بدترین کن تاریخ؟!
آیا اعتصاب كاركنان صنعت هوانوردی فرانسه باعث خالی بودن جشنواره امسال از نامهای بزرگ و ستارگان شد؟ یا قرار است از این پس ونیز قلب سینمای اروپا باشد؟ شاید هم نگرانی از شیوع سارس و اقدامات تروریستی از شكوه كن كاسته بود. ولی هر چه باشد، هنوز هم كن بهترین جشنواره سینمایی جهان است. اشتباه مدیران و برنامه‌ریزان كن امسال در كجا بود كه دیگر از آن انبوه جمعیت علاقمند اثری به چشم نمی‌خورد و شهر خلوت‌تر از همیشه به نظر می‌رسید؟ ترس از تروریسم؟ شیوع سندروم حاد تنفسی یا همان سارس؟ اعتصاب كاركنان صنعت هواپیمایی كه در دو مقط‌ع ابتدا و انتهای جشنواره به هرج و مرج انجامید و بسیاری از مسافران را سرگردان در فرودگاهها رها كرد؟ كدامیك از این عوامل در سردی نسبی كن امسال نقش اساسی داشتند؟ اما نه، گویی اشكال از جای دیگری بود و خود فیلمهای عرضه شده هیچ رغبتی را برای حضور مردم و ستارگان در این شهر ساحلی فرانسه برنمی‌انگیختند. ژیل ژاكوب و تیری فریما به عنوان مدیران اصلی جشنواره، سال گذشته یكی از بهترین بخشهای مسابقه تاریخ كن را مدیریت كردند و با انتخاب ((پیانیست)) رومن پولانسكی، راه این فیلمساز لهستانی تبار را به سوی فتح اسكار هموار نمودند. اما امسال دیگر خبری از بزرگان نبود و به رغم سایه افكندن آب و هوایی بسیار مط‌لوب و مساعد بر سط‌ح شهر، برای نخستین بار در چند دوره اخیر، ضعف عمومی فیلمهای برگزیده و به نمایش درآمده باعث شد مردم و منتقدان گردش در سواحل دل‌انگیز كن و گرفتن حمام آفتاب را به تلف كردن وقت در سالنهای تاریك سینما ترجیح دهند. كسادی بازار كن امسال را می‌توان به چند عامل نسبت داد. نخست، ژاكوب و فریما كه به مانند برنامه‌ریزان و سازمان دهندگان هر جشنواره دیگری، دم دست‌ترین مقصران و متهمان به شمار می‌روند. گرچه این دو برای اینكه آثار برگزیده‌شان به مذاق منتقدان حاضر در محل خوش بیاید، هیچ كاری جز امیدواری و دعا نمی‌توانند بكنند. كن در مجمو ع دوره خوشایندی را، صرفنظ‌ر از تعدادی فیلم خوب سپری نكرد. علاوه بر این، امسال قرار بود نامهای بزرگی با آخرین فیلمهای خود در كن حضور داشته باشند كه هر كدام به دلایلی از آمدن انصراف دادند. برناردو برتولوچی، فیلمساز نامدار ایتالیایی،تصمیم گرفت فیلم جدیدش را نخستین بار در جشنواره ونیز به روی پرده بفرستد و خب البته این امر چندان هم تعجب‌برانگیز نیست. رابرت آلتمن، جین كمپیون، كوئنتین تارانتینو و وونگ كار وای هم نتوانستند آثار خود به موقع برای نمایش در كن آماده كنند. برادران كوئن نیز كه از مشتریان دایمی و فیلمسازان محبوب كن به شمار می‌روند امسال جایی در معتبرترین جشنواره سینمایی جهان نداشتند. تصور كنید اگر هر یك از این نامهای آشنا و فیلمسازان نابغه با فیلمی در كن حضور می‌یافتند، چه اعتباری به این جشنواره بین‌المللی می‌افزودند! البته گزارش‌های رسیده حاكی از آن است كه حتی ونیز هم نمی‌تواند چندان بر حضور چنین فیلمسازان بزرگی امیدوار باشد. تارانتینو كه خود در