موسیقی تلفیقی

به یاد آوردن آوازهای قرون وسطی و Mass گریگوریان اولین نکته‌ای است که از شنیدن این آلبوم می‌توان دریافت کرد.
موسیقی تلفیقی یک پروژه چند ماهه نیست تا از یک زمان مشخص شروع به کار کند و در زمانی تعیین شده اجرا شود؛ آن تلاشی مستمر با مطالعات عمیق و متفکرانه برگرفته از دانش موسیقایی است که طی چندین سال تحقیق و بهره‌گیری از سنتهای موسیقایی گذشته یا انواع مختلف موسیقی ، میسر شده است.
کاری ارزشمند اما با پشتوانه‌ی آگاهی کامل ، دیدی گسترده و بدون شک تسلطی کافی در دنیای موسیقی است.
در آن از ترکیب دو یا چند نوع موسیقی بهره گرفته شده است و چنان به سازهای مختلف شخصیت داده شده که حتی کوچکترین توانایی آنها نیز از نظر دور نمانده و می‌دانیم کاربرد بهترین قابلیت سازی ، بهترین نوع از شناخت سازی را نیز طلب می‌کند!!! یک موسیقی با فضایی خاص که به نظر عجیب هم می‌آید، می‌شنویم ؛ چیزیکه جذابیت آن را دو چندان می‌کند پرواز در هر لحظه‌ی این موسیقی به ابعاد گوناگون است.
پروازی کاملاً هدفدار بطوریکه هر جایی از آن قطعه ما را به یاد نوعی از موسیقی می‌اندازد. تفکر ما در آن فضا باقی است؛ از طرفی دیگر به جایی برگشته‌ایم تا جایگاهی دیگر را تجربه کنیم و باز تکرار همان داستان بالا!!!
می‌دانیم چند نوع فضا در دست حس تجربه‌ی ما است و این موضوع نه سنگین ، نه خسته کننده و کسالت آور، و نه گنگ و نامفهوم ، بلکه سرشار از حرفهای تازه و حقیقتاً خارق العاده می‌باشد.
اگر در یک اجرای سنتی ، یک ساز غربی ، بطور مثال ساکسفون هم حضور داشته باشد و اتفاقاً یک نوازنده‌ی جز هم آنرا بنوازد، صرفاً این امر دلیل بر تلفیقی بودن قطعه نمی‌باشد، ممکن است ساکسفون تنها نقش یک همراهی کننده‌ی ساده را بازی کند با تفاوت در نوع ساز و جنس صدایی خاص خودش! اینجا ساکسفون نه تنها فضایی بدون هیچگونه وابستگی ظاهری را بوجود نباورده است بلکه منحصر به فرد هم نیست و مهمتر اینکه ما را به گستره‌ی هیچ نوع موسیقی دیگری ، بطور فرض جز هدایت نمی‌کند.
در این مثال و اجراهایی از این دست ، تنها یک ساز به سازهای دیگر اضافه شده است و این با نقطه نظر ما از جهت تلفیقی بودن کاملاً متفاوت است.
حالا موسیقی گروه « Lesiem » را در نظر بگیریم .
این گروه نابغه‌ی آلمانی در قالب کُر آوازی مردانه ، با جستجو در سنتی پنجاه ساله ، پایه گذاری شده است.
لیزیم نمونه‌ی بی همتایی از سنت باستانی را به دنیای مدرن می‌آورد و چهره‌ی اصلی‌اش ترکیب آوازها گریگوریان با انواع مختلف گیتار و آوازهای خواب مانند می‌باشد.
تجربه‌ی آن تغییری کاملاً متفاوت است که سبک هنری شگفت انگیز و اوریجینالی را بوجود آورده است.
این موسیقی پرشور متشکل از یک آلایش سازی شامل کیبوردها ، درامها، سازهای بادی و سیمی ، شامل گیتار ، می‌باشد و بطور برجسته همراهی چشمگیر با آوازهای کاملاً روحانی و معنوی دارد.
