دوشنبه, ۸ بهمن, ۱۴۰۳ / 27 January, 2025
مجله ویستا
اتصال متقابل یا همکاری دیجیتالی
در حال حاضر شبكههای موجود در فضای مخابراتی كشور عبارتند از: شبكه (PSTN) متشكل از ۲۸ شركت استانی، ۶ شركت خصوصی صاحب مجوز، شركت زیرساخت و شبكه (PLMN)، متشكل از شركت ارتباطات سیار، یك شركت خصوصی به عنوان بهرهبردار دوم تلفن همراه (Mobile operator) و شركت عرضه كننده سیم كارتهای اعتباری (Prepaid)است.در زمینه دیتا و اینترنت یك شركت دولتی به نام شركت ارتباطات دیتا و چندین (ISP) بزرگ فعالیت دارند. در ارتباطات تلفن همراه ماهوارهای، شركت اماراتی "ثریا" از طریق شركت زیرساخت ارائه خدمات میكند.در اینجا هر یك از شركتها، شبكه پیبستر(backbone) خود را دارند ولی برای اتصال به یكدیگر نیاز به شركت زیرساخت پیدا میكنند. ازاین رودر اینجا باید تعریف شود كه آیا دو شركتی كه میخواهند با هم ترافیك رد و بدل كنند، به قصد كاربر انتهایی خود این كار را انجام میدهند یا كاربر انتهایی شركت ثالثی را هدف گرفتهاند. در حالتی كه شركتها به صورت ترانزیت از شبكه دیگری استفاده كنند باید بابت برقراری اتصال متقابل(Interconnection) هزینه پرداخت نمایند.
تاریخچه اتصال متقابل
مقوله میان اتصال یا اتصال متقابل به دنبال آزادسازی در بازار مخابرات ایجاد شد. در تسویه حساب هزینه اتصال متقابل به جای استقاده از شیوه قبلی،TAR، از شارژهای اتصال متقابل مبتنی بر هزینه یا هزینهگرا استفاده میشود. در شیوه TAR كه سرواژه Total Accounting Rate میباشد، دو شركت بهرهبردار كه نقش Carrier نیز دارند با مقایسه سوابق شارژینگ خود حساب و كتاب میكنند. كما اینكه این مسئله به طور سنتی هنوز در شركت مخابرات ایران اجرا میشود. در واقع در هر شبكه، سه عنصر كاربر انتهایی، فراهمآور خدمات و فراهمآور شبكه پیبستر(backbone) مطرح هستند. البته در شبكه اینترنت، فراهمآور محتوا نیز مطرح میشود. شایان ذكر است كه شركتهای ارائه دهنده خدمات پی بستر (backbone) موظف به ارائه خدمات خود بر اساس هزینههای شفاف و ممیزی شده هستند و از انجام یارانه ضربدری (Cross Subsidizing) منع شدهاند. منظور از یارانه ضربدری، دادن یارانه از بخش درآمدزا به بخش ضررزا میباشد. با توجه به اینكه، شركت مخابرات ایران وظیفه ارائه خدمات عام یا Universal Service را به عهده دارد، در این زمینه باید تمهیدات لازم اندیشیده شود.
وضعیت شركت زیر ساخت:
در این شركت، اساس ساختار مبتنی بر شبكه (PSTN) میباشد، كه ساختار شبكه تلفن ثابت میباشد.
ساختار سلسله مراتبی:
شبكه فعلی به صورت سلسله مراتبی در سه سطح تعریف شدهاند.
* سطح (Secondary Center) SC
* سطح (Primary Center) PC
* سطح TA, LX, (Local/Transit Exchange) LTX
معماری شبكه كنونی شركت زیرساخت به این ترتیب است:
شبكه (PSTN) از نظر دسترسی
* شهری
* روستایی
* بینشهری
* بینالمللی
- شبكه شهری
* مراكز شهری TA, LTX, LX
* تجهیزات و محیط انتقال شهری
* خطوط مشتركین
* دستگاههای تلفن مشتركین
- شبكه روستایی
* شامل مراكز محلی با ظرفیتهای پائین
- شبكه انتقال شهری
* شامل دو بخش عمده است:
۱- شبكه انتقال بین مراكز شامل: سیستمهای مالتی پلكس (PDH , SDH).
۲- نقاط اتصال پیبستر (Backbone)
بخش انتقال رادیو از تجهیزات زیر بنیان گرفته است:
- آنالوگ: تترا ، ۷-Link ، INTS ، NEC۵۰۰
- دیجیتال: PDH = ظرفیت ۱STM ، SDH یا ظرفیت STMI و بالاتر
- رادیوهای كم ظرفیت
فیبر
- PDH تهران، خوزستان، مازندران
- SDH تهران به سمت جنوب، غرب (مسیرهای همدان و تبریز) شرق (مسیر مشهد) شمال ( تا مرز آذربایجان و ارمنستان)
بخش سوئیچ
سوئیچهای SC ، PC ، TX
۲- شبكه كابل: ارتباط بین مراكز محلی و مشتركین
همبندی Topology))شبكه شهری: ارتباط بین مراكز LTX, TA, LX به صورتهای حلقه، ستارهای و توری (Mesh)
- شبكههای بینشهری
شامل:
۱- مراكز بینشهری
۲- خطوط انتقال بینشهری
۳- تجهیزات انتقال بینشهری
* انواع مراكز بینشهری
SC = ۸ ناحیه هر كدام دارای دو مركز SC است
PC = مشتمل بر۸۴ مركز
TX
شبكههای انتقال بینشهری موجود
شامل خطوط رادیویی، فیبرنوری و سیستمهای PDH , SDH
همبندی شبكه بینشهری (Topology)
شبكه بینشهری دركل به ۹۲ ناحیه تقسیمبندی شده كه یك نقطه از هر ناحیه به عنوان مركز اصلی تعریف گردیده است.
۸ مركز (SC) و ۸۴ مركز (PC) با همبندی توری- ستارهای به هم متصل شدهاند.
- شبكه بینالملل
دو مركز (ISC۱) با ظرفیت ۷۵۱۶، (ISC۲) با ۹۹۷۴ خط ترانك دروازه بینالمللی شركت مخابرات ایران را تشكیل می دهند.