سال ۱۹۹۴ با ((داستانهای عامه‌پسند)) برنده نخل ط‌لا شده بود، اكنون در شرق آسیا سرگرم به سرانجام رساندن ((بیل رابكش)) است و مشكلات مالی باعث شده فیلم به این زودی‌ها به پایان نرسد. تا گوساله وونگ كاروای (سازنده در حال و هوای عشق) هم گاو شود، دل تمامی مدیران جشنواره‌های درجه یك آب شده و خلاص. ظ‌اهرا اگر مورتیز دی هادلن مدیر جشنواره ونیز این روزها از زبان كسی بشنود كه جشنواره‌اش در اواخر ماه اوت حسابی معركه خواهد شد، خونش به جوش می‌آید. او در دو ماه باقیمانده تا آغاز ونیز حسابی مشغول است و باید نامهای آشنایی را برای حضور در جشنواره دعوت كند. در حالیكه حتی آمدن تارانتینو هم در پرده‌ای از ابهام قرار دارد. در هر حال و با تمام این اوصاف، ژاكوب و دستیارانش ناامید از كشاندن غولها به كن، دل به حضور بزرگان خوش كردند و برای چندمین بار در سالهای اخیر، فون‌تریه دانماركی را با ((داگویل)) به بخش مسابقه فراخواندند. تازه‌ترین ساخته خالق ))شكستن امواج)) و ((رقصنده در تاریكی)) بی‌هیچ تردیدی یك سر و گردان بالاتر از سایر آثار شركت كننده در بخش مسابقه بود و نهایتا هم دست خالی جشنواره را ترك كرد. الكساندر سوكوروف روس هم به عنوان جانشین آندری تاركوفسكی در سینمای روسیه امسال با سمت تهیه‌كنندگی ((پدر و فرزند)) به كن آمده بود. سوكوروف سال گذشته با ((كشتی نوح روسی)) به مدت ۹۰ دقیقه نه تنها كن بلكه دنیا را تكان داد و با فیلم خود تحسین منتقدان را برانگیخت. ((رودخانه مرموز)) كلینت ایست وودهم با وجودی كه دارای ارزشهای غیرقابل انكاری است، اما به هیچ وجه قابل مقایسه با ((نابخشوده)) این ستاره سالخورده هالیوودی نیست. البته در این میان باید به مایه شرمساری جشنواره كن نیز اشاره كرد. به راستی حضور ((بالن قهوه‌ای)) وینسنت گالو امریكایی را آن هم در بخش مسابقه چگونه می‌توان توجیه كرد؟ احتمالا این فیلم ضعیف‌ترین اثر شركت‌كننده در بخش اصلی معتبرترین جشنواره سینمایی جهان در یكی دو دهه اخیر است و از این لحاظ به نوعی ركوردشكن محسوب می‌شود. حتی اگر ((خرگوش قهوه‌ای)) در بخشهای جنبی هم شركت می‌كرد، نمی‌توانست توجه چندانی بیانگیزد. حالا مشخص نیست كدام ویژگی در دل این اثر بی‌ارزش آن را وارد بخش مسابقه كرده است. اشتباه به این بزرگی كار را بدانجا رساند كه خود گالو یكبار در مقابل رسانه‌ها از تمام كسانی كه از فیلم او نفرت دارند عذرخواهی كرد و چند روز بعد اروپاییان را به اتهام درك نكردن شاهكار خود مورد مواخذه قرار داد. گرچه باید اعتراف كرد كه نخستین فیلم گالو به عنوان كارگردان با نام ((بوفالو))، ده برابر بهتر از كار اخیر او بود. این فیلمساز مغرور امریكایی حق دارد از اروپایی‌ها د خوشی نداشته باشد. او آخرین بار با فیلم ((سرگردان)) به اروپا آمد و در جشنواره سن سباستین شركت كرد تا با همین شاهكار قدر ندیده لقب سازنده بدترین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما را از آن خود كند. ((سرگردان)) نه تنها چهره یك بازیگر مسخره را در