جوادی آملی واگذار شد و ایشان ضمن تدریس نظام قضایی اسلام برای طلاب و روحانیان، در جهت تثبیت و تحکیم ارکان نظام نوپای جمهوری اسلامی ایران همّت گماشت.
پس از آن، در سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ به عضویت شورای عالی قضایی درآمد و به تهیه و تدوین لوایح قضایی اسلامی و آموزش آن به قضات پرداخت. همچنین ایشان یکی از اعضای فعال مجلس خبرگان قانون اساسی و خبرگان رهبری بوده و اکنون نیز منصب امامت جمعه قم را بر عهده دارد و افزون بر بیان معارف اسلام و نکات علمی گوناگون، به تحلیل و تبیین مسائل سیاسی داخلی و خارجی می‌پردازد.
ایشان در زمره روحانیونی هستند که از سال ۱۳۶۰ هیچگاه پست دولتی نپذیرفتند و تدریس و تحصیل علوم دینی و نگارش کتاب‌های خود را دراولویت قراردادند.
آیت‌الله جوادی آملی در حال حاضر در شهر مقدس قم به تدریس علوم و معارف قرآنی مشغول است که سلسله دروس تفسیر قرآن ایشان مشتاقان بسیاری را به‌خود جلب کرده است.
● ملاقات با گورباچف
آیت‌الله جوادی آملی درسال ۱۳۶۷ ریاست هیاتی را برعهده گرفتند که امام آن را برای ارائه نامه خود به میخائیل گورباچف رئیس‌جمهور اتحاد جماهیر شوروی به این کشور اعزام کردند.هیات اعزامی از طرف امام خمینی به سرپرستی آیت‌الله جوادی آملی در روز سیزدهم دی ماه ۱۳۶۷ وارد مسکو شد و پیام امام خمینی را همراه با تبیین و تفسیر به گورباچف ابلاغ کرد. وقت ملاقات با رهبر شوروی ساعت یازده روز چهاردهم دی ماه بود و مدت آن دو ساعت و پنج دقیقه به طول انجامید. آیت‌الله جوادی آملی خلاصه جواب‌های گورباچف را چنین ذکر می‌کنند:
۱) از فرستادن نامه امام خمینی تشکر می‌کنم.
۲) در فرصت مناسب جواب آن را خواهم داد.
۳) مضمون آن را به علمای شوروی اعلام می‌داریم.
۴) ما قانون آزادی ایمان را در دست تصویب داریم.
۵) من قبلا گفتم با داشتن ایدئولوژی‌های مختلف، می‌توان با حسن همجواری در کنار هم زندگی کرد.
۶) امام خمینی ما را به دین اسلام دعوت نموده؛ آیا ما هم ایشان را به مکتب خودمان دعوت کنیم؟
( در اینجا لبخند زد و گفت: این یک شوخی است )
۷) مهم‌ترین بند پاسخ گورباچف یعنی بند هفتم، نشانه برخورد سیاسی او با نامه امام بود که در پاسخ آن حضرت آیت‌الله جوادی آملی فرمودند: شما از عمق خاک وسیع روسیه تا اوج فضای آسمان آن آزادانه فعالیت دارید و هیچ‌کس حق دخالت در امور داخلی کشور دیگری را ندارد، لیکن محتوای این پیام، مانند پیام‌های رهبران الهی دیگر، نه کاری به زیرزمین و نه برخوردی با روی زمین و نه ارتباطی با آسمان روسیه دارد، بلکه فقط با جان شما مرتبط است... و مضمون نامه امام، دعوت به توحید و پرهیز از الحاد است که راجع به جان شماست نه درباره کشور شما.

منبع : روزنامه همشهری