« هانس ، یورگن کارل ، ماریا فری یرون وبر»‌نوه‌ی ارشد آهنگساز « کارل ماریا ون وبر»‌سرپرست کُر است و اعضای این گروه شامل این افراد می‌باشند:
ـ Andread Wiederman
ـ Heiko Yerke
ـ Sven Goiny
ـ Bernd Hamgemeister
ـ Dieter Graffenberger
ـ Andreas Keller
ـ Horst Langhof
ـ Detlef Bretschneider
ـ Siegfried Schley
ـ Ronald Rabbel
ـ Klaus Bassler
ـ Rolf Decker
« Mystic Spirit Voices» اولین آلبوم انتشار یافته از گروه لیزیم و شامل دوازده قطعه می‌باشد؛طرحی با همکاری « Brian Wayy» و « David Evey» .
این اثر با آن آوازهای کُرال دراماتیک ، الکتریک گیتارها و فرمهای آوازی‌اش ، شباهت عجیبی به طرح فرانسوی « Era» دارد، هر چند از آن کمی مبهم و پیچیده‌تر است.
احساس مرموز ، زیبایی زبان لاتین بکار گرفته شده ، به یاد آوردن آوازهای قرون وسطی و Mass گریگوریان اولین نکته‌ای است که از شنیدن این آلبوم می‌توان دریافت کرد. علاوه بر این با آن آوازهای باستانی و افسونگری خاص و مدرنش می‌توان در آن واحد به زمان و مکانی دیگر سفر کرد و این خصوصیت ویژه‌ی آثار این گروه نخبه است.
ریتم روان و ملودی کرال و صدای باشکوه و جذاب مردانه به اضافه‌ی استفاده‌ی بسیار بجا و شایسته از گیتار در بیان قسمت آغازین قطعه‌ی نخست این آلبوم به نام « Lesiem» ( که همنام با نام گروه نیز است ) بدون شک یکی از کارهای برجسته‌ی این اثر می‌باشد.
در قطعه‌ی دوم یعنی « Open Your eyes»‌شروع ظریف و لطیف کرال با شیوه‌ی گفتاری ویژه‌ای از جانب تکخوان ادامه پیدا می‌کند، چیزی شبیه به شیوه‌ی گفتاری که در بیان کلمات کارهای « Ennigma» به وفور دیده‌ایم، البته اینجا با کمترین حالت تاکید فرانسوی.
در سومین قطعه‌ی این آلبوم یعنی « Fundamentum» از همان شروع قطعه که بیسها به آن زینت داده‌اند و سپس درامها به آن اضافه شده‌اند ، می‌توانیم حدس بزنیم که بطور ویژه‌ای این قطعه قدرتمند و دارای تاکیدهای قویتیری است. این قطعه بیشتر شبیه به آثار گاتیک می‌باشد. ( گاتیک مربوط به فرهنگ گاتها، آلمانیهایی که در برابر امپراتورم رم مبارزه کردند،است)
از نکات قابل توجه قطعه اجرای کُرهای دراماتیک و بکارگیری از ارگان بادی است.
در قطعه‌ی چهارم « Vivere» ، شروع مرموز گره خورده با اجرای جذاب گیتار که انگار می‌خواهد نظر شنونده را به نقطه‌ای خاص معطوف کند و نیز کرال بسیار دلنشین و گویا_ تاکیدهای بعدی گیتار و سپس باز ایستادن در نقطه‌ای که با ملودی لطیف گیتار، اما اینبار از نوع جنس صدایی متفاوت که به جهت استفاده از نوع دیگری از آن ساز است ، به ما حس عمیق نوستالژیکی می‌دهد که در حرکت دوباره‌ی مسیر بازگوییِ کرال و باز الکتریک گیتار و سپس پایان قطعه _ بصورتی ناخودآگاه حس می‌کنیم راهی را طی کردیم که انگار ذاتاً با آن آشناییم!
قطعه‌ی پنجم « Occultum» صدای مردانه‌ای با مصوتهای شدیداً تاکیدی و ناله‌ی خش‌دار گونه را در بر دارد؛ تا اندازه‌ای ما را به یاد آوازهای بلوز یا حتی حالت تهاجمی خواندن در بعضی اجراهای راک می‌اندازد ولی در نهایت این احساس خاص فضای مراسم تعمید کلیسای با پتیست است که بر همه غلبه می‌کند!
( گاهی با خودم فکر می‌کنم تا چه مرحله‌ای از پیشرفت موسیقایی می‌بایست راه طی کرد تا به چنین مهارتی در خلق فضای مختلف دست یافت ؟!!)