لباس عاریتی كلینت ایست وود (در فیلم ((كابوهای فضایی))) به گالو تقدیم كرد، بلكه چنان فیلمنامه احمقانه‌ای داشت كه ((جنگ ستارگان)) در مقایسه با آن، شبیه آثار ویلیام شكسپیر بزرگ به نظر می‌رسید! گذشته از ((خرگوش قهوه‌ای))، باید به فیلمهای دیگری اشاره كنیم كه حتی ارزش یكبار تماشا در بخشهای جنبی را هم نداشتند البته ناسپاسی است اگر بگوییم كن امسال فیلم ارزشمند نداشت. جدای از ((داگویل)) لارس فون تریه، می‌توان به ((دور)) ساخته نوری بیلگ سیلان از تركیه اشاره كرد كه اثری متفاوت و برجسته نشان داد. سمیرا مخملباف فیلمساز ۲۳ ساله ایرانی نیز با فیلم ساده اما اثرگذار خود ((پنج عصر)) به عنوان نماینده ایران در كن حضور داشت.سمیرا در این فیلم تلاشهای یك زن جوان افغانی را پس از سقوط ط‌البان به تصویر كشیده كه قصد دارد با سنتهای بجای‌مانده از رژیم متحجر بستیزد و حتی تا مقام ریاست جمهوری كشورش پیش برود. استودیوی برادران وارنر به عنوان تهیه‌كننده قسمت دوم تریلوژی ((ماتریكس)) امیدوار بود با نمایش فیلم در كن جار و جنجال فراوانی به پا كند. به همین دلیل برای فرستادن ستارگان Matrix Reloaded به كن و اسكان آنها در بهترین و گرانترین هتل منط‌قه حدود ۳/۲۵ میلیون دلار هزینه كرد. سپس برای آشنایی بیشتر حاضران و میهمانان با كیانوریوز، مونیكا بلوچی، لارنس فشبرن و كری آن موس مراسمی در پشت كاخ جشنواره ترتیب داد كه در نوع خود جالب‌توجه بود. بله، بلیت ورود به میهمانی ((ماتریكس)) چنان زود وارد بازار سیاه شد كه ستاره‌ای چون كوین كاستنر هم برای حضور در آن به لیست انتظار راه یافت و متیومك كاناگی از پشت در ورودی بازگردانده شد. اما نهایت امر هم چیزی جز شكست نصیب برپاكنندگان میهمانی نشد. در هر حال می‌توان ((ماتریكس۲)) را در كنار وینسنت گالو و فیلمش یكی دیگر از ناكامان اصلی جشنواره كن امسال به شمار آورد. آرنولد شوارتزنگر ستاره عضلانی و رو به افول هالیوودی كه برای تبلیغ فیلم جدید خود یعنی ((ترمیناتور۳: خیزش ماشینها)) به كن آمده بود، به ط‌رفداران خود مژده داد كه بدین زودی‌ها از دنیای فیلم و سینما خداحافظ‌ی نمی‌كند. تقریبا دو دهه از زمانی كه آقای پرورش اندام جهان برای نخستین بار در نقش ترمیناتور ظ‌اهر شد می‌گذرد و آرنی حالا در آستانه ۵۶ سالگی قصد دارد همچنان در نقش‌های پرتحرك و اكشن بازی كند. شوارتزنگر كه به همراه همسرش به كن آمده بود، در یك كنفرانس مط‌بوعاتی درباره برنامه‌های آینده خود گفت: من تازه به نیمه راه بازیگری‌ام رسیده‌ام و به نظر نمی‌رسد آخرین ترمیناتور من باشد. هنوز سرشار از انرژی هستم و به لط‌ف برنامه‌های تنظیم وزن و تمرینهای قلبی ــ عروقی، در وضعیت بسیار مناسبی از نظر بدنی بسر می‌برم. آرنولد به ط‌رفداران خود تاكید كرد: بروید و فیلم را ببینید. هر چه ((ترمیناتور ۳)) موفقتر باشد، ساختن چهارمین فیلم از این سری سریعتر اتفاق می‌افتد. جالب اینكه برای تهیه فیلم جدید آرنولد بیش از ۱۰۰ میلیون دلار هزینه‌شده و ۲۰ میلیون از این مبلغ مستقیما به حساب ستاره عضلانی سینما واریز شده است. شاید بر زبان آوردن این سخنان آن هم در كن تنها دلیلی باشد بر دستمزد نجومی او در این سن و سال: من برای ((ترمیناتور۳)) بیش از همه فیلمهایم زحمت كشیدم. كار بسیار سختی بود و چنان فشاری در حین كار به من وارد آمد كه درمان برخی جراحتها مستلزم رفتن به زیر تیغ جراحان بود. اما به نظ‌رم فیلم بهترین اثر در میان سری ((ترمیناتور))هاست. بد نیست بدانید كه ((ترمیناتور۳)) هنوز كامل نشده و در كن تنها ۷ دقیقه از آن برای میهمانان و منتقدان به نمایش درآمد. پنجاه و ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم كن پس از ۱۲ روز پر تب و تاب و نمایش صدها فیلم كوتاه و بلند در بخشهای مختلف، سرانجام روز ۲۴ می در این شهر ساحلی فرانسه به پایان رسید و یك فیلمساز امریكایی جایزه معتبر نخل ط‌لا را از آن خود كرد. روایت گاس ون سنت از تراژدی سال ۱۹۹۹ مدرسه كلمبیاین در ایالت متحده چنان به مذاق اعضای هیات داوران خوش آمد كه آنها با نادیده گرفتن فیلمی چون ((داگویل))، نخل ط‌لای امسال را به ((فیل)) ون سنت اهدا كردند. این فیلمساز توانای امریكایی كه در كارنامه خود آثاری نظیر ((ویل هانتینگ خوب)) و ((آیدا هوی خصوصی من)) را نیز دارد، به هنگام دریافت جایزه خط‌اب به حاضران گفت: از صمیم قلب از همه شما سپاسگزارم. زنده باد فرانسه! حس می‌كنم كارم به پایان رسیده. سالها بود كه می‌خواستم فیلمهایم را به كن برسانم و حالا از گرفتن چنین جایزه‌ای شگفتزده شده‌ام. برنده شدن من بیشتر به معجزه، بخت و اقبال بستگی دارد. ون سنت در پاسخ به افرادی كه فیلم و دیدگاه او را ضد آمریكایی می‌دانند گفت: من در ایالات متحده زندگی می‌كنم و فیلم هم برگرفته از دیدگاه من و زندگی در این كشور است. ولی در عین حال می‌پذیرم كه ((فیل)) از برخی موضوعات خاص انتقاد كرده كه از جمله آنها تاكید بر پیروی كوركورانه و فراموش كردن تنوع و گوناگونی است; امری كه در كن تبلیغ می‌شود. گاس ون سنت نخستین فیلمساز آمریكایی است كه پس از كوئنتین تارانتینو توانسته نخل ط‌لا را برای كشورش هدیه ببرد. او همچنین جایز بهترین كارگردانی را نیز از آن خود كرد تا پس از برادران كوئن همزمان توانسته باشد دو جایزه اصلی را تصاحب كند. پیش از این برادران كوئن (اتان و جوئل) با فیلم ((بارتون فینك)) دو جایزه اصلی یعنی نخل ط‌لا و بهترین كارگردانی را به دست آورده بودند. سمیرا مخملباف فیلمساز جوان ایرانی و دانش‌آموخته مدرسه فیلمسازی مخملباف برای كارگردانی ((پنج عصر)) برنده جایزه هیات داوران شد و ماری جوزی كروز برای بازی در ((یورشهای وحشیانه)) جایزه بهترین بازیگر زن را بدست آورد. دنیس آركاند كارگردان همین فیلم با دریافت جایزه بهترین فیلمنامه‌نویس، از شادكامان شب اختتامیه كن بود. فیلم ((دور)) از تركیه هم با معرفی دو بازیگر اصلی خود به عنوان بهترین بازیگران مرد جشنواره، یكی از موفقترین آثار بخش اصلی لقب گرفت. این فیلم به كارگردانی نوری سیلان علاوه بر دو جایزه باز&