- طرحهای مسیریابی: به طور كلی دو مسیریابی متغیر و پویا تعریف شده است.
طرح شارژینگ فعلی: به طور خلاصه فاصله (distance) و ناحیه بندی تعریف شده است. كه به چهار طریق مشتركین شارژ میشوند:
* نرخ ثابت (Flat rate) به طور ثابت ماهانه در مراكز غیر خودكار روستایی مورد استفاده قرا میگیرد.
* نرخ پویا برای هر مكالمه در این حالت مكالمه بر حسب میزان فاصله و جدول محدودیت زمانی محاسبه میشود. از این روش برای مكالمات مشتركین محلی استفاده میشود.
* شمارش پالس بر اساس زمان و منطقه برای مكالمات بینشهری استفاده میشود.
* محاسبه به صورت (AMA) در مراكز بینشهری و بینالمللی استفاده میشود.
انواع سیگنالینگ به كار گرفته شده در شبكه
- سیگنالینگ خط مشترك :
آنالوگ
دیجیتال : مشتركین DSS۱ , ISDN
- سیگنالینگ بین مراكز:
* CAS
* CCS
معایب و اشكالات شبكه PSTN
شبكه PSTN مبتنی بر سوئیچ مداری است و برای ارائه سرویس تنگناهای زیر دارد:
- پهنای باند غیر قابل انعطاف
- عدم ارائه سرویس باند عریض : در این جا، اصولا به خاطر خاصیت بلادرگ بودن خدمات ( Real Time) نیاز به پهنای عرض كم است.
- جدا نكردن لایههای مختلف در مراكز
مشكلات لایه (Access) در ساختار موجود
- جدا نشدن لایه سوئیچ از لایههای دیگر (Control, Service, Access)
- جدا نشدن لایه سرویس از لایههای دیگر
- خدمات اتصال متقابل با انعطاف پایین، با توجه به مقوله افزونگی یا Redundancy
- مشكلات ارتقاء
از همین رو برای شركت زیرساخت باید ساختار جدیدی بر نرم سوئیچ یا ساختار (NGN) در نظر گرفته شود كه لایههای مختلف از یكدیگر جدا و خود ایستا باشند.یا میتوان از ساختار (NGN) بدون نرم سوئیچها استفاده كرد. كه در اینجا چهار لایه NGN Access , NGN Mediation، NGN Control شامل PBX , POTS , XDSL , VODSL و لایه اینترنت تعریف میشوند.
نكته ۱: بسیاری از اقداماتی كه در شركت زیرساخت قابل تعریف و توسعه است، به سبب اینكه بخش (Local loop) و ترانكهای محلی و امكانات (ISDN) در بخش شركتهای مخابراتی محلی تعریف شده است در شركت زیرساخت قابل اجرا نیست.
نكته ۲: در حال حاضر تعدد گرههای شبكهای، (به دلیل نبودن فناوری دسترسیهای نوری وظرفیتهای بالا از قبیل STM۱ و پراكندگی جمعیت) سبب پیچیدگی شبكه و كاهش قابلیت انعطاف آن شده است، از همین رو در توسعههای بعدی ضروری است با استفاده از مراكز (Host-Remote) و فناوریهای دسترسی نوری و (SDH) از تعدد گرهها جلوگیری كرد.سایر مسائل توافقنامهای
USO
USO سرواژه Universal Service Obligation به معنای ارائه خدمات عام میباشد. تا به حال رویه بر این بوده است كه شركت مخابرات با اعمال سیاست یارانه ضربدری (Cross Subsidizing) به نواحی محروم و دورافتاده خدمات رسانی میكرده است. حجم یارانه و میزان سرمایهگذاری در این بخش عظیم و برگشت سرمایه اندك است و زمان زیادی را نیز طلب میكنند. در سایر كشورها، حتی آمریكا شركتهای خصوصی با اعمال مالیات و عوارض خاص حتی از كشورهای دیگر این یارانه را تأمین میكنند. از همین رو این مسئله از مهمترین مسائل پیش روی شركتهای خصوصی و زیرساخت محسوب میشود.
شرایط كلی میان اتصال متقابل
تعریف اصطلاحات:
- اتصال متقابل شبكه: اتصال متقابل یا میان اتصال به معنای دادن مجوز به كاربران شركت بهرهبردار (Operator) با كاربران همان شبكه یا شبكه دیگر و یا دسترسی به سایر خدمات بهرهبرداران دیگر میباشد.در اینجا لازم است كه مؤلفههای دسترسی تعریف گردند:
- دسترسی به اجزای شبكه ، سرویسها و امكانات وابسته كه احتمالا با اتصال تجهیزات باسیم و بیسیم همراه خواهد بود.
- دسترسی به امكانات فیزیكی شركت زیرساخت، به طور مثال، (دكلها)
- دسترسی خدمات هم مكانی (Colocation)
- دسترسی به خدمات نرمافزاری مانند: مدیریت شبكه
- شبكه مخابراتی موبایل: به مفهوم شبكه مخابراتی متشكل از سیستمهای مخابراتی موبایل و تجهیزات مربوطه
- شبكه تلفن ثابت: شبكه ثابت متشكل از سیستمهای مخابراتی ثابت، خطوط مخابراتی و تجهیزات مربوطه
- شبكه موبایل ماهوارهای: شبكه مخابراتی متشكل از سیستمهای ماهوارهای و ایستگاه زمینی موبایل و ایستگاههای زمینی
- شبكه كریر موبایل: شبكه كریری است كه شبكههای مخابراتی موبایل را به یكدیگر متصل میكنند.
- شبكه كریر ثابت: شركتی است كه به شبكههای ثابت مخابراتی جهت بهرهبرداری از خدمات ثابت، مانند خدمات محلی یا راه دور سرویس میدهد
- تعرفه: میزان شارژی است كه شركت مخابراتی به واسطه تجهیزات، امكانات خدمات خود، از دیگر شركتهای استفاده كننده اخذ میكند.
