رسم من، سهم من

همواره كوشیده ایم با تفكر «مردسالارانه» ، برتری مرد بر زن و با تفكر «فمینیسم» ، برتری زن بر مرد را ثابت كنیم؛ اما هیچ گاه نخواسته ایم به «تفاوت ها» به چشم «ویژگی ها» بنگریم كه شاید اگر از ابتدا می توانستیم، این گونه نبود و لجاجت، برتری طلبی، خصومت، مبارزه و ... میان دو جنس نه برداشته كه تعدیل می شد.شك نداریم كه اكنون در بسیاری از جوامع بویژه در كشورهای توسعه نیافته، «زن» یا همان جنس مؤنث یا در جامعه حضوری ندارد و یا اگر دارد، «نقش چندم» از آن اوست و این درست به دلیل نگاه غلط جوامع به «تفاوت های» دو جنس و رده بندی و تفكیك تفاوت ها در جهت كسب برتری یكی بر دیگری و عمدتاً مذكر بر مؤنث است!حساسیت بالای توجه به تفاوت های جنسیتی در ساختارهای آموزشی- پرورشی كودكان نیز حضوری پررنگ و تأثیرگذار داشته و دارد؛ این حضورو تعاریف غلط، آرام آرام به قوانین تغییرناپذیر اجتماعی تبدیل می شود و اجتماع بزرگی به نام «جهان» به آنی تبدیل می شود كه می بینیم... در این بحث ابتدا به تفاوت های رفتاری كودكان از دو جنس مختلف پرداخته و سپس به بررسی تأثیر این تفاوت های جنسیتی در آموزش و پرورش كودكان می پردازیم.عمده ترین تفاوت ها میان جنس مؤنث و مذكر، تفاوت های فیزیولوژیكی و بیولوژیكی آنها است. این تفاوت ها، ویژگی هایی را در نهاد هر یك ایجاد می كند، اما در عین تفاوت شباهت های رفتاری فراوانی نیز میان این دو جنس وجود دارد.عده ای معتقدند تفاوت های دو جنس، تنها ناشی از قوانین اجتماعی، شرایط زندگی و رفتارهای والدین با كودكان بوده و تفاوت های فیزیكی یا بیولوژیكی نمی تواند عاملی در جهت ایجاد تمایزها، محدودیت ها و آزادی ها باشد. طرفداران این عقیده معتقدند شیوه تربیت و آموزش كودكان در كنار رفتار والدین، مهمترین عوامل جهت ایجاد تمایز بین جنس مذكر و مؤنث است و «فرهنگ» نقش مؤثری در شكل گیری شخصیت كودكان در آینده دارد. بر همین اساس معتقدند:
* در مهارت های ویژه ای چون فراگیری و تفكر، شباهت های بیشتری میان جنس مؤنث و مذكر وجود دارد. روانشناسان به تفاوت های درون جنسیتی _ تفاوت های میان دو فرد مونث- بیش از تفاوت های میان دو جنس توجه می كنند. چرا كه با آغاز مدرسه و شروع آموزش به كودكان، گرچه تفاوت هایی در میزان فراگیری دو جنس دیده می شود، اما این تفاوت ها میان دو جنس یكسان _ دو فرد مؤنث با هم یا دو فرد مذكر با یكدیگر _ بیشتر نمود می یابد.
* با شروع حضور در مدرسه، كیفیت آموزش و پرورش، رفتار مربیان و اولیای مدرسه، والدین، اجتماع و ... تأثیر بسزایی بر شخصیت كودكان دختر و پسر داشته و باعث پرورش و یا سركوب توانایی های آنها می شود.
* وضع قوانین توسط خانواده ها بر شیوه های رفتاری- شخصیتی كودكان تأثیرگذار است.
* در كودكان برخی از طبقات اجتماعی، تا سن ۵ سالگی تفاوت مشهودی میان رفتار كودكان از دو جنس مختلف دیده نمی شود، اما پس از سن ۵ سالگی به دلیل فرهنگ خانوادگی تفاوت های میان دو جنس آشكار می شود.