با قطعه‌ی ششم « Indalo» به دنیایی دور دست و فرهنگ پیشین و قبیله‌ای در افریقا سفر می‌کنیم. حالت سرخوش و دلچسبی که از اجرای این قطعه با منشا بومی سرچشمه می‌گیرد دلایلی دارد؛ وجود درامهای سنتی افریقایی ، سمبلهای سازی قبیله‌ای ویژه‌ی آنها ، صدا و لهجه‌ی خواننده‌ی سولوی مرد که از طرف دیگر با کرالی با حس و حال فضایی کاملاً متفاوت ترکیب شده ، همه و همه شنونده را به خود جذب می‌کند. شاید جالبترین قسمت این اثر سوال و جواب هرچند کوتاه ساز سیمی با درام افریقایی است که فقط دو بار در سراسر این قطعه تکرار می‌شود ولی همین دوبار با مدت زمان کوتاه آنچنان اثری در ما دارد که وصف نشدنی است.
از نظر من این قطعه یکی دیگر از قطعه‌های برجسته‌ی این آلبوم است _ با یک ترکیب ویژه و منحصر به فرد
چرا که هیچ جای دیگری چنین تجربه‌ای از تلفیق موسیقی افریقایی و کلیسایی با آن آوازهای روحانی _ معنوی و سازهای بومی نشنیده بودم !
در هر دو قطعه‌ی هفتم و هشتم به ترتیب « Liberta» و « Miracle eyes» نقش خواننده‌ی سولوی زن مشخص‌تر است. در این دو قطعه حالت زیبای ملودیک آوازهای مربوط به عبادت کاتولیکهای رمی در ذهنمان تداعی می‌شود؛ ولی از نظر من به دلیل صدای رسای بطور ویژه قدرتمند ، تاکیددار و غنی خواننده‌ی زن در «Liberta» ( که « Miracle eyes» از این لحاظ دارای قوت کمتری است. ) یک جور احساس پرستش خالصانه همراه با خضوع به درونی‌ترین نقطه‌ی تفکرمان القاء می‌شود که حتی چندین بار گوش دادن پیاپی آن نیز خالی از لطف نمی باشد!
با قطعه‌ی نهم یعنی « Vna Terra» انگار شاهد برگزاری مراسمی مذهبی در کلیسا هستیم . صدایی مردانه با شیوه‌ی بیان گفتاری خاصش این حالت را در ما تشدید می‌کند.و همین شیوه را در ابتدای قطعه‌ی دهم یعنی « Mater Gloria» هم می‌شنویم ؛ ولی اینجا بدنبال آن آواز بسیار ظریف زنانه‌ای را کرال با ملایمت خاصی همراهی می‌کند.
این قطعه چنان ما را تا پایان مسحور خود می‌کند انگار که آغاز و پایان تعیین شده‌ای نداشته و فقط چیزی به درونمان الهام شده است !!!
در قطعه‌ی یازدهم « Floreat» صدای مردانه و کرال در پوشش فضایی طوفانی کار خود را انجام می‌دهند و سرانجام در قطعه‌ی آخر « Are Fortuna» که کمتر شباهتی به بقیه‌ی آثار این آلبوم دارد؛ شروع ساز بادی ، حالتی سرخوش با ریتمی آرام و سرزنده را به ارمغان می‌آورد و با فضایی کلیسایی تا خاتمه ما را همراهی می‌کند.
آثار گروه لیزیم در جهت اجرای موسیقی تلفیقی موفق عمل کرده است.
فضای کلیسایی آثار این گروه عمیقاً با موسیقی « Ennigma» ، « Era» ، فضای خاص بوجود آمده از الکتریک گیتارها یا حتی انوع دیگری از آ“ ، موسیقی افریقایی و... پیوند خورده است.
اینها همه بیانگر نوعی تلفیق آگاهانه با منشا موسیقایی غنی و ارزشمندی است که تنها با طی کردن مدارج عالی موسیقی امکان پذیر خواهد بود و اگر جز این باشد ، آثارمان معنایی جز « تلفیق سازها»‌را در پی نخواهند داشت !!!

نگار نیک اندام مقدم

منبع : سورۀ مهر