- هزینه (COST): به مفهوم هزینه خدمات مخابراتی شامل برگشت سرمایه شركت
نحوه شارژ در خدمات اتصال متقابل
* شارژ برقراری اتصال متقابل مثل: هزینه یك بار نصب (Lump sum)
* شارژ دسترسی شامل: شارژ ترانك، انتقال، تجهیزات سوئیچ مثلا براساس میزان استفاده
* شارژ تجهیزات اجارهای دورهای
- عناصر تشكیل دهنده شبكه زیرساخت
* مراكز مایكرویو بینشهری
* مراكز سوئیچ بینشهری
* مراكز سوئیچ بینالملل
* شبكه اصلی فیبر
* تعهدات و حقوق
* استانداردهای مربوط به اتصال متقابل
* تستهای مربوط به قابلیت میان كاری شبكهها
* مالكیت معنوی
* رویههای حاوی معضلات و اختلافات بینطرفین
* رویههای مربوط به پیشبینیهای تغییر و تحولات در شبكه یا خدمات
* دسترسی یكسان برای همه شركتها- عدم تبعیض
* رویههای نگهداری و بهرهبرداری
* نگهداری و حفظ كیفیت انتها به انتهای خدمات اتصال متقابل
* امضاء مفاد توافقنامه
* مسائل مربوط به (Call termination) شامل اطلاعات Billing، سیگنالینگ و سوئیچینگ
* مسائل مربوط به تجهیزات تسهیمی و هممكانی
از جمله مسائلی است كه در توافقنامههای میان اتصال باید بین شركتها كاملا تعریف و مورد موافقت قرار گیرد.
اتصال متقابل در شبكه اینترنت
شبكه اینترنت، در واقع شبكهای از شبكهها است و شبكهای یك دست و انحصاری محسوب نمیشود؛ اینترنت شبكهای است دارای مالكان مختلف و توسط شركتهای بسیار زیادی بهرهبرداری و اداره میشود. همان طور كه گفته شد، در این شبكه چهار عنصر مشاركت دارند: كاربر انتهایی، فراهمآور محتوا، ISP ها و شركتهای فراهمآور پیبستر. كاربران از طریق اینترنت با یكدیگر ارتباط برقرار میكنند و فعالیتهای مختلف انجام میدهند. نحوه اتصال به این صورت است كه افراد و یا مشاغل كوچك و خانهها از طریق مودم و خط تلفن معمولی به ISP خود متصل میشوند. در حالی كه مشاغل بزرگ از خطوط اختصاصی استفاده میكنند.اتصال (ISP) ها، معمولا از طریق شركتهای پیبسترbackbone)) تأمین میگردد. به این ترتیب كه شركتهای پیبستر، خطوط فیبرنوری سرعت بالای متصل به مسیریابهای خود را به دیگران اجاره میدهند. بسیاری از شركتهای پیبستر (Back bones) توسعه عمودی نیز دارند یعنی خود نیز نقش (ISP) را نیز انجام میدهند. همین موضوع در خصوص شركت زیرساخت صدق میكند كه خود خدمات تلفن بینالملل و شهری را نیز عرضه میدارد، در واقع شركت زیرساخت ایران، خود یك شركت بهرهبردار (operator) نیز هست. كاربران به دنبال اتصال جهانی هستند، از همین رو ISPها دسترسی جهانی را از شركتهای پیبستر خریداری میكنند.
سودرسانی پنهان شبكه (Network Externalities)
آنچه كه سبب میشود كه شركتها تلاش كنند تا ارتباط هر چه بیشتر كاربران را با شبكه برقرار كنند مسئله Network Externalities است. این اصطلاح از آنجا منشاء میگیرد كه هر چه تعداد كاربران بیشتر باشد، ارزش شبكه نیز بیشتر میشود. این منافع از آنجا Externalities نامیده میشود كه هنگامی كه كاربر میخواهد به شبكه متصل شود، فقط به منافع شخصی خود و آنچه كه شبكه میتواند در اختیار او قرار دهد و نه به این حقیقت كه اتصال او به شبكه، منفعت شبكه را برای سایر كاربران نیز زیادتر میكند. به نظر نگارنده، معادل سودرسانی پنهان شبكه شاید گویای NE باشد. سودرسانی شبكه به دو حالت مستقیم و غیرمستقیم وجود دارند. حالت مستقیم، حالتی است كه مصرفكننده از شبكه برای برقراری ارتباط با دیگری استفاده كند. نمونه كلاسیك سودرسانی پنهان مستقیم را میتوان در شبكه تلفن سنتی میتوان دید. حالت غیرمستقیم در مورد سیستمهایی است كه برای ایجاد هر منفعتی نیاز به نرمافزار دارند. به این مفهوم كه هر چه مصرفكنندهها سختافزار بخرند، این امر منجر به تولید نرمافزار همخوان و سازگار با آن سخت افزار میشود، از همین رو سختافزار، ارزش بیشتری برای مصرفكننده پیدا میكند.مثال واضح این حالت، دیسك فشرده میباشد; هر چقدر كه مصرفكننده دستگاه پخش CD بیشتر شود، شركتهای تولیدكننده موسیقی تنوع دیسكهای فشرده را بیشتر میكنند و در نتیجه كارآیی و ارزش دستگاه پخش CD نزد مصرفكننده بیشتر میشود یكی از مشخصههای منحصر به فرد اینترنت این است كه، این شبكه هر دو حالت سودرسانی پنهان مستقیم و غیرمستقیم را عرضه میكند. كاربران پست الكترونیكی و تلفن اینترنتی مثالهایی از سودرسانی پنهان مستقیم شبكه اینترنت میباشد و به این معنی كه هر چه تعداد كاربران اینترنت بیشتر باشد، ارزش اینترنت برای چنین ارتباطات و كاربردهایی بیشتر میشود. از طرف دیگر كاربران "وب" مثال سودرسانی پنهان غیرمستقیم شبكه میباشند و هر چه تعداد كاربران اینترنت بیشتر باشد، محتوای وبی بیشتری تولید میشود. سودرسانی پنهان شبكه، یكی از انگیزههای فراهمآوران شبكهای برای استفاده از اتصال متقابل (Interconnection) و اتصال شبكههای خود میباشد.