* كودكان تا سن ۳ سالگی تفاوت های رفتاری چندانی با یكدیگر ندارند، اما بعد از ۳ سالگی ویژگی ها ظاهر شده و كودكان به شدت برخواسته های خود پافشاری می كنند.
فرهنگ خانوادگی، جنسیت، محدودیت ها و آزادی ها
فرهنگ خانوادگی مهمترین عامل در بحث ویژگی ها و تفاوت های جنسیتی، محدودیت ها و آزادی ها، حرفه آینده كودكان و ... است.
به عقیده روانشناسان، دخترها بیشتر در فعالیت هایی شركت می كنند كه در جهت كمك به خانواده باشد. به طور مثال دختران در فعالیت هایی چون پخت غذا، خرید، اما از نوع خرید محصولات شیك و تجملی و به اصطلاح خریدهایی كه باعث زیباتر شدن منزل می شود، كمك به خواهر یا برادر كوچكتر شركت می كنند. اما پسرها در بیرون از منزل فعالیت می كنند. تفاوت در فعالیت جنس مذكر و مؤنث، تنها به تفاوت در نوع كار محدود نمی شود، بلكه در مقایسه میزان كار دخترها و پسرها، دخترها بیش از پسرها كار می كنند كه این تفاوت در جوامع توسعه نیافته و در حال توسعه بیشتر مشاهده می شود. به طور مثال در «اریتره» دخترهایی كه به مدرسه می روند، به طور متوسط ۴ ساعت و نیم كار روزانه جدا از تكالیف مدرسه انجام می دهند كه همگی در جهت كمك به سامان بخشیدن اوضاع منزل و یا اوضاع اقتصادی خانواده است كه این میزان در پسرهای هم سن آنها به طور متوسط ۲ ساعت و نیم گزارش شده است.
دكتر كن و دكتر اورلی دی بران از مركز تحقیقات «رفتار شناسی كودكان واشنگتن» با بررسی كودكان «گامبیایی» در سه گروه:۱- دخترها تا سن ۷ سالگی (پیش از دبستان)، ۲- دخترهای دبستانی و ۳- پسرهای دبستانی به نتایج مهمی دست یافتند (مبنای تحقیق آنها شیوه زندگی این سه گروه در طی ۲۴ ساعت یا یك روز بوده است ). دكتر كن و دكتر دی بران نتایج به دست آمده را به این شرح اعلام كردند:
* پسرها حداقل یك ساعت دیرتر از دو گروه دیگر از خواب برمی خیزند(ساعت ۷ صبح زمان بیدار شدن در نظر گرفته شده است). هر سه گروه پس از برخاستن از خواب به صرف صبحانه، انجام شعایر مذهبی و نظافت می پردازند و سپس وظایف روزانه خود را آغاز می كنند.
* در نوع و میزان انجام وظایف روزانه و فعالیت ها، تفاوت های آشكاری بین سه گروه دیده می شود. دخترها(گروه اول و دوم) انجام امور منزل چون نظافت منزل، خرید، شستشوی ظروف و لباس ها و ... مشغول می شوند اما پسرها در این مدت فقط به مرور درس های خود می پردازند.
*۹ صبح زمان آغاز مدرسه است. هر دو گروه كودكان دبستانی ساعت ۹ صبح به مدرسه می روند. توجه داشته باشید كه از ساعت ۷ تا ۹ صبح، پسرها فقط به مرور موارد درسی آموخته شده، نظافت شخصی، صرف صبحانه و انجام شعایر مذهبی می پردازند، در حالی كه دخترها علاوه بر همه اموری كه پسرها انجام می دهند، به والدین خویش نیز كمك كرده و سپس به مدرسه می روند.
* كودكان گروه اول (كودكان تا ۷ سال)، پس از انجام امور منزل از ساعت ۹صبح به همراه والدین خود به مزرعه یا محل كار والدین خود می روند و یا اینكه در منزل مانده و از خواهر یا برادر خردسال خود نگهداری می كند.
