می توانیم بازار را کنترل کنیم

گفت‌وگو با رئیس بانک کارگشایی
● به تاریخچه بانک کارگشایی که نگاه می‌کنیم، کارکرد متفاوتی با فعالیت این روزهای آن می‌بینیم. ازابتدا قرار بود کاراصلی این بانک، دادن وام‌های قرض‌الحسنه با وثیقه اموال غیرمنقول به مردمی باشد که بنیه مالی ضعیفی دارند اما درحال حاضر بانک کارگشایی به بازوی دولت برای تنظیم بازار سکه تبدیل شده است. چه اتفاقی درروند فعالیت‌های این بانک رخ داده است؟
▪ برای بازشدن بحث، ابتدا اجازه بدهید به تاریخچه طولانی فعالیت بانک کارگشایی اشاره کنم. می‌دانید که این بانک قدمتی طولانی‌تر از بانک ملی دارد وفعالیت‌های آن ریشه درتاریخ بانکداری کشور دارد. نطفه این بانک درمجلسی گذاشته شده که شهید مدرس نماینده آن بوده است. ازشهید مدرس به عنوان یکی از پیشنهاد کنندگان اصلی راه‌اندازی بانک کارگشایی یاد می‌کنند. براساس آن چه درتاریخچه این بانک عنوان شده است، مجلس در تاریخ ۱۰آبان ماه ۱۳۰۵ به پیشنهاد نمایندگانی همچون مرحوم مدرس رای به تشکیل بانکی داد که وظیفه‌اش حمایت از مردم تهیدست بود. نمایندگان مجلس نام «موسسه رهنی دولتی» را پیشنهاد کردند و دولت موظف شد از محل صندوق ذخیره بازنشستگان کشوری، منابع مورد نیاز برای راه‌اندازی این بانک را تامین کند. در آبان‌ماه سال ۱۳۰۵، یعنی دو هفته پس از موافقت نمایندگان، دولت آیین‌نامه اجرایی و نظام‌نامه این بانک را نوشت و اندکی بعد، فعالیت رسمی «موسسه رهنی دولتی» آغاز شد. دولت چند شعبه ازاین بانک را به شهرهای مختلف منتقل کرد تا مجری سیاست‌های مورد نظر نمایندگان مجلس مبنی بر حمایت مالی از مردم باشد.
دوسال پس از آغاز فعالیت موسسه رهنی دولتی، بانک ملی هم به صورت رسمی آغاز به کارکرد واندکی پس ازآن، بانک دیگری راه‌اندازی شد به نام «بانک رهنی» که ما درحال حاضر به عنوان بانک مسکن می‌شناسیمش. درهمین زمان، بانک کارگشایی به عنوان زیرمجموعه بانک ملی معرفی شد. بعداز تشکیل بانک رهنی، به دلیل تشابه اسمی، موسسه رهنی دولتی، به «بانک کارگشایی» تغییر نام داد. همان گونه که اشاره کردید، ازهمان ابتدا به این بانک ماموریت داده شد تا ازطریق پذیرش اموال غیرمنقول مثل فرش، گلیم، طلا وزیورآلات به عنوان وثیقه، به متقاضیان وام اعطا کند. آن روزها مردم فرش یا گلیم خود یا دارایی‌های دیگری مثل جواهرات خودرا به عنوان وثیقه به بانک کارگشایی می‌دادند وبانک هم تا سقف ۴۰۰ تومان به آنها وام می‌داد. این روند ادامه پیدا کرد ودرطول سال‌های متمادی، مردمان زیادی از بانک کارگشایی وام گرفتند وبه جای وثیقه‌های رایج بانکی، اموالشان را گرو گذاشتند تا وام خودرا پس دهند. درطول این همه سال متاسفانه تعداد شعب بانک کارگشایی هیچ گاه از ۱۳شعبه فراتر نرفت ودولت‌ها بدون توجه به کارکردمثبتی که این بانک می‌تواند داشته باشد، ازکنارآن گذاشتند تا هیچ گاه شاهد رشد وتوسعه این بانک نباشیم.
