آخرین اودیسه آرتور سی. کلا‌رک‌

نویسنده افسانه‌ای داستان‌های علمی‌تخیلی که در زمان بچگی برای خود یک تلسکوپ ساخته بود و در ساخت فیلم برجسته «۲۰۰۱: یک اودیسه فضائی» با استنلی کوبریک فیلمساز بزرگ همکاری کرده بود، در ۹۰ سالگی درگذشت.
بنا به گفته روهان داسیلوا منشی کلا‌رک، این نویسنده که چند دهه بود شهر کلمبو واقع در سری‌لا‌نکا را به عنوان موطن خود برگزیده بود پس از یک حمله قلبی درگذشت.
آرتور سی کلا‌رک در سال‌هایی که به حرفه نویسندگی مشغول بود چندین کتاب داستان و غیرداستان و بیش از ۱۰۰ داستان کوتاه و صد‌ها مقاله نوشت. از معروف‌ترین رمان‌های علمی‌تخیلی او می‌توان به «پایان کودکی»، «قرار ملا‌قات با راما»، «زمین امپراتوری» و «۲۰۰۱: یک اودیسه فضائی» اشاره کرد.
کلا‌رک که همواره به عنوان «پیامبر دانش» از او یاد می‌شد در داستان‌های علمی‌تخیلی خود به چندین مورد از اختراعات تکنولوژیک بشر را که اکنون صورت واقعیت گرفته‌اند پیش بینی کرده بود از جمله ایستگاه‌های فضائی، فرود آمدن در ماه، موبایل و اینترنت. ایساک آسیموف دیگر نویسنده برجسته داستان‌های علمی‌تخیلی یک بار درباره کلا‌رک گفته بود: «هیچ کسی دیگری نتوانسته مثل او چنین پیش‌بینی‌های روشنگرانه‌ای بکند.»
کلا‌رک با انتشار غیر داستانی «کاوش در فضا» (۱۹۵۱) و نیز کتاب علمی‌تخیلی کلا‌سیک «پایان کودکی» (۱۹۵۳) که با تحسین منتقدان مواجه شده بود به اوج موفقیت در حرفه ادبی‌اش دست یافت. کتاب داستان علمی ‌تخیلی «قرار ملا‌قات با راما» (۱۹۷۳) بزرگ‌ترین موفقیت حرفه‌ای را برای کلا‌رک به ارمغان آورد. داستان این رمان درباره به ماموریت فرستادن یک کاوشگر فضائی برای کاوش درمورد ماهیت یک شی بسیار بزرگ سماوی بود که به سرعت در منظومه شمسی حرکت می‌کرد و سرانجام مشخص شد که این شی یک سفینه فضائی مرموز متعلق به بیگانگان فضائی بوده است. این رمان برنده چندین جایزه معتبر از جمله «نبییولا‌» و «هوگو» و «لوکوس» و «ژوپیتر» شد.
همکاری کلا‌رک با کوبریک برای خلق اثری درباره جایگاه انسان در گیتی در سال ۱۹۶۴ آغاز شد. او در این زمان در شهر نیویورک بود و نگارش کتاب «انسان و فضا» را داشت به پایان می‌رساند. کوبریک مدام به کلا‌رک می‌گفت: «چیزی که من می‌خواهم مضمون شکوه افسانه‌ای است.» کوبریک که از داستان کوتاه «قراول» کلا‌رک ‌ درباره کشف یک هواپیمای متعلق به بیگانگان فضائی بر روی کره ماه ‌ الهام گرفته بود همکاری با کلا‌رک را تا چندین هفته ادامه داد.
کلا‌رک در مقدمه‌ای بر نسخه هزاره رمان «۲۰۰۱: یک اودیسه فضائی» نوشت: «شاید از آنجایی که استنلی می‌دانست که من حوصله کسل کنندگی را ندارم پیشنهاد داد قبل از اینکه کار پر زحمت نوشتن فیلمنامه را آغاز کنیم با نوشتن یک رمان کامل اجازه بدهیم که تخیلا‌تمان آزادانه پرواز کنند و سپس، از آن رمان فیلمنامه را بیرون بکشیم. ما کار را اینگونه انجام دادیم، هر چند در اواخر کار رمان و فیلمنامه به طور همزمان داشتند نوشته می‌شدند. من بعضی از قسمت‌های رمان را بعد از دیدن راش‌های فیلم نوشتم; البته این روش لوکس و گرانقیمتی برای آفرینش ادبی است که تعداد اندکی از نویسندگان از آن برخوردار بوده‌اند.»
