تلقیح مصنوعی

تلقیح مصنوعی در سالهای گذشته بیشتر در آزمایشگاهها و در فعالیتها ی تحقیقی انجام و مورد استفاده قرار می گرفت ولی اخیرا" بعلت نگهداری مرغان مادر در قفس جنبه علمی پیدا كرده است .
● روش گرفتن اسپرم :
خروسی كه از آن اسپرم گرفته می شود بایستی جوان (۷ تا ۱۰ ماهه ) و سالم باشد . برای جمع آوری اسپرم بایستی خروس را حدود ۱۰ تا ۱۵ روز تمرین داد ، بدین ترتیب كه خروس را گرفته و با آرامی و ملایمت پشت و زیر شكم آن را ماساژ داد و و چندین بار كلواك آن را باز و بسته كرد . برای جمع آوری اسپرم از یك لوله قیفی شكل استفاده می شود . درموقع فشار دادن كلواك باید قیف را در قسمت پشت گرفته و اسپرم در ظرف دیگری جمع آوری گردد . در بعضی مناطق هر روز اسپرم گیری را انجام می دهند و در بعضی از نقاط چهار روز در هفته اسپرم گرفته می شود . مقدار اسپرم جمع آوری شده در هر تلقیح به نژاد ، سن خروس ، فصل ، میزان تغذیه ، نور و سیستم پرورش بستگی دارد . مقدار اسپرم جمع آوری شده در نژادهای سبك مثل لگهورن حدود ۱ تا ۵/۱ سی سی و در نژادهای سنگین مثل كور نیش كمتر از ۱ سی سی می باشد .
● عمل تلقیح مصنوعی در مرغ :
مرغ را بایستی طوری گرفت كه سر آن به عقب و پشت آن به طرف جلو باشد ، سپس پاها را گرفته و پرهای دم را بالا برد و با فشار آوردن به مقعد ، لوله تخم (اوی داكت ) را خارج كرد . در مرغهای تخمگذار برگرداندن لوله تخم آسانتر است . پس از خارج كردن لوله تخم به وسیله سرنگ (بهتر است از سرنگهای توبركولین استفاده شود ) و لوله پلاستیكی نازك حدود ۱/۰ سی سی از اسپرم را كشیده و در لوله تخم وارد می كنند . ممكن است در موقع وارد كردن لوله پلاستیكی در لوله تخم ماهیچه ها تحریك شده و مانع ورود لوله شوند كه بایستی با فشار ولی با احتیاط لوله را وارد لوله تخم كرد . بهتر است تلقیح مصنوعی را بعداز ظهر انجام داد زیرا صبحها تخم مرغ پوسته داشته و در لوله تخم می باشد و ممكن است مانع حركت اسپرم به طرف بالای لوله تخم شود . تلقیح مصنوعی مجموعا" تا حدی درصد باروری را كاهش می دهد . به علت اینكه اسپرم قادر است مدتی طولانی در لوله تخم زنده بماند بنابراین یك هفته پس از آخرین تلقیح می توان تخم مرغ های نطفه دار را جمع آوری نمود . مقدار اسپرم لازم جهت هر تلقیح حدود ۱/۰ سی سی است كه این مقدار بسته به نژاد متفاوت است. در نژادهای سبك مقدار ۱/۰ سی سی كافی است ولی در نژادهای سنگین تا ۵/۰ سی سی هم توصیه می شود . باید توجه داشت كه كیفیت اسپرم نیز در مقدار آن تأثیر دارد .
● مزایا و معایب تلقیح مصنوعی :
تلقیح مصنوعی در طیور دارای مزایا و معایبی است و به دلائل زیر زیاد مورد توجه قرار نگرفته است :
۱) جفت گیری طبیعی نتیجه رضایت بخشی دارد بطوری كه در نژادهای سبك باروری حدود ۹۵ درصد و در نژادهای سنگین حدود ۷۵ درصد است .
۲) برای بدست آوردن باروری رضایت بخش بایستی تلقیح مصنوعی را هر هفته تكرار كرد كه این كار هم وقت گیر است و هم احتیاج به افراد متخصص دارد .
۳) تا سالها قبل برای رقیق كردن و نگهداری اسپرم طیور ماده مناسبی تهیه نشده بود ولذا نگهداری اسپرم برای مدتی طولانی امكان پذیر نبود ، ولی اخیرا" ماده ای تهیه شده است كه می توان اسپرم را حداكثر تا ۱۶ ساعت و در درجه حرارت ۳۷ تا ۴۰ درجه سانتیگراد نگهداری كرد .
● در موارد ذیل تلقیح مصنوعی صورت می گیرد :
▪ در موسسات اصلاح نژاد برای استفاده بهتر و بیشتر از یك خروس خوب ، عمل تلقیح مصنوعی انجام می شود .
▪ در كشورهای پیشرفته چون مرغان مادر را در قفس پرورش می دهند لازم است كه آنها را تلقیح مصنوعی كنند .
▪ در بوقلمون به دلیل پایین بودن درصد باروری در حالت جفت گیری طبیعی از تلقیح مصنوعی استفاده می شود .

اقتباس از كتاب اصول علمی وعملی پرورش طیور تالیف دكتر جواد پوررضا

منبع : موسسه مرغداری ایران