● درحال حاضر هم فرش وگلیم واموال غیر منقول را به عنوان وثیقه می‌پذیرید؟
▪ درحال حاضر فقط طلا وجواهرات را به عنوان وثیقه می‌پذیریم. محدود شدن وثیقه‌های بانک کارگشایی از ۱۰سال پیش دراثر بازنگری بخشی از فعالیت‌های این بانک صورت گرفت که طی آن بانک ملی به دلیل موجه نبودن وثیقه فرش وگلیم ومشکلاتی که این گونه کالا‌ها به عنوان وثیقه داشتند، دستورالعملی صادرکرد که بانک کارگشایی فقط می‌تواند ازطلا وزیورآلات برای وثیقه استفاده کند.
● ازچه منابعی برای تامین مالی وام‌های بانک کارگشایی استفاده می‌شود؟
▪ به صورت کامل از منابعی که بانک ملی دراختیار ما می‌گذارد، استفاده می‌کنیم. درحال حاضر ۶۷۵میلیارد ریال منابع مالی دراختیار داریم وهرسال منابع جدیدی هم به ذخیره بانک اضافه می‌شود. بانک کارگشایی استعداد خوبی برای بزرگ شدن دارد ودرصورت تمایل دولت، می‌تواند نقش مهمی درانتقال وجوه به مردم تنگدست داشته باشد اما متاسفانه درطول سال‌های گذشته به این بانک بی‌توجهی شده است به گونه‌ای که از۵۰سال پیش، تعداد شعب این بانک هرگز افزایش پیدا نکرده است. درعین حال با روی کارآمدن دولت جدید وتوجه وتاکید بر احیای سنت قرض‌الحسنه، به نظر می‌رسد دوره تازه‌ای برای فعالیت‌های این بانک آغاز خواهد شد.
● نحوه فعالیت‌های فعلی بانک کارگشایی چگونه است؟
▪ درحال حاضر بانک کارگشایی دووظیفه برعهده دارد. یکی وظیفه تاریخی وبسیار قدیمی اعطای وام‌های کم‌بهره با وثیقه اموال غیرمنقول است ودیگری تنظیم بازار سکه و طلا.
درحال حاضر بانک کارگشایی بابت هر ۲۰۰گرم طلا، ۵۰۰هزارتومان تسهیلات اعطا می‌کند. سقف تسهیلات این بانک، ۶۰۰هزارتومان است ومتقاضیان می‌توانند درعرض ۱۵ دقیقه، با وثیقه قرار دادن طلا و زیورآلات خود، تاسقف ۶۰۰هزارتومان وام کم‌بهره دریافت کنند. وثیقه مردم نزد بانک کارگشایی به صورت امانت باقی می‌ماند وتسهیلات اعطا شده با قابلیت یک بارتمدید، می‌تواند دوسال در اختیار متقاضیان قرار گیرد. ازاین نظر، بانک کارگشایی کمترین میزان بروکراسی را درمیان بانک‌های ایرانی دارد و به دلیل بهره ۹ درصدی شامل ۵/۴ درصد کارمزد و۵/۴ درصد حق‌الحفاظه اموال امانتی که بهره پایینی محسوب می‌شود، همواره با تقاضای مضاعفی مواجه است. جالب است بدانید که بانک کارگشایی هیچ‌گونه مطالبه مشکوک‌الوصولی ندارد.
● سیاست تنظیم بازار سکه واستفاده از بانک کارگشایی به عنوان بازوی اجرایی دولت ازچه زمانی مورد توجه قرار گرفت؟
▪ در آیین‌نامه قدیمی بانک کارگشایی، اشاره‌ای به وظیفه تنظیم بازار سکه وطلا نشده وچنین کارکردی از سال ۱۳۸۱ درحیطه وظایف بانک کارگشایی گنجانده شده است. ازسال ۱۳۸۱ به این طرف که سکه هم نقش مهمی در سبد سرمایه‌گذاری مردم قرار گرفت، دولت به این نتیجه رسید که بازار سکه را باید کنترل کند. این وظیفه به بانک ملی سپرده شد و بانک ملی هم این وظیفه را به بانک کارگشایی واگذارکرد.
● عرضه شمش طلا چطور؟
▪ عرضه شمش طلا هم جزو وظایف بانک کارگشایی است. ما درطول سال‌های گذشته شمش هم عرضه کرده‌ایم اما به دلیل عوارض ۴درصدی ناشی از اجرای قانون تجمیع عوارض که به شمش طلای وارداتی تعلق می‌گیرد، شمش عرضه شده، گران‌تر از طلاهای موجود در بازار قیمت‌گذاری می‌شود و به همین دلیل، خریدار ندارد.
● پس طلای مورد نیازازکجا تامین می‌شود؟
▪ نمی‌دانم. شاید از راه قاچاق، شاید از راه واردات. در هر صورت به نظر نمی‌رسد طلای موجود در بازار را بانک مرکزی تهیه کرده باشد. این موضوع مورد اعتراض اتحادیه طلا و جواهر قرار دارد وماهم درمورد آن موضع داریم. البته پیشنهادهای مختلفی در این زمینه به مجلس ودولت ارایه شده است و ما امیدواریم تحول مثبتی در این زمینه صورت گیرد تا طلای عرضه شده توسط دولت گران‌تر از طلای قاچاق نباشد و در نتیجه، شاهد کاهش قاچاق آن باشیم. درهرصورت، بانک کارگشایی همچنان شمش ارایه شده ازسوی بانک مرکزی را عرضه می‌کند هرچند خریداری نداشته باشد.
● شمش تولید داخل چطور؟
▪ عرضه شمش تولید داخل داریم که به آن شمش موته می‌گوییم. این نوع شمش به این دلیل که مشمول ۴درصد عوارض گمرکی نمی‌شود، مشتری زیادی دارد و ما آن را معمولا نیم‌درصد زیر قیمت بازار می‌فروشیم.
● و اما می‌پردازیم به سکه. به نظر می‌رسد سکه این روزها به دلیل مشکلاتی که در دیگر بازارهای سرمایه‌ای وجود دارد، به کالایی مهم و قابل توجه برای کسب سود بیشتر تبدیل شده است. تحلیل شما از شرایط سکه و سرمایه‌گذاری درآن چیست؟
▪ سکه درطول سال‌های گذشته همیشه گزینه مهمی برای سرمایه‌گذاری بوده است. طلا همیشه برای ایرانی‌ها درزمره بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری قرار داشته وبه دلیل مقبولیت تاریخی که دارد، هنوز هم مورد توجه سرمایه‌گذاران است. بازار سکه در ایران، این روزها نزدیکی زیادی به بازار جهانی طلا پیدا کرده است. درگذشته کمتر شاهد این بودیم که نوسان جهانی اونس، تاثیر زیادی بر بازار داخلی ایران داشته باشد اما این نزدیکی، امسال بیشتر ازگذشته احساس می‌شود. در طول چندسال گذشته، بازدهی بازار سکه مناسب بوده و خیلی‌ها با وجود بازارسهام، مسکن وخودرو، سرمایه ودارایی خودرا به بازار سکه منتقل کرده وسود خوبی هم برده‌اند. خوبی سرمایه‌گذاری درسکه، نقدشوندگی سریع آن است. بازدهی خوب را هم به این ویژگی اضافه کنید. پس دلیلی وجود ندارد که سکه نخرید.
● تحلیل شما درمورد نوسان جهانی قیمت طلا چیست؟
▪ قیمت جهانی طلا تحت تاثیر دلایلی همچون افزایش قیمت نفت، تنش‌های سیاسی و دیگر عوامل اقتصادی، همچنان درحال رشد است و به‌تبع آن در ایران هم قیمت طلا و سکه و مصنوعات طلایی، تحت تاثیر بازارهای جهانی، رشد خواهد کرد.