رمان «۲۰۰۱» آرتور سی کلا‌رک چند ماه پس از اکران فیلم در سال ۱۹۶۸ منتشر شد.
این فیلم درباره «ظهور انسان» و یک تک سنگ سیاه مرموز و ماموریتی به «مشتری» است که به وسیله یک کامپیوتر سخنگو به نام «هل» انجام می‌شود. در پایان، فضانورد بازمانده، درقالب یک جنین درخشان با چشمانی درشت و فراموش نشدنی دوباره متولد می‌شود و به شکل یک جفت نیمه شفاف، در مدار زمین حرکت می‌کند. هرچند بعضی از منتقدان از روند کند و جلوه‌های ویژه زیاد و دیالوگ اندک و فقدان پیرنگ و گسترش شخصیت در این فیلم، انتقاد کرده‌اند ولی بیشتر منتقدان آن را به عنوان فیلمی ‌تاثیر گذار مورد تحسین قرار دادند.
فیلم «۲۰۰۱» خیلی سریع به اثری تبدیل شد که تماشا کردنش واجب شد، مخصوصا در بین جوانان که مسحور تصاویر خیره کننده آن شده بودند. یک دانش آموز ۱۷ ساله به قرار مسموع در آن زمان گفته بود: «قرار نیست این فیلم را بفهمید; این فیلم را فقط باید تماشا کنید!»
کلا‌رک بعد‌ها تعریف کرد یک بار در سفری که به ایالا‌ت متحده داشته در هنگام ورود به این کشور یکی از مسئولا‌ن اداره مهاجرت به پاسپورت او نگاهی انداخت و گفت: «اجازه ورود به شما نمی‌دهم مگر اینکه پایان فیلم ۲۰۰۱ را برایم توضیح بدهید!»
کلا‌رک البته در گفت‌وگویی که در سال ۱۹۸۲ با روزنامه نیویورک تایمز انجام داده بود گفت: «مضمون این کتاب البته تکامل تدریجی است، از همان انسان‌های میمون نمایی که در ابتدای فیلم می‌بینید تا جا به جایی آن با یک فرم برتر هوش و آگاهی، یعنی همان کودک ستاره‌ای.»
استنلی کوبریک و آرتور سی. کلا‌رک با فیلم «۲۰۰۱: یک ادیسه فضائی» نامزد جایزه اسکار بهترین فیلمنامه شدند و کلا‌رک که پیش از این شهرتی برای خود کسب کرده بود با تحسین جهانیان مواجه شد و یک روزنامه نگار او را «ملک الشعرای عصر فضا» نامید.
هرچند که او هرگز دنباله رمان «۲۰۰۱» را ننوشت ولی سه رمان ادیسه ای دیگر به نام‌های «۲۰۱۰: ادیسه دو»، «۲۰۶۱: ادیسه سه» و «۳۰۰۱: ادیسه پایانی» منتشر کرد. کلا‌رک بعد‌ها وقتی در هنگام انجام ماموریت‌های «آپولو» برای شبکهCBS در کنار «والتر کرونکایت» به تفسیر پرداخت شهرتش دو چندان شد. کلا‌رک دو سریال تلویزیونی هم برای تلویزیون بریتانیا ساخت.
آرتور سی. کلا‌رک برادر بزرگ‌تر سه فرزند دیگر، در ۱۶ دسامبر ۱۹۱۷ در «ماینهد» انگلیس به دنیا آمد و در مزرعه‌ای در «سامرست» بزرگ شد. کلا‌رک که از همان دوران کودکی به دایناسور‌ها و فسیل‌ها علا‌قه مند بود در ادامه به ستاره‌شناسی علا‌قه پیدا کرد و در اوایل نوجوانی‌اش چند تلسکوپ با مقوا و لنز درست کرد. او اولین مجله علمی‌تخیلی زندگی‌اش را در ۱۱ سالگی دید; اسم این مجله «داستان‌های اعجاب انگیز» (شماره نوامبر ۱۹۲۸) بود.