ترانزیت و همتایی (Peering)
در آغاز ایجاد شبكه اینترنت، فقط یك شبكه پیبستر وجود داشت بنابراین، مقوله اتصال متقابل پیبستر اصلا وجود خارجی نداشت. از سال ۱۹۸۶ با ظهور NSFNET، كه شبكهای راه دور با ۵ ابررایانه بود كه با سرعت ۵۶ كیلوبیت/ ثانیه به هم متصل میشدند . با توسعه این ظرفیت به یك T۱ در سال ۱۹۸۷ و اتصال ۱۳ سایت و ازدیاد شبكههای پیبستر تجاری، مقوله اتصال متقابل نیز مطرح شد. در سال ۱۹۹۱، چند بهرهبردار پیبستر تجاری، مثل, CerfNET, UUNET, PSINET مركز تجاری اینترنت یاCIX را ایجاد كردند. CIX در واقع شامل یك مسیریاب (Router) بود كه در سانتاكلرا، كالیفرنیا برای اتصال متقابل این شبكههای پیبستر تجاری نصب شده بود تا ترافیك كاربران انتهایی این شركتها را برقرار كند. در سال ۱۹۹۳، (NSF) سیستمی جغرافیایی طراحی كرد كه در آن نقاط دسترسی شبكه یا NAPها در جاهای مختلف قرار داده شدند. هر یك از NAP ها شامل یك سوئیچ تسهیمی یا شبكه LAN بود كه برای تبادل ترافیك استفاده میشد. چهار (NAP) اصلی در سانفرانسیسكو (مربوط به شركت PacBell) شیكاگو (شركت Ameritech , Bellcore)، نیویورك (Sprint linc) و ایالت واشنگتن (شركت MFS) قرار گرفتند. شبكههای پیبستر میتوانستند برای اتصال متقابل با یكدیگر از طریق هر كدام از (NAP) ها یا همه آنها استفاده كنند. در سال ۱۹۹۵، پیبسترهای تجاری و (NAP) ها به طور دائم جایگزین (NSFNET) شدند.
اتصال متقابل پیبسترهای تجاری (Commercial Backbones) منجر به سیستمی از اتصال متقابل شد كه به همتایی (Peering) معروف شده است. همتایی مشخصههای خاص خود را دارد. اول از همه، شركای Pفقط ترافیكی را تبادل میكنند كه از مشتری یكی از پیبسترها آغاز و به مشتری پیبستر نظیر خود ختم شود. در تصویر یك میبینید كه مشتریهای پیبستر C , Aبا توجه به داشتن روابط همتایی میتوانند با هم متصل شوند. این موضوع در مورد مشتریان پیبستر B , Cنیز صادق است.یكی از اصول همتایی این است كه، یك شبكه پیبستر نمیتواند به عنوان واسط عمل كند و ترافیك یكی از شركای P را گرفته و به دیگر شركت توافقنامه همتایی خود ترانزیت كند. از همین رو، پیبستر Cنمیتواند ترافیك پیبستر A به مقصد Bرا بپذیرد. دومین مشخصه همتایی این است كه شركای P ترافیك خود را بر مبنای بدون تسویه حساب (Settlements-Free basis)(۱) خود را تبادل می كنند. سومین مشخصه همتایی مسیریابی دادهها از یك پیبستر به دیگری است. اعضای همتایی معمولا در محلهای پراكنده جغرافیایی با یكدیگر تلاقی میكنند. برای مسیریابی سیبزمینی داغ (hot potato) استفاده میكنند؛ به این نحو كه یكی از پیبسترها ترافیك خود را در نزدیكترین نقطه تلاقی با دیگری تبادل میكنند. وقتی كاربر یك شركت ISP مثلا ISPX در ساحل شرقی از سایتی متعلق به (ISPY) در ساحل غربی درخواست یك صفحه "وب" میكند، پیبستر (A) این درخواست را به پیبستر (B) در ساحل شرقی رد میكند و پیبستر (B) این درخواست در ساحل غربی متصل میكند.آخرین مشخصه همتایی این است كه، دریافت كنندگان ترافیك برای به مقصد رساندن ترافیك تضمین خاص نمیدهند فقط میگویند كه حداكثر تلاش خود را در این مورد به عمل میآورند. در حالت ترانزیت، یكی از پیبسترها به پیبستر دیگر پولی میپردازند تا كاربرانش بتوانند با كاربران سایر پیبسترها ارتباط برقرار نمایند.
تفاوت ترانزیت و همتایی
ترانزیت و همتایی اساسا در دو جا با هم اختلاف دارند. در آرایش و تركیببندیهای ترانزیت یك پیبستر برای اتصال متقابل به پیبستر دیگر پول میدهد و از همین جهت در واقع مشتری عمده پیبستر دیگر میشود.
دوم، در حالت ترانزیت، برخلاف روابط همتایی، پیبستر، خدمات ترانزیتی را به سایر اعضای همتایی می فروشد. در تصویر ۴، پیبستر (A)، مشتری ترانزیت پیبستر (C) است و از همین رو، مشتریان پیبستر (A) به مشتریان پیبستر (C) و همه شركای همتایی پیبستر (C) را مثل پیبستر (B) ارتباط دارند.روش دیگر اتصال متقابل، شیوه مختلط (هایبرید) میباشد. در این حالت، تعدادی از پی بستر با هم همتایی هستند ولی بابت ترانزیت هم به برخی از پیبسترها هزینه می پردازند پیبسترهایی كه فقط از طریق همتایی اتصال دارند حق ترانزیت نمیپردازند، شبكههای پیبستر لایه بالا (Top-tier backbones) نامیده میشوند.
یكی از نمونههای این حالت شركتهای C&W، ورلدكام، اسپرینت، AT&T و Genuity است. سایر شركتها از عنوان نوع اتصال متقابل خود، امتناع میورزند و با هم قرارداد عدم افشاء دارند.
بدیهی است، با رشد اینترنت در ایران و واگذاری بخشهای دسترسی محلی و سپس پیبستر به بخش خصوصی، مسئله اتصال متقابل شركتهای اینترنتی محلی و دارندگان پیبستر در آیندهای نردیك به وقوع خواهد پیوست. اخیرا دولت ایران، امتیاز مربوط به بخش دسترسی با سرعت بالا را به برخی از شركتهای خصوصی واگذار نموده است.
