صادرات ایران، از خوزستان به عراق

ایران با دارا بودن مرز آبی و خاکی طولانی با عراق و داشتن مناسبات فرهنگی و دینی، از مزیت نسبی خوبی در زمینه صادرات برخوردار است. در این میان، استان خوزستان به لحاظ دار بودن زیرساخت‌های لازم از جمله راه‌های زمینی و دریائی مناسب، راه‌آهن، فرودگاه بین‌المللی و ارتباطات فرهنگی و استقرار شهرهای بزرگ از جمله شهر بزرگ ”بصره“ و بند مهم ”ام‌القصر“ در همساگی خود، از موقعیت ممتازی در میان استان‌های مرزی کشور در زمینه صادرات و ترانزیت کالا به عراق برخوردار است.این استان به رغم وجود تمامی زمینه‌های مساعد برای توسعه مبادلات اقتصادی با عراق، تاکنون نتوانسته است از این فرصت و موقعیت مناسب استفاده کند. به اعتقاد کارشناسان، ناآشنائی تجار با قوانین بین‌المللی، نبود نظام مناسب برای نظارت بر کار بازرگانان، بالا بودن قیمت تمام شده کالاهای ایرانی و بسته شدن گاه و بی‌گاه مرز، از جمله مشکلات صادرات کالا به عراق از مرزهای آبی و خاکی استان خوزستان به شمار می‌رود.به گفته یک بازرگان خوزستانی، شهروندان و بازرگانان عراقی به‌ویژه در استان‌های جنوبی، علاقه زیادی به خرید و مصرف اجناس ایرانی دارند. ”فرهان سواری“ که از طریق مرز شلمچه موادغذائی به بصره و نیسان عراق صادر می‌کند، می‌گوید: ”قانونمند نبودن بازار عراق، یکی از مشکلات صادرات به این کشور است. برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، گرفتن تعهدهای محلی از بزرگان عشایر عراقی، از مهمترین برنامه‌های کاری بازرگانان است که باید به آن توجه شود. برخی تجار تازه‌وارد به‌دلیل ناآشنائی با این بازار، آسیب‌های مالی فراوانی دیده‌اند. آنها در بسیاری از موارد موجب تخریب بازار صادرکنندگان با تجربه و واقعی شده‌اند.“”مهدی حمیداوی“ دیگر بازرگان جنوبی در این‌باره می‌گوید: ”بسته شدن گاه و بی‌گاه مرز از جمله مشکلاتی است که تجار با آن روبه‌رو هستند. بسته شدن مرز موجب از بین رفتن کالاهای فسادپذیر تجار و همچنین بی‌اعتباری آنان در عرضه کالا در زمان مناسب می‌شود. لازم است مسئولان توجه کافی به این موضوع داشته باشند.“”نورالله حسنی“ تاجر خوزستانی با اشاره به اینکه اگر ایران نتواند با تمامی امکانات موجود کار سازمان یافته‌ای در زمینه صادرات به بازار آشفته عراق صورت دهد، چگونه می‌تواند امید ظاهر شدن در بازارهای جهانی را داشته باشد؟ می‌افزاید: ”گرفتن برخی مجوزها به‌دلیل بوروکراسی اداری با دشواری‌های زیادی همراه است و در برخی موارد این امر موجب کاهش انگیزه تجار است. فضای محدود بازارچه مرزی و شلمچه و کمبود امکانات، کار تخلیه و بارگیری کالا را با مشکل مواجه کرده است.“
”نعیم قنواتی“ تاجر دیگر خوزستانی معتقد است: ”در بازارچه محل مناسبی برای مذاکره تجار وجود ندارد و آنها در گرمای طاقت‌فرسای تابستان و سرمای زمستان، ناچارند ساعت‌ها در فضای نامناسب به تعامل با یکدیگر بپردازند. با همه دشواری‌هائی که پیش روی این بازرگانان قرار دارد، اگر غیرت ملی نبود بسیاری از آنان سرمایه خود را در بخش‌های دیگر اقتصادی به‌کار می‌گرفتند. مسئولان می‌بایست تمهیداتی بیندیشند که کرامت انسانی بازرگانان این منطقه محترم شمرده شود.“
”مصطفی مرادی“ (بازرگان) می‌گوید: ”نبود سیستم مشخص مالی برای مبادله کالا، از دیگر مشکلات تجارت در مرز شلمچه است. از آنجا که بازرگانان، اغلب پول نقد همراه دارند، گاهی گرفتار سارقان شده و تمام سرمایه خود را از دست داده‌اند. وجود عناصری سودجو که به‌عنوان بازرگان در جمع تجار ایرانی قرار گرفته و با اعمال ناشایست خود، آبروی تاجر ایرانی را زیر سؤال می‌برند، از دیگر مشکلات است. باید سیستمی برقرار شود که این افراد، شناسائی شده و اجازه حضور در جمع بازرگانان را نیابند.