● باتوجه به این که افزایش قیمت‌ها درایران تحلیل‌های اقتصادی درپی ندارد وبه صورت عمده، تحلیل‌های سیاسی ارایه می‌شود، فکر می‌کنید دولت چگونه می‌تواند بازار سکه را آرام نگه دارد؟
▪ در این شرایط حتی عرضه زیاد هم نمی‌تواند کنترل‌کننده بازار باشد. درحالی که قیمت جهانی طلا روبه افزایش است، طبیعی وآشکاراست که قیمت طلا درایران هم افزایش پیدا کند. بااین حال بانک مرکزی چندروز پیش بخشنامه‌ای صادرکرد که برمبنای آن، بانک کارگشایی موظف شد روزهای عرضه سکه را افزایش دهد. بنابراین ما هرروز عرضه سکه داریم و البته این سیاست، فعلا تاثیرگذاربوده وتاحدودی از عطش افزایش قیمت‌ها کاسته است. زمانی که سیاست جدید بانک مرکزی اعلام شد، شاهد تاثیر محسوس عرضه بودیم اما دوباره، بازار تحت‌تاثیر بهای جهانی طلا قرار گرفت و قیمت‌ها رشد کرد. یک روزکاری، پیش ازاین که بانک مرکزی سیاست تشدید عرضه را اعلام کند، قیمت سکه تمام‌بهارآزادی (طرح جدید) ۱۹۳هزار تومان اعلام شد اما پس ازاعلام سیاست‌ها، قیمت به ۱۸۴ هزارتومان کاهش پیدا کرد. درحال حاضر بانک کارگشایی هرروز از ساعت ۱۵، به مدت ۴ساعت، سکه به مزایده می‌گذارد تا ازطریق افزایش عرضه، بازار را آرام نگه دارد. درنظر داشته باشید که اگر عرضه سکه توسط بانک کارگشایی، به مدت یک جلسه دچار اختلال شود، قیمت سکه رکورد خواهد شکست. به عنوان مثال، سال گذشته که چندروزی رابه عنوان آلودگی هوا تعطیل اعلام کردند، قیمت سکه به شدت افزایش یافت.
● قیمت پایه چگونه محاسبه می‌شود؟
▪ بانک مرکزی با درنظر گرفتن قیمت جهانی اونس طلا ومحاسبه هزینه ضرب سکه، قیمت پایه را یک ساعت پیش از آغازمزایده‌های روزانه دراختیاربانک کارگشایی قرار می‌دهد. سکه‌های قابل عرضه دربسته‌های ۱۰۰تایی قرار گرفته وما نمی‌توانیم درهربار مزایده، کمتراز۱۰۰ سکه عرضه کنیم. به روش همه مزایده‌های دنیا، ارایه‌کننده بالاترین پیشنهاد، برنده مزایده خواهد بود.
● وضعیت بازارامسال را درمقایسه با سال گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
▪ شرایط امسال، خیلی متفاوت ازسال گذشته است. پیش‌بینی بازار درشرایط فعلی دشوارشده و تحلیلگران نمی‌توانند به درستی، آینده را تحلیل کنند. به طور مثال، ازابتدای امسال خریداری وجود نداشت اما درطول چند روزگذشته، بازار به اصطلاح تکان خورده است.
● باتوجه به این که شما طرف عرضه هستید، شرایط تقاضا برای ربع سکه بهارآزادی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
▪ ربع سکه ازنظر تقاضا، حالتی متعادل پیدا کرده است. تفاوت قیمت پایه وقیمت بازار ربع سکه هرچند زیاد نیست اما به دلیل وجود تقاضا، درطول ۹روزکاری بانک کارگشایی، ۲۶۵ بسته ۱۰۰تایی ربع سکه عرضه کرده‌ایم. قیمت پایه ربع سکه از تاریخ ۲۸/۷ تا امروز (چهارشنبه ۱۶آبان) بین ۴۳هزارتا ۴۶ هزارتومان نوسان داشته است.