۱. Settlement Free
به این مكانیزم bill and keep all arrangement)یا (Sender keep نیز اطلاق میشود. در این حالت هر شركت بابت تماس كاربر خود با كاربر شبكه دیگر، كه به آن اصطلاحا (terminating) میگوییم، پولی به شبكه دیگر نمیپردازد. در حالی كه در حالت (Settlement) یا تسویه حساب، باید هزینه پرداخت كند. در صورتی كه ترافیك جاری بین دو شبكه متوازن است لذا دو شركتی حساب و كتابی (Settlement) با هم نخواهند داشت، لذا شركتها ممكن است از مكانیزم (Bill and keep) استفاده كنند.
منابع:
Geoff Huston, Interconnection, peering and settlement
Micheal.L.Katz and Carl shapio, Network Externalities, competition, and compatibility
Digital Tornado, brief history of the Internet
www.isoc.org/guest/zakan/Internet/History.HIT.htmi.
ITRC.www.ITRC.ir
FCC.G.W
پیمان رضایی
تاریخچه اتصال متقابل
مقوله میان اتصال یا اتصال متقابل به دنبال آزادسازی در بازار مخابرات ایجاد شد. در تسویه حساب هزینه اتصال متقابل به جای استقاده از شیوه قبلی،TAR، از شارژهای اتصال متقابل مبتنی بر هزینه یا هزینهگرا استفاده میشود. در شیوه TAR كه سرواژه Total Accounting Rate میباشد، دو شركت بهرهبردار كه نقش Carrier نیز دارند با مقایسه سوابق شارژینگ خود حساب و كتاب میكنند. كما اینكه این مسئله به طور سنتی هنوز در شركت مخابرات ایران اجرا میشود. در واقع در هر شبكه، سه عنصر كاربر انتهایی، فراهمآور خدمات و فراهمآور شبكه پیبستر(backbone) مطرح هستند. البته در شبكه اینترنت، فراهمآور محتوا نیز مطرح میشود. شایان ذكر است كه شركتهای ارائه دهنده خدمات پی بستر (backbone) موظف به ارائه خدمات خود بر اساس هزینههای شفاف و ممیزی شده هستند و از انجام یارانه ضربدری (Cross Subsidizing) منع شدهاند. منظور از یارانه ضربدری، دادن یارانه از بخش درآمدزا به بخش ضررزا میباشد. با توجه به اینكه، شركت مخابرات ایران وظیفه ارائه خدمات عام یا Universal Service را به عهده دارد، در این زمینه باید تمهیدات لازم اندیشیده شود.
وضعیت شركت زیر ساخت:
در این شركت، اساس ساختار مبتنی بر شبكه (PSTN) میباشد، كه ساختار شبكه تلفن ثابت میباشد.
ساختار سلسله مراتبی:
شبكه فعلی به صورت سلسله مراتبی در سه سطح تعریف شدهاند.
* سطح (Secondary Center) SC
* سطح (Primary Center) PC
* سطح TA, LX, (Local/Transit Exchange) LTX
معماری شبكه كنونی شركت زیرساخت به این ترتیب است:
شبكه (PSTN) از نظر دسترسی
* شهری
* روستایی
* بینشهری
* بینالمللی
- شبكه شهری
* مراكز شهری TA, LTX, LX
* تجهیزات و محیط انتقال شهری
* خطوط مشتركین
* دستگاههای تلفن مشتركین
- شبكه روستایی
* شامل مراكز محلی با ظرفیتهای پائین
- شبكه انتقال شهری
* شامل دو بخش عمده است:
۱- شبكه انتقال بین مراكز شامل: سیستمهای مالتی پلكس (PDH , SDH).
۲- نقاط اتصال پیبستر (Backbone)
بخش انتقال رادیو از تجهیزات زیر بنیان گرفته است:
- آنالوگ: تترا ، ۷-Link ، INTS ، NEC۵۰۰
- دیجیتال: PDH = ظرفیت ۱STM ، SDH یا ظرفیت STMI و بالاتر
- رادیوهای كم ظرفیت
فیبر
- PDH تهران، خوزستان، مازندران
- SDH تهران به سمت جنوب، غرب (مسیرهای همدان و تبریز) شرق (مسیر مشهد) شمال ( تا مرز آذربایجان و ارمنستان)
بخش سوئیچ
سوئیچهای SC ، PC ، TX
۲- شبكه كابل: ارتباط بین مراكز محلی و مشتركین
همبندی Topology))شبكه شهری: ارتباط بین مراكز LTX, TA, LX به صورتهای حلقه، ستارهای و توری (Mesh)
- شبكههای بینشهری
شامل:
۱- مراكز بینشهری
۲- خطوط انتقال بینشهری
۳- تجهیزات انتقال بینشهری
* انواع مراكز بینشهری
SC = ۸ ناحیه هر كدام دارای دو مركز SC است
PC = مشتمل بر۸۴ مركز
TX
شبكههای انتقال بینشهری موجود
شامل خطوط رادیویی، فیبرنوری و سیستمهای PDH , SDH
همبندی شبكه بینشهری (Topology)
شبكه بینشهری دركل به ۹۲ ناحیه تقسیمبندی شده كه یك نقطه از هر ناحیه به عنوان مركز اصلی تعریف گردیده است.
۸ مركز (SC) و ۸۴ مركز (PC) با همبندی توری- ستارهای به هم متصل شدهاند.
- شبكه بینالملل
دو مركز (ISC۱) با ظرفیت ۷۵۱۶، (ISC۲) با ۹۹۷۴ خط ترانك دروازه بینالمللی شركت مخابرات ایران را تشكیل می دهند.
- طرحهای مسیریابی: به طور كلی دو مسیریابی متغیر و پویا تعریف شده است.
طرح شارژینگ فعلی: به طور خلاصه فاصله (distance) و ناحیه بندی تعریف شده است. كه به چهار طریق مشتركین شارژ میشوند:
* نرخ ثابت (Flat rate) به طور ثابت ماهانه در مراكز غیر خودكار روستایی مورد استفاده قرا میگیرد.
* نرخ پویا برای هر مكالمه در این حالت مكالمه بر حسب میزان فاصله و جدول محدودیت زمانی محاسبه میشود. از این روش برای مكالمات مشتركین محلی استفاده میشود.
* شمارش پالس بر اساس زمان و منطقه برای مكالمات بینشهری استفاده میشود.
* محاسبه به صورت (AMA) در مراكز بینشهری و بینالمللی استفاده میشود.