ولی با خواندن شماره سال ۱۹۳۰ یک مجله دیگر به نام «داستان‌های حیرت‌انگیز» بود که بنا به گفته خودش زندگی‌اش از این رو به آن رو شد. کلا‌رک کتاب‌های داستان اچ. جی. ولز و ژول ورن و اولا‌ف استپلدون و سایر نویسندگان علمی‌تخیلی را می‌بلعید و در نوجوانی برای مجله مدرسه‌اش داستان‌های کوتاه نوشت. او برای اولین بار یکی از داستان‌های خود را در سال ۱۹۴۶به قیمت ۱۸۰ دلا‌ر به مجله «ادبیات علمی ‌حیرت‌انگیز» فروخت. کلا‌رک این داستان کوتاه را در حین خدمت در «نیروی هوایی سلطنتی» نوشته بود. کلا‌رک در سال ۱۹۵۴ یک سفر تحقیقاتی به «سیلا‌ن» (سریلا‌نکا) انجام داد و دو سال بعد این کشور را به عنوان موطن دوم خود انتخاب کرد. کلا‌رک در سال ۱۹۶۲ فلج شد ولی شش هفته را در بیمارستان گذراند و سرانجام بهبود یافت.
ولی در سال ۱۹۸۸ وقتی دید که راه رفتن برایش خیلی سخت شده مجبور شد بر روی یک ویلچر بنشیند. شیرجه زدن به اعماق آب‌ها از علا‌یق اصلی کلا‌رک بود و با اینکه بر روی ویلچر سوار بود ولی باز در آب شیرجه می‌زد و با اسکوبا غواصی می‌کرد. یکی از دلا‌یل مهاجرت کلا‌رک به سریلا‌نکا همین شیرجه زدن بود! کلا‌رک در سریلا‌نکا در انزوا به سر می‌برد ولی ارتباطش را با دنیای پیرامونش کاملا‌ قطع نکرده بود. او شش دستگاه کامپیوتر در منزلش در سریلا‌نکا داشت و از طریق ارسال روزانه ‌ایمیل با دوستان و همکارانش در ارتباط بود. او با روزنامه‌نگاران هم در ارتباط دائم بود.
کلا‌رک همیشه به انواع و اقسام سئوال‌ها با موضوعات گوناگون از جمله موجودات فضائی و یوفو‌ها پاسخ می‌داد. او در سال ۱۹۷۷ در مصاحبه‌ای با روزنامه «سیدنی دیلی تلگراف» گفته بود: «یک چیزی در اینجا قطعی است; اگر موجودات ماورای فضائی از سیاره ما دیدن کنند مسلما موجودات سبز رنگی نخواهند بود. یعنی در واقع آنها اصلا‌ به شکل انسان‌ها نخواهند بود. بنابراین کسانی که می‌گویند موجوداتی را دیده‌اند که سر و چشم و بدن داشته‌اند و یا اینکه آن موجودات آنها را ربوده‌اند، من مطمئنم که دارند خودشان را فریب می‌دهند.»
کلا‌رک در تولد ۹۰ سالگی‌اش گفت سه آرزو برای جهان دارد: اول اینکه منابع انرژی ژاک تری مورد استفاده قرار بگیرد; دوم اینکه سریلا‌نکا رنگ صلح پایدار را به خود ببیند; و سوم اینکه مدرکی دال بر وجود موجودات فضائی پیدا شود.
کلا‌رک در مصاحبه‌ای با آسوشیتدپرس گفته بود: «بعضی وقت‌ها از من می‌پرسند دوست دارم چگونه از من یاد شود. من کار‌های مختلفی انجام داده‌ام; در زیر آب‌ها تحقیق کرده‌ام، نویسندگی کرده‌ام و در زمینه فضا فعالیت کرده‌ام ولی از میان همه اینها دوست دارم از من فقط به عنوان «نویسنده» یاد شود.» آرتور سی.کلا‌رک هیچ بازمانده‌ای ندارد.

لس آنجلس تایمز/ ۱۹ مارس ۲۰۰۸/ دنیس مک للا‌ن-‌ آرتور سی. کلا‌رک

منبع : روزنامه حیات نو