● نیم‌سکه چطور؟
▪ درطول مدت زمان مورد اشاره، ۲۷۷ بسته نیم سکه به حراج گذاشته‌ایم که قیمت پایه این تعداد سکه، بین ۸۶۷هزار تا۹۲۷ هزارریال نوسان داشته است. دراین مدت، شاهد رشد محسوس قیمت نیم‌سکه بهارآزادی بوده‌ایم.
● ویک سکه تمام‌بهار (طرح جدید) چطور؟
▪ بیشترین تقاضا برای سکه تمام‌بهارآزادی وجود داشته است. از تاریخ ۲۸ مهرماه تا تاریخ ۱۶ آبان ماه، ۴۷۰ بسته سکه تمام‌بهار به فروش رفت که بانک مرکزی قیمت پایه آن را از ۱۷۳ هزار تا ۱۸۵ هزارتومان اعلام کرده بود. درحال حاضر تقاضا برای این نوع سکه زیاد است اما بانک مرکزی وبانک کارگشایی ظرفیت تشدید عرضه را متناسب با تقاضا دارند ودرصورت نیاز، آن را اعمال خواهندکرد.
● چندماهی می‌شود که شاهد ورود بانک رفاه کارگران به بازار سکه هستیم. با توجه به حساست بازار، شما نقش این بانک را درشکل گرفتن قیمت‌های جدید چگونه ارزیابی می‌کنید؟
▪ به هرصورت ورود بانک رفاه کارگران، تحولاتی را دربازار سکه رقم زده است. به طور مثال، درشرایطی که قیمت سکه افزایش پیدا کرده است، سپرده‌گذاران این بانک، سکه‌های ذخیره خودرا به امید کسب سود بیشتر به بازار تزریق کرده‌اند که باید این رفتار را مورد مطالعه قرار دهیم وببینیم می‌شود ارزیابی مثبت ازآن داشت یا خیر. گذشته ازآن بانک رفاه کارگران با اعلام این سیاست که سال ضرب سکه را درمعادلات خودگنجانده است، باعث شکل‌گیری قیمت‌های بالا در سکه‌هایی شد که پس از سال ۱۳۸۰ ضرب شده‌اند. من به این سیاست انتقاد دارم ومعتقدم سال ضرب سکه نباید مورد توجه قرار گیرد. البته این موضوع اخیرا مورد بحث قرار گرفته و بانک مرکزی اعلام کرده است که ازاین به بعد، سال ضرب، برسکه‌ها حک نخواهد شد.
● وبه عنوان آخرین سوال، فکر می‌کنید بازار به چه سمتی خواهد رفت؟
▪ درحال حاضر شاهد تداوم افزایش همزمان قیمت‌ها دربازارهای نفت وطلا هستیم که این روند به طور قطع بر بازار ایران هم تاثیرگذار خواهد بود. این روزها نوسان‌گیری در بازار طلا و سکه ایران خیلی به نوسان جهانی قیمت‌ها وابسته شده و نمی‌توان شرایطی جدا ازهم برای این بازارها متصور شد. به جز افزایش قیمت نفت وطلا، می‌شود از افزایش تقاضا به دلیل نزدیک شدن به پایان سال مسیحی یاد کرد که جشن‌های آغازسال جدید می‌تواند بر میزان تقاضای جهانی بیفزاید. در ایران هم به سمت پایان سال ۱۳۸۶ و آغاز سال جدید می‌رویم که می‌شود ازآن به عنوان یکی از دلایل افزایش تقاضا درایران یاد کرد. در مجموع نمی‌شود تحلیل دقیقی از بازار ارایه کرد. همه چیز به مسابقه دوی سرعت قیمت نفت و طلا بستگی دارد.

محمد طاهری

منبع : شهروند امروز