انواع سیگنالینگ به كار گرفته شده در شبكه
- سیگنالینگ خط مشترك :
آنالوگ
دیجیتال : مشتركین DSS۱ , ISDN
- سیگنالینگ بین مراكز:
* CAS
* CCS
معایب و اشكالات شبكه PSTN
شبكه PSTN مبتنی بر سوئیچ مداری است و برای ارائه سرویس تنگناهای زیر دارد:
- پهنای باند غیر قابل انعطاف
- عدم ارائه سرویس باند عریض : در این جا، اصولا به خاطر خاصیت بلادرگ بودن خدمات ( Real Time) نیاز به پهنای عرض كم است.
- جدا نكردن لایههای مختلف در مراكز
مشكلات لایه (Access) در ساختار موجود
- جدا نشدن لایه سوئیچ از لایههای دیگر (Control, Service, Access)
- جدا نشدن لایه سرویس از لایههای دیگر
- خدمات اتصال متقابل با انعطاف پایین، با توجه به مقوله افزونگی یا Redundancy
- مشكلات ارتقاء
از همین رو برای شركت زیرساخت باید ساختار جدیدی بر نرم سوئیچ یا ساختار (NGN) در نظر گرفته شود كه لایههای مختلف از یكدیگر جدا و خود ایستا باشند.یا میتوان از ساختار (NGN) بدون نرم سوئیچها استفاده كرد. كه در اینجا چهار لایه NGN Access , NGN Mediation، NGN Control شامل PBX , POTS , XDSL , VODSL و لایه اینترنت تعریف میشوند.
نكته ۱: بسیاری از اقداماتی كه در شركت زیرساخت قابل تعریف و توسعه است، به سبب اینكه بخش (Local loop) و ترانكهای محلی و امكانات (ISDN) در بخش شركتهای مخابراتی محلی تعریف شده است در شركت زیرساخت قابل اجرا نیست.
نكته ۲: در حال حاضر تعدد گرههای شبكهای، (به دلیل نبودن فناوری دسترسیهای نوری وظرفیتهای بالا از قبیل STM۱ و پراكندگی جمعیت) سبب پیچیدگی شبكه و كاهش قابلیت انعطاف آن شده است، از همین رو در توسعههای بعدی ضروری است با استفاده از مراكز (Host-Remote) و فناوریهای دسترسی نوری و (SDH) از تعدد گرهها جلوگیری كرد.سایر مسائل توافقنامهای
USO
USO سرواژه Universal Service Obligation به معنای ارائه خدمات عام میباشد. تا به حال رویه بر این بوده است كه شركت مخابرات با اعمال سیاست یارانه ضربدری (Cross Subsidizing) به نواحی محروم و دورافتاده خدمات رسانی میكرده است. حجم یارانه و میزان سرمایهگذاری در این بخش عظیم و برگشت سرمایه اندك است و زمان زیادی را نیز طلب میكنند. در سایر كشورها، حتی آمریكا شركتهای خصوصی با اعمال مالیات و عوارض خاص حتی از كشورهای دیگر این یارانه را تأمین میكنند. از همین رو این مسئله از مهمترین مسائل پیش روی شركتهای خصوصی و زیرساخت محسوب میشود.
شرایط كلی میان اتصال متقابل
تعریف اصطلاحات:
- اتصال متقابل شبكه: اتصال متقابل یا میان اتصال به معنای دادن مجوز به كاربران شركت بهرهبردار (Operator) با كاربران همان شبكه یا شبكه دیگر و یا دسترسی به سایر خدمات بهرهبرداران دیگر میباشد.در اینجا لازم است كه مؤلفههای دسترسی تعریف گردند:
- دسترسی به اجزای شبكه ، سرویسها و امكانات وابسته كه احتمالا با اتصال تجهیزات باسیم و بیسیم همراه خواهد بود.
- دسترسی به امكانات فیزیكی شركت زیرساخت، به طور مثال، (دكلها)
- دسترسی خدمات هم مكانی (Colocation)
- دسترسی به خدمات نرمافزاری مانند: مدیریت شبكه
- شبكه مخابراتی موبایل: به مفهوم شبكه مخابراتی متشكل از سیستمهای مخابراتی موبایل و تجهیزات مربوطه
- شبكه تلفن ثابت: شبكه ثابت متشكل از سیستمهای مخابراتی ثابت، خطوط مخابراتی و تجهیزات مربوطه
- شبكه موبایل ماهوارهای: شبكه مخابراتی متشكل از سیستمهای ماهوارهای و ایستگاه زمینی موبایل و ایستگاههای زمینی
- شبكه كریر موبایل: شبكه كریری است كه شبكههای مخابراتی موبایل را به یكدیگر متصل میكنند.
- شبكه كریر ثابت: شركتی است كه به شبكههای ثابت مخابراتی جهت بهرهبرداری از خدمات ثابت، مانند خدمات محلی یا راه دور سرویس میدهد
- تعرفه: میزان شارژی است كه شركت مخابراتی به واسطه تجهیزات، امكانات خدمات خود، از دیگر شركتهای استفاده كننده اخذ میكند.
- هزینه (COST): به مفهوم هزینه خدمات مخابراتی شامل برگشت سرمایه شركت
نحوه شارژ در خدمات اتصال متقابل
* شارژ برقراری اتصال متقابل مثل: هزینه یك بار نصب (Lump sum)
* شارژ دسترسی شامل: شارژ ترانك، انتقال، تجهیزات سوئیچ مثلا براساس میزان استفاده
* شارژ تجهیزات اجارهای دورهای
- عناصر تشكیل دهنده شبكه زیرساخت
* مراكز مایكرویو بینشهری
* مراكز سوئیچ بینشهری
* مراكز سوئیچ بینالملل
* شبكه اصلی فیبر
* تعهدات و حقوق
* استانداردهای مربوط به اتصال متقابل
* تستهای مربوط به قابلیت میان كاری شبكهها
* مالكیت معنوی
* رویههای حاوی معضلات و اختلافات بینطرفین
* رویههای مربوط به پیشبینیهای تغییر و تحولات در شبكه یا خدمات
* دسترسی یكسان برای همه شركتها- عدم تبعیض
* رویههای نگهداری و بهرهبرداری
* نگهداری و حفظ كیفیت انتها به انتهای خدمات اتصال متقابل
* امضاء مفاد توافقنامه
* مسائل مربوط به (Call termination) شامل اطلاعات Billing، سیگنالینگ و سوئیچینگ
* مسائل مربوط به تجهیزات تسهیمی و هممكانی
از جمله مسائلی است كه در توافقنامههای میان اتصال باید بین شركتها كاملا تعریف و مورد موافقت قرار گیرد.
