نمایشگاه داری صنعتی ایران روبه افول است

نمایشگاهداری دركشورما سابقه‌ای طولانی دارد اما بیشینه ادارهء آن همواره دردست بخش دولتی و در كلانشهرها متمركز بوده است و با وجود تجربهء برگزاری انواع و اقسام مختلف آن در كشور، تا به حال نتوانسته است به حد استانداردهای جهانی دست پیدا كند و به عنوان مركزی درجهت جذب تخصص‌ها و ارایهء توانمندی‌های جدید در عرصه‌های مختلف صنعتی مطرح شود.
در سال‌های اخیر مشكلات نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران به یك معضل جدی درمسایل شهری تبدیل شده و از این جهت بسیاری از مسوولان را وادار به یافتن راه‌حلی برای برگزاری محل این نمایشگاه در حاشیهء شهرها كرده است كه ماحصل تمامی آن جنجال‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای وگفت‌وگو‌ها در زمینهء انتقال این نمایشگاه از تهران به مكانی دیگر (به دلیل مشكلات فراوانی كه در كلانشهر تهران ایجاد كرده بود)، منجر به انتقال نمایشگاه بین‌المللی كتاب تهران و حذف نمایشگاه مطبوعات و خودرو شد كه نمایشگاه كتاب به مصلی و بقیه به سال‌های بعد و در مكانی مناسب وعده داده شد و مابقی نمایشگاه‌هایی كه سهم خود را در بازارهای مختلف باز كرده و در این مكان به نوعی جا افتاده بودند نیز گام‌به‌گام حضور كمرنگ‌تری یافتند و به صورتی پراكنده و هر از گاه، فضای اطراف محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران را به یاد روزهای پررفت‌وآمد نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران می‌انداختند.
این معضل به‌خصوص در كلانشهری مانند تهران با حجم عظیم ترافیك‌های شهری، مشكلات مكان برگزاری، آلودگی‌های مختلف صوتی و جمعیت در حال انفجار تهران به نوعی قابل حل و بحث نخواهد بود و از این جهت باید برای آن فكرمناسبی كرد.
صنعت نمایشگاه در كشورهای مختلف به نوعی مطلوب توانسته است در جهت توسعهء بخش‌های مختلف صنعتی راهگشا باشد و از جذب توریست برای بازدید از نمایشگاه گرفته تا تبدیل شدن به مكانی برای جذب بازرگانان و تاجران بین‌المللی و جذب و توسعهء تخصص‌ها.
در حالی كه نمایشگاه و نمایشگاهداری در ایران از این زاویه به عنوان صنعتی جداگانه نگریسته نشده و به نوعی در اذهان عمومی و نه تخصصی به مكانی در جهت تفریح و گذران وقت مبدل شده و بدون بررسی نتایج و دستاوردهای آن برگزار و سپس تا نوبت بعدی رها می‌شود. شاهد این مدعا نیز برگزاری بیش از۲۰۰ تا ۳۰۰ نمایشگاه در كشوراست كه بسیاری از آن‌ها نیز بدون توجیه و پشتوانهء قوی اقتصادی تشكیل شده‌اند.
آن‌چه مسلم است خصوصی‌‌سازی طبق اصل «۴۴» قانون اساسی است كه، پس از ابلاغ آن از سال گذشته از اهمیت زیادی برخوردار شده است و باید از تمامی ابعاد به آن‌ پرداخته شود.
یكی از این ابعاد كه به نوعی ویژه به آن نگریسته شده، برگزاری نمایشگاه است كه در بخش‌های مختلف و توسط شركت‌ها گوناگون و با سرمایه‌گذاری خصوصی شكل گرفته است.
یكی از این شركت‌ها شركت نمایشگاه‌های كاسپین زنجان با سرمایه‌گذاری كاملا خصوصی است كه از سال گذشته فاز اول آن افتتاح شد و فاز دو و سه آن نیز به سرعت در حال ساخت است و تا پایان سال ۸۷، زنجان دارای ۹۲ هزار مترمربع فضای نمایشگاهی مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا خواهد شد.
مدیریت این نمایشگاه كه در حال تجربه‌كردن یكی از همان فرآیند‌های اصل «۴۴» برای تخصصی كردن این صنعت در كشور است در این باره می‌گوید: «تلاش مدیریت نمایشگاه این است كه بتواند نمایشگاهی مطابق با استانداردها در سطح منطقه و بین‌الملل به وجود بیاورد و ما در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشیم.»
نجفی بر این مدعا صحه می‌گذارد كه در حال حاضر نمایشگاه در دنیا فقط محدود به این نمی‌شود كه بازدیدكنندگانی داشته باشند كه بیایند و بروند و یا در نهایت فروشی داشته باشند بلكه در حال حاضر هر نمایشگاهی پشت خود یك توجیه اقتصادی دارد.
مدیر یكی از شركت‌های نمایشگاه خصوصی نیز در این باره معتقد است كه با روند فعلی نمایشگاهداری در كشور، بسیاری از شركت‌های خارجی می‌آیند اما با روند كنونی، ناراضی شده و می‌روند و دیگر برای شركت در ایران اقدام نمی‌كنند; نتیجهء مساله مذكور به نوعی این می‌شود كه هر نمایشگاهی سال بعد با كیفیت و كمیت پایین‌تری برگزار شده و یا با جابه‌جایی‌هایی كه در تهران برای از میان بردن معضل ترافیك وحمل و نقل انجام می‌شود مواجه می‌شوند معضل دیگری نیز شكل می‌گیرد كه آن هم تحت‌الشعاع قرارگرفتن پرورش صنعت نمایشگاهداری در كشور است.