“”حسین رئیسی“ رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار خوزستان نیز در این زمینه معتقد است: ”تجار ایرانی در صادرات کالا به عراق شرایط خوبی نسبت به سایر رقبا ندارند. تجار خرده‌پا بدون آگاهی از قوانین و مقررات بین‌المللی صادرات و پیمان‌گذاری، با طرف عراقی به داد و ستد می‌پردازند. فعالیت گسترده این افراد و نبود نظام قانونمند برای ثبت و نظارت بر داد و ستد آنها، تأثیر سوئی بر صادرات کالا به عراق می‌گذارد. نبود صنایع بسته‌بندی، پائین بودن کیفیت محصولات و بالا بودن قیمت کالاها به لحاظ هزینه تمام شده در کشور، تا حد زیادی رقابت تجار با بازرگانان سایر کشورها در بازار عراق را با مشکل مواجه کرده است. سایر کشورها در به‌دست آوردن بازار عراق از ایران پیشی گرفته‌اند. اما هنوز هم می‌توان با برنامه‌ریزی از این مزیت، سود جسته و در بازار جنوب عراق فعالیت کرد.“رئیس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار خوزستان، آموزش بازرگانان را در بهبود صادرات کالا به عراق مؤثر دانسته و بر موقعیت مناسب استان خوزستان در ترانزیت کالاهای خارجی یا صدور مجدد آنها به عراق تأکید دارد.”عبدالصمد عارف‌زاده“ مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرزنشینان خوزستان نیز اظهار می‌دارد: دو مرز زمینی شلمچه و آبی خرمشهر، راه‌های موجود صدور کالا به عراق هستند. اما نبود قوانین مناسب در عراق، صادرات کالا به این کشور از این مرزها را دچار مشکل کرده است. هر چند قوانین داخلی تا حدودی تشویقی است، اما نبود امنیت و تعدد تصمیم‌گیری در داخل خاک عراق، باعث افزایش مشکلات گمرکی برای اعضای این اتحادیه شده است. براساس گزارش وزارت امور اقتصادی و دارائی، ایران تاکنون ۵۰ الی ۶۰ درصد سهم بازار عراق را به‌دلیل یاد شده از دست داده است.تسریع در اعطای روادید و کاهش تشریفات گمرکی، هماهنگی دستگاه‌های مرتبط با مقوله صادرات و تسهیلات گمرکی، از عوامل توسعه صادرات به عراق است. فعالیت تجار خرده‌پا در درازمدت و کوتاه‌مدت تأثیر سوئی بر نوع و کیفیت کالاهای ایرانی نزد مشتریان عراقی بر جای می‌گذارد. صدور کالاهای غیراستاندارد و رعایت نکردن تشریفات لازم برای صدور کالا در این نوع تجارت نیز، اثرات منفی قابل مشهود بر صادرات دارد و موجب بدنام شدن کالاهای ایرانی نزد مردم عراق می‌شود. بهتر است پایانه مناسب و شایسته‌ای در مرز شلمچه راه‌اندازی شود.”صفر رازمند“، معاون بازرگانی خارجی سازمان بازرگانی خوزستان نیز می‌گوید: ”به‌دلیل دولت مقتدر و ناامنی‌های داخلی عراق، بازرگانان ایرانی با مشکلات فراوانی در صادرات کالا به عراق روبه‌رو هستند. صادرات کالا از مرز شملچه در ۹ ماه نخست سال ۸۳ حدود ۷۸ میلیون دلار بوده است. این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۲ میلیون دلار کاهش داشته است. ناامنی‌ها و تعطیلی مرز در برخی ماه‌ها دلیل عمده این کاهش است.“”محمدعلی شیرالی“ فرماندار خرمشهر، با اشاره به اینکه برخی مشکلات نظیر وجود عناصر سودجو در جمع بازرگانان غیرقابل اجتناب است، اظهار می‌دارد: ”برای کالاهای فاسد شدنی نظیر میوه، سبزیجات، ماهی و... ترتیبی اتخاذ شده که اگر مرز نیز بسته شده باشد، از راه دریا به عراق برای تخیله و بارگیری کالا ایجاد شده است. بزودی ۱۰۰ متر مربع نیز به آن افزوده می‌شود. اعطای مجوزهای لازم به بازرگانان زیر نظر شورای امنیت ملی است و ساماندهی آن از دست مسئولان محلی خارج است.“فرماندار خرمشهر، حرف جالبی می‌زند: ”در زمینه نبود مکان مناسب برای مذاکره بازرگانان، تاکنون پنج نامه به مسئولان ذیربط در زمینه اخذ مجوز نوشته شده ولی به رغم پی‌گیری‌های فراوان، هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده است.“و بالاخره نوبت به عبدالله کعبی نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی می‌رسد که برپائی نمایشگاه‌هائی در زمینه‌های مختلف را باعث رونق بازارچه‌های مرزی استان معرفی می‌کند.

منبع : روزنامه اعتماد