اتصال متقابل در شبكه اینترنت
شبكه اینترنت، در واقع شبكهای از شبكهها است و شبكهای یك دست و انحصاری محسوب نمیشود؛ اینترنت شبكهای است دارای مالكان مختلف و توسط شركتهای بسیار زیادی بهرهبرداری و اداره میشود. همان طور كه گفته شد، در این شبكه چهار عنصر مشاركت دارند: كاربر انتهایی، فراهمآور محتوا، ISP ها و شركتهای فراهمآور پیبستر. كاربران از طریق اینترنت با یكدیگر ارتباط برقرار میكنند و فعالیتهای مختلف انجام میدهند. نحوه اتصال به این صورت است كه افراد و یا مشاغل كوچك و خانهها از طریق مودم و خط تلفن معمولی به ISP خود متصل میشوند. در حالی كه مشاغل بزرگ از خطوط اختصاصی استفاده میكنند.اتصال (ISP) ها، معمولا از طریق شركتهای پیبسترbackbone)) تأمین میگردد. به این ترتیب كه شركتهای پیبستر، خطوط فیبرنوری سرعت بالای متصل به مسیریابهای خود را به دیگران اجاره میدهند. بسیاری از شركتهای پیبستر (Back bones) توسعه عمودی نیز دارند یعنی خود نیز نقش (ISP) را نیز انجام میدهند. همین موضوع در خصوص شركت زیرساخت صدق میكند كه خود خدمات تلفن بینالملل و شهری را نیز عرضه میدارد، در واقع شركت زیرساخت ایران، خود یك شركت بهرهبردار (operator) نیز هست. كاربران به دنبال اتصال جهانی هستند، از همین رو ISPها دسترسی جهانی را از شركتهای پیبستر خریداری میكنند.
سودرسانی پنهان شبكه (Network Externalities)
آنچه كه سبب میشود كه شركتها تلاش كنند تا ارتباط هر چه بیشتر كاربران را با شبكه برقرار كنند مسئله Network Externalities است. این اصطلاح از آنجا منشاء میگیرد كه هر چه تعداد كاربران بیشتر باشد، ارزش شبكه نیز بیشتر میشود. این منافع از آنجا Externalities نامیده میشود كه هنگامی كه كاربر میخواهد به شبكه متصل شود، فقط به منافع شخصی خود و آنچه كه شبكه میتواند در اختیار او قرار دهد و نه به این حقیقت كه اتصال او به شبكه، منفعت شبكه را برای سایر كاربران نیز زیادتر میكند. به نظر نگارنده، معادل سودرسانی پنهان شبكه شاید گویای NE باشد. سودرسانی شبكه به دو حالت مستقیم و غیرمستقیم وجود دارند. حالت مستقیم، حالتی است كه مصرفكننده از شبكه برای برقراری ارتباط با دیگری استفاده كند. نمونه كلاسیك سودرسانی پنهان مستقیم را میتوان در شبكه تلفن سنتی میتوان دید. حالت غیرمستقیم در مورد سیستمهایی است كه برای ایجاد هر منفعتی نیاز به نرمافزار دارند. به این مفهوم كه هر چه مصرفكنندهها سختافزار بخرند، این امر منجر به تولید نرمافزار همخوان و سازگار با آن سخت افزار میشود، از همین رو سختافزار، ارزش بیشتری برای مصرفكننده پیدا میكند.مثال واضح این حالت، دیسك فشرده میباشد; هر چقدر كه مصرفكننده دستگاه پخش CD بیشتر شود، شركتهای تولیدكننده موسیقی تنوع دیسكهای فشرده را بیشتر میكنند و در نتیجه كارآیی و ارزش دستگاه پخش CD نزد مصرفكننده بیشتر میشود یكی از مشخصههای منحصر به فرد اینترنت این است كه، این شبكه هر دو حالت سودرسانی پنهان مستقیم و غیرمستقیم را عرضه میكند. كاربران پست الكترونیكی و تلفن اینترنتی مثالهایی از سودرسانی پنهان مستقیم شبكه اینترنت میباشد و به این معنی كه هر چه تعداد كاربران اینترنت بیشتر باشد، ارزش اینترنت برای چنین ارتباطات و كاربردهایی بیشتر میشود. از طرف دیگر كاربران "وب" مثال سودرسانی پنهان غیرمستقیم شبكه میباشند و هر چه تعداد كاربران اینترنت بیشتر باشد، محتوای وبی بیشتری تولید میشود. سودرسانی پنهان شبكه، یكی از انگیزههای فراهمآوران شبكهای برای استفاده از اتصال متقابل (Interconnection) و اتصال شبكههای خود میباشد.
ترانزیت و همتایی (Peering)
در آغاز ایجاد شبكه اینترنت، فقط یك شبكه پیبستر وجود داشت بنابراین، مقوله اتصال متقابل پیبستر اصلا وجود خارجی نداشت. از سال ۱۹۸۶ با ظهور NSFNET، كه شبكهای راه دور با ۵ ابررایانه بود كه با سرعت ۵۶ كیلوبیت/ ثانیه به هم متصل میشدند . با توسعه این ظرفیت به یك T۱ در سال ۱۹۸۷ و اتصال ۱۳ سایت و ازدیاد شبكههای پیبستر تجاری، مقوله اتصال متقابل نیز مطرح شد. در سال ۱۹۹۱، چند بهرهبردار پیبستر تجاری، مثل, CerfNET, UUNET, PSINET مركز تجاری اینترنت یاCIX را ایجاد كردند. CIX در واقع شامل یك مسیریاب (Router) بود كه در سانتاكلرا، كالیفرنیا برای اتصال متقابل این شبكههای پیبستر تجاری نصب شده بود تا ترافیك كاربران انتهایی این شركتها را برقرار كند. در سال ۱۹۹۳، (NSF) سیستمی جغرافیایی طراحی كرد كه در آن نقاط دسترسی شبكه یا NAPها در جاهای مختلف قرار داده شدند. هر یك از NAP ها شامل یك سوئیچ تسهیمی یا شبكه LAN بود كه برای تبادل ترافیك استفاده میشد. چهار (NAP) اصلی در سانفرانسیسكو (مربوط به شركت PacBell) شیكاگو (شركت Ameritech , Bellcore)، نیویورك (Sprint linc) و ایالت واشنگتن (شركت MFS) قرار گرفتند. شبكههای پیبستر میتوانستند برای اتصال متقابل با یكدیگر از طریق هر كدام از (NAP) ها یا همه آنها استفاده كنند. در سال ۱۹۹۵، پیبسترهای تجاری و (NAP) ها به طور دائم جایگزین (NSFNET) شدند.