نجفی، مدیرعامل نمایشگاه‌های كاسپین زنجان كه یكی از نسخه‌های خصوصی نمایشگاهداری به وسیلهء بخش خصوصی است، در مورد انتقال نمایشگاه‌ها می‌گوید: «در تمام دنیا نمایشگاه‌ها را به نقاط كم جمعیت و به شهرهای كوچك انتقال می‌دهند تا رفت و آمدهای مربوط به نمایشگاه برای آن شهر معضل ایجاد نكند و برای زندگی مردم اختلال به‌وجود نیاورد. برای مثال ‌هانوفر شهر كوچكی در آلمان است اما بزرگ‌ترین‌ نمایشگاه بین‌المللی در آنجا تشكیل می‌شود. در حالی كه دولت در ایران با تاكید بر حفظ موقعیت در نمایشگاهداری بیش‌تر‌ نمایشگاه‌ها را در مراكز استان‌ها و در كلانشهرها برگزار می‌كند.»
وی درخصوص موقعیت شهر‌های كوچك برای برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی به زنجان اشاره و تاكید كرد: «زنجان به لحاظ نزدیكی به تهران، فرودگاه، راه‌آهن موقعیت مناسبی دارد و شهری كوچك است كه استعداد تبدیل شدن به یك نمایشگاه بین‌المللی معتبر را دارد.»
كیفیت برگزاری نمایشگاه توسط بخش خصوصی به دلیل سرمایه‌گذاری صورت گرفته در آن، برای این بخش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا به دلیل هزینه‌ای كه در آن انجام داده است، سعی می‌كند به استانداردهای دنیا رسیده و اهداف اقتصادی‌اش را از این بابت تامین كند.
نجفی درخصوص میزان سرمایه‌گذاری برای نمایشگاهی كه بخواهد توسط بخش خصوصی در ابعادی كه این نمایشگاه در نظر دارد انجام شود، گفت: «در حال حاضربا سرمایه‌گذاران كنونی حدود ۱۰ میلیارد تومان در نمایشگاه زنجان هزینه شده و ۵۰ میلیارد تومان هم باید هزینه شود تا این نمایشگاه كامل شود كه بخش خصوصی تمامی آن را تامین كرده است.»
اما آیا نمایشگاهداری برای بخش خصوصی به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است كه بخواهد تا بدین حد در آن نقش‌آفرینی كند؟
نمایشگاه و نمایشگاهداری در تمامی كشورهای دنیا كاری درآمدزا است و قسمتی از هزینه‌ها از پول همان شركت‌هایی كه در نمایشگاه غرفه‌دار هستند، پرداخت می‌شود. ضمن این كه این حرفه باعث می‌شود متخصصان فراوانی در این بخش جذب شوند و كالاهای مختلف نیز در این بخش به خوبی به بازارهای فروش راه پیدا كنند.
تشكیل نمایشگاه با چنین سرمایه‌گذاری ویژه‌ای امكان و توانمندی اقتصادی بالایی می‌خواهد و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری زیادی راباید برای رسیدن به نتایج مورد نظر انجام دهد.
در واقع یكی از ضعف‌های ریشه‌دار در تمامی بخش‌های اقتصادی كشور كه در بخش نمایشگاه نیز خودنمایی می‌كند عدم وجود انگیزهء لازم برای دولت جهت دنبال كردن و توسعهء نقاط قوت آن است.
البته طبق بسیاری از متد‌های روز و اقتصادی دنیا عدم دخالت دولت در این بخش‌ها و واگذاری آن‌ها به بخش خصوصی مناسب تر است زیرا در تمامی دنیا بخش خصوصی این كار را انجام می‌دهد.
ایران در شهر‌های مختلف خود امكان توسعه را به این شكل دارد، در برخی از شهرهای بزرگ زمین و امكان سرمایه‌گذاری به وفور وجود دارد و اگر شهر‌های مختلف با این امكانات به عنوان نقطهء هدف در نظر گرفته شوند می‌توان در سال‌های آینده برروی این صنعت حساب‌های ویژه‌ای برای توسعه و جذب گردشگر بازرگان و تاجر باز كرد.
به هرحال با توجه به برنامه‌های چشم‌انداز توسعه‌ای در كشور و با توجه به بحث‌های عدالت محوری دولت و مسوولان برای توسعهء همه‌جانبهء كشور باید به نوعی گام‌به‌گام كشور را از تمامی ابعاد آن مورد توجه قرار داد و برگزاری نمایشگاه به همراه تبعات مختلف آن می‌تواند به این هدف كمك شایان توجهی كند.
جذب گردشگر به همراه توسعهء زیرساخت‌های مختلف استقرار آن‌ها می‌تواند به شدت روی توسعهء استان‌های مختلف در كشور موثر واقع شده و آن‌ها را از محرومیت‌های واقع شده نجات خواهد داد.
متاسفانه از ابتدا به اشتباه همه چیز در تهران و یا در نهایت كلانشهر‌های متمركز شد اما در حال حاضر تهران و مراكز استان‌های بزرگ اشباع شده است و رشد اقتصادی همراه با آن در این شهرها به جای كمك به توسعه و پیشرفت موجب ایجاد معضلات مختلفی در این شهر‌ها خواهد شد.
بنابراین باید در جهت اصل «۴۴» و با وجود مشكلات مختلف بر سر راه نمایشگاهداری در كشور راه را برای توسعهء این بخش آماده كرد و به این صنعت با دیدی ویژه نگریست.

منبع : روزنامه سرمایه