* زمان بازگشت از مدرسه ساعت ۲ بعدازظهر است. دخترها تا ساعت ۶ بعد از ظهر فرصت مطالعه دروس خود را دارند، در حالی كه پسرها پس از مدرسه، به جای بازگشت به منزل، به فعالیت های ورزشی چون فوتبال، شنا در آبگیرها و ... می پردازند. در واقع از آزادی مطلق برای پرداختن به امور دلخواه خود برخوردارند.
* بین ساعت ۶ بعدازظهر تا ۹ شب هر دو گروه از دخترها به انجام اموری چون كار در مزرعه، تهیه شام، نگهداری از خواهر یا برادر كوچكتر، شستشوی ظروف و لباس ها
و ... مشغول می شوند، در حالی كه در همین فاصله زمانی پسرها فقط به خرید، آن هم در صورت لزوم، بسنده می كنند و در این مدت می توانند به مطالعه دروس، بازی با همسالان، مطالعه كتاب، تماشای تلویزیون و ... بپردازند.
* از ساعت ۹ تا ۱۲ شب اوقات فراغت هر دو گروه از دخترها آغاز می شود و می توانند به امور شخصی خود بپردازند كه این زمان در مقایسه با اوقات فراغت پسرها نه تنها زمان بسیار اندكی است، بلكه اغلب دخترها به دلیل خستگی از این زمان استفاده نكرده و به خواب می روند.مشابه همین برنامه با اندكی تغییر در ساعت ها، در بسیاری از كشورهای آسیایی بویژه كشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه،در روستاها و شهرستانهای كوچك اوضاع نابسامان تر نیز گزارش شده است، كشورهای آفریقایی، آمریكای لاتین و تعدادی از كشورهای اروپایی بویژه اروپای شرقی دیده می شود.دكتر كن دی بران درباره نتایج پژوهش خود می گویند: «نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد دخترها بیش از پسرها كار می كنند و این در حالی است كه اغلب كارهای سخت و طاقت فرسا نیز به آنها سپرده می شود. دخترها سهم عمده ای در تأمین مایحتاج خانواده و كمك به والدین خویش دارند.»دكتر كن ادامه می دهد: «تحقیقات مشابه ما در جنوب مالی نشان داد ۷۰ درصد از زمان مفید دخترها صرفنظر از سن آنها به انجام كارهای سخت اختصاص می یابد و این در حالی است كه فقط ۳۸ درصد از زمان مفید پسرها به انجام كارهای سخت اختصاص یافته و ۴۱ درصد از زمان مفید خود را صرف امور مورد علاقه شان چون بازی و تفریح می كنند و این زمان برای دخترها فقط ۱۳ درصد گزارش شده است.»اما نكته مهم تأثیر این تفاوت ها در شرایط اجتماعی- فرهنگی دخترها و پسرها است. به تعبیری تفاوت ها كه شكلی از تبعیض به خود گرفته چه تأثیر یا تأثیراتی را در دو جنس مؤنث و مذكر یا همان دختر و پسر ایجاد می كند؟
جنسیت- آموزش
بسیاری از آموزگاران و اولیای مدارس در كنار خانواده ها، خواسته یا ناخواسته به فرو رفتن هر چه بیشتر دخترها و پسرها در قالب كلیشه ها دامن می زنند.در بسیاری از فرهنگ ها، تحصیلات برای دختران معنایی ندارد و این گروه عملاً از شانس تحصیل حتی در حد سواد ابتدایی نیز محرومند. در جوامع دیگر اگر چه تبعیض شاید به شكل تبعیض های آشكار در این جوامع دیده نمی شود، اما فاصله گذاری های میان جنس مؤنث و مذكر به شكلی دیگر رایج است. پژوهشگران با بررسی تفاوت های جنسیتی و نقش آن در آموزش به نتایجی به این شرح دست یافتند:
*دخترها در حل مسائل و مشكلات به تحلیل های شهودی دست زده و با درك مستقیم مسائل، واقع بینانه تصمیم می گیرند در حالی كه پسرها فقط به ظاهر قضایا توجه كرده و سعی در رفع آنی آنها دارند.
* پسرها تنها نقش سخنران دارند، اما دخترها در فعالیت ها وارد شده و مسائل را بدون سخنرانی و با بحث و جدل منطقی حل و فصل می كنند.
*دخترها به نتیجه عمل فكر می كنند و پس از بررسی جوانب دست به عمل یا حركتی می زنند.
* پسرها اهل ماجراجویی بدون توجه به خطرات آن هستند، در حالی كه دخترها به همان نسبت ماجرا جو هستند؛ اما پیش از هر ماجراجویی خطرات احتمالی یا حتمی آن را نیز از نظر دور نمی دارند.
* پسرها اصطلاحاً «نترس» هستند؛ اما این نترس بودن به معنای جنگندگی برای رسیدن به هدف نیست در حالی كه دخترها برای رسیدن به اهداف و آرزوهای خود می جنگند و نترس بودن آنها معنای دیگری دارد.
* پسرها بیشتر آسیب می رسانند، اما دخترها تا زمانی كه خطری تهدیدشان نكند، آسیبی به كسی وارد نمی كنند.
* قضاوت اطرافیان بویژه اجتماع برای دخترها مهم و حیاتی است، در حالی كه پسرها به قضاوت اجتماع اهمیتی نمی دهند، چرا كه در جوامع توسعه نیافته و برخی جوامع دیگرتفكر «مردسالاری» حاكم بوده و مشخصه بارز این تفكر اهمیت دادن بی دلیل به جنس مذكر و منطقی جلوه دادن كلیه رفتارهای جنس مذكر است.دكتر كن درباره نتایج این پژوهش می افزاید: «این تفاوت ها تأثیر بسزایی بر آموزش، رفتارهای اجتماعی- فرهنگی، موفقیت و یا شكست هر دو جنس بویژه جنس مؤنث دارد.»او می افزاید: «از بارزترین مشكلات آموزشی ناشی از این تفاوت ها و تبعیض ها را می توان به نادیده گرفتن توانایی های جنس مؤنث نسبت داد.»دكتر دی بران در تكمیل عقاید دكتر كن می گوید: «عدم مشاركت دخترها در فعالیت های جمعی در كلاس درس، اجتماع و امور فرهنگی، ازدواج زودهنگام دخترها حتی پیش از سن بلوغ، سرخوردگی اجتماعی، عقب ماندگی و بی سوادی یا كم سوادی دخترها، ناتوانی آنها در تربیت صحیح نسل آینده به جهت پایین بودن سطح آگاهی ها ، وابستگی به جنس مذكر از جهات مختلف بویژه اقتصادی و اجتماعی، ترك تحصیل، خودكشی خود یا فرزندان دختر متولد شده، فرار از منزل و... از بارزترین نمونه های بی اهمیتی به جنس مؤنث و توانایی های او است.»وی در ادامه می افزاید: متأسفانه آموزگاران و حتی استادان دانشگاه، اغلب به این نكات توجه نكرده و با انجام اموری ناخودآگاه به تبعیض ها كه عاملی جهت دلزدگی و ترك تحصیل دخترها است، دامن می زنند. از این نكات منفی می توان به این نكات اشاره كرد:
* پرسش های مكرر از دانش آموزان پسر و بی توجهی به دخترها در مدارس مختلط و یا در مقاطع تحصیلی بالاتر (دانشگاه).
* سپردن كارهای عملی به پسرها و بی توجهی به توانایی دخترها در انجام امور عملی بویژه امور عملی كه نیازمند به تفكر است.
* تشویق پسرها بیش از دخترها، در منزل یا محیط های آموزشی.
* فراهم كردن شرایط و امكانات مناسب برای تحصیل و ادامه تحصیل پسرها تا مقاطع عالی.
* نقش خنثی یا حاشیه ای دخترها در اغلب كارتون ها، سریال ها و فیلم های سینمایی ویژه كودكان.
مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهی
منبع:http//www.unicef.org

منبع : روزنامه همشهری