اتصال متقابل پیبسترهای تجاری (Commercial Backbones) منجر به سیستمی از اتصال متقابل شد كه به همتایی (Peering) معروف شده است. همتایی مشخصههای خاص خود را دارد. اول از همه، شركای Pفقط ترافیكی را تبادل میكنند كه از مشتری یكی از پیبسترها آغاز و به مشتری پیبستر نظیر خود ختم شود. در تصویر یك میبینید كه مشتریهای پیبستر C , Aبا توجه به داشتن روابط همتایی میتوانند با هم متصل شوند. این موضوع در مورد مشتریان پیبستر B , Cنیز صادق است.یكی از اصول همتایی این است كه، یك شبكه پیبستر نمیتواند به عنوان واسط عمل كند و ترافیك یكی از شركای P را گرفته و به دیگر شركت توافقنامه همتایی خود ترانزیت كند. از همین رو، پیبستر Cنمیتواند ترافیك پیبستر A به مقصد Bرا بپذیرد. دومین مشخصه همتایی این است كه شركای P ترافیك خود را بر مبنای بدون تسویه حساب (Settlements-Free basis)(۱) خود را تبادل می كنند. سومین مشخصه همتایی مسیریابی دادهها از یك پیبستر به دیگری است. اعضای همتایی معمولا در محلهای پراكنده جغرافیایی با یكدیگر تلاقی میكنند. برای مسیریابی سیبزمینی داغ (hot potato) استفاده میكنند؛ به این نحو كه یكی از پیبسترها ترافیك خود را در نزدیكترین نقطه تلاقی با دیگری تبادل میكنند. وقتی كاربر یك شركت ISP مثلا ISPX در ساحل شرقی از سایتی متعلق به (ISPY) در ساحل غربی درخواست یك صفحه "وب" میكند، پیبستر (A) این درخواست را به پیبستر (B) در ساحل شرقی رد میكند و پیبستر (B) این درخواست در ساحل غربی متصل میكند.آخرین مشخصه همتایی این است كه، دریافت كنندگان ترافیك برای به مقصد رساندن ترافیك تضمین خاص نمیدهند فقط میگویند كه حداكثر تلاش خود را در این مورد به عمل میآورند. در حالت ترانزیت، یكی از پیبسترها به پیبستر دیگر پولی میپردازند تا كاربرانش بتوانند با كاربران سایر پیبسترها ارتباط برقرار نمایند.
تفاوت ترانزیت و همتایی
ترانزیت و همتایی اساسا در دو جا با هم اختلاف دارند. در آرایش و تركیببندیهای ترانزیت یك پیبستر برای اتصال متقابل به پیبستر دیگر پول میدهد و از همین جهت در واقع مشتری عمده پیبستر دیگر میشود.
دوم، در حالت ترانزیت، برخلاف روابط همتایی، پیبستر، خدمات ترانزیتی را به سایر اعضای همتایی می فروشد. در تصویر ۴، پیبستر (A)، مشتری ترانزیت پیبستر (C) است و از همین رو، مشتریان پیبستر (A) به مشتریان پیبستر (C) و همه شركای همتایی پیبستر (C) را مثل پیبستر (B) ارتباط دارند.روش دیگر اتصال متقابل، شیوه مختلط (هایبرید) میباشد. در این حالت، تعدادی از پی بستر با هم همتایی هستند ولی بابت ترانزیت هم به برخی از پیبسترها هزینه می پردازند پیبسترهایی كه فقط از طریق همتایی اتصال دارند حق ترانزیت نمیپردازند، شبكههای پیبستر لایه بالا (Top-tier backbones) نامیده میشوند.
یكی از نمونههای این حالت شركتهای C&W، ورلدكام، اسپرینت، AT&T و Genuity است. سایر شركتها از عنوان نوع اتصال متقابل خود، امتناع میورزند و با هم قرارداد عدم افشاء دارند.
بدیهی است، با رشد اینترنت در ایران و واگذاری بخشهای دسترسی محلی و سپس پیبستر به بخش خصوصی، مسئله اتصال متقابل شركتهای اینترنتی محلی و دارندگان پیبستر در آیندهای نردیك به وقوع خواهد پیوست. اخیرا دولت ایران، امتیاز مربوط به بخش دسترسی با سرعت بالا را به برخی از شركتهای خصوصی واگذار نموده است.
۱. Settlement Free
به این مكانیزم bill and keep all arrangement)یا (Sender keep نیز اطلاق میشود. در این حالت هر شركت بابت تماس كاربر خود با كاربر شبكه دیگر، كه به آن اصطلاحا (terminating) میگوییم، پولی به شبكه دیگر نمیپردازد. در حالی كه در حالت (Settlement) یا تسویه حساب، باید هزینه پرداخت كند. در صورتی كه ترافیك جاری بین دو شبكه متوازن است لذا دو شركتی حساب و كتابی (Settlement) با هم نخواهند داشت، لذا شركتها ممكن است از مكانیزم (Bill and keep) استفاده كنند.
منابع:
Geoff Huston, Interconnection, peering and settlement
Micheal.L.Katz and Carl shapio, Network Externalities, competition, and compatibility
Digital Tornado, brief history of the Internet
www.isoc.org/guest/zakan/Internet/History.HIT.htmi.
ITRC.www.ITRC.ir
FCC.G.W
پیمان رضایی
منبع : ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست