حرکت به سوی مرزهای مستقل زیستن

بسیاری از والدین با به دنیا آمدن فرزند، خصوصاً فرزند اولشان بیشتر دوست دارند کودکشان را در اتاق خود خوابانده تا مراقبت بیشتری هنگام شب از او به عمل آورند. آنها تصور می کنند کودک تا دو سالگی زیاد به شرایط اتاق خواب پدر و مادرش عادت نمی کند و دلیل آنها نیز این است که کودکشان در هر جایی از خانه قادر به خوابیدن است. در برابر این گفته و باور پدر و مادرها باید گفت که کودک همانند یک فرد بزرگسال، به شرایط اتاق خوابش عادت کرده و آن فضا را بیشتر برای خوابیدن می پسندد.
بنابراین بهتر است کودک را از همان ماه های ابتدای تولد در محلی نزدیک به اتاق پدر و مادر خواباند تا وقتی نیمه های شب بیدار شد، مادر متوجه گریه های او بشود و مراقبت بیشتری از وی به عمل آورد، البته نباید از برخی مشکلات و اختلالات عاطفی کودکان غافل شد. گاه کودک بعد از یک حادثه تلخ یا رویدادی ناگوار یا بی توجهی از سوی والدین کودک دچار مشکلات عاطفی چندی شده و احساس عدم امنیت می کند. این کودک ممکن است حتی قبل از این حادثه ناگوار در اتاق خواب خودش می خوابیده، ولی به دلیل احساس عدم امنیت و ترسی که بر وی غالب شده از پدر یا مادر خود بخواهد که در اتاق آنها بخوابد. بنابراین قبل از هر اقدامی برای جدا کردن اتاق خواب کودک یا بازگرداندن او به اتاق خوابش پدر و مادر باید با یک رویکرد منطقی از مشکل کودک خود مطلع شوند.
این که آیا مشکل کودک به دلیل عادت نادرست در خوابیدن اتاق پدر و مادرش بوده یا به خاطر مشکلات روانی ای است که به تازگی بر کودک عارض شده، مسئله ای است که باید مورد بررسی و توجه قرار گیرد و پس از این مرحله است که باید اقدامات لازم صورت گیرد. در نخستین گام، ابتدا شرایط و فضای اتاق خواب خود و کودکتان را در نظر بگیرید. باید ببینید که کودک در اتاق خواب شما بیشتر به چه چیزی عادت کرده است. گاه یک چراغ خواب، یک عروسک یا یک صدا مثل تیک تاک ساعت می تواند عادت را در کودک تقویت کرده و دیگر برای وی یک آئین خواب محسوب شود. سعی کنید کم کم این محرک ها را از اتاق خوابتان حذف کنید تا او شرایط جدیدی را تجربه کند. انتظار نداشته باشید که طی یک یا دو هفته کودک در اتاق خواب خود به راحتی بخوابد. در هفته اول علاوه بر حذف کردن محرک هایی که کودک به آن عادت کرده باید خود والدین نیز از اتاق خواب خارج شوند. والدین باید در طول یک هفته سعی کنند چند شب را در سالن پذیرایی یا اتاق خواب دیگری بخوابند این کار را هنگامی که کودک خواب است باید انجام داد. سپس در هفته بعد باید کودک را هنگام خواب از اتاق خارج ساخته و در محلی نزدیک به اتاق والدینش خواباند. در این موقع بهتر است همان چراغ شب، ساعت یا عروسک و ‎.‎.‎. که کودک قبلاً به آن عادت کرده بود را در محل جدید خواب وی قرار داد و کودک را باید در شرایطی خواباند که اگر احیاناً نیمه های شب بیدار شد، احساس ترس و ناامنی نکند. دو یا سه روز پس از خوابیدن موفقیت آمیز کودک به تنهایی حالا تمام شرایطی را که کودک به آن عادت کرده بود، به اتاق خوابش ببرید.
نکات ظریفی در تغییر شرایط خواب برای کودک وجود دارد که والدین باید به آن دقت کنند تا این تغییر شرایط با موفقیت صورت گیرد. هنگام صبح والدین قبل از بیدار شدن کودک باید بیدار شده و سریعاً با واکنشی محبت آمیز نسبت به کودک ابراز توجه و علاقه کنند تا او خود درک کند که تنها خوابیدن نه تنها ترسناک نبوده بلکه پیامدی خوشایند برای وی دارد. حال اگر پدر و مادری تشخیص دهند که کودک پس از رویدادی ناگوار و به دلیل احساس ترس و عدم امنیت تمایل به خوابیدن در اتاق خواب پدر و مادرش دارد، باید ابتدا احساس ترس و اضطراب را از وی دور کنند. غالباً وقتی کودکان چنین تمایلی دارند از سوی والدین مورد بی مهری قرار بگیرند و آنها ترس از دست دادن پدر و مادرشان را داشته و به همین خاطر هنگام شب دوست دارند با خوابیدن در اتاق پدر و مادرشان از بودن آنها اطمینان کامل حاصل کنند. والدین با ایجاد جوی محبت آمیز و سرشار از عشق و دوست داشتن می توانند احساس امنیت را در کودک تقویت کرده و سپس عادات خواب او را به اتاق خواب خودش بازگردانند. خصوصاً کودکان پس از مشاجره والدین با هم این درخواست را از پدر و مادرشان دارند. والدین با بهبود شرایط خانوادگی و مرور عکس ها و فیلم های خانوادگی همراه با کودک می توانند این رفتار او را تعدیل کنند. نسرین زارعی‎/ کارشناس ارشد روانشناسی
در سیر تکامل و رشد کودک بالاخره زمانی فرا می رسد که کودک به اندازه ای بزرگ شده که باید محل خواب او از والدین جدا شود. این برهه از زمان با مشکلات خاص خود همراه بوده و والدین و کودک را با چالش های جدیدی روبه رو می کند. عمده ترین مشکل، ترس کودکان از تاریکی است. کودکان در سنین پیش از دبستان به دلیل تکامل نیافتن رشد مغزی و توانایی هایشان در ابراز احساسات نمی توانند ترس خود را از سایه و تاریکی بخوبی بیان کنند، از این رو سعی در ترک تنهایی شان دارند. آنها می خواهند با در کنار داشتن پدر و مادر به اطمینان و آرامش دست پیدا کنند.
● استقلال کودک
جدا کردن اتاق خواب کودک از والدین برای استقلال کودک ضروری است و والدین باید برای کسب موفقیت در این زمینه به چند نکته توجه داشته باشند.هنگامی که والدین تصمیم به انتقال کودک به اتاق خواب جداگانه ای برای او می گیرند، باید هم خودشان و هم کودک به آمادگی روحی لازم رسیده باشند.
معمولاً بهترین سن برای این انتقال بین ۱‎/۵ تا ۳‎/۵ سالگی است که بسته به روحیه کودک متفاوت است. گاهی خود کودک تمایل به ترک اتاق والدین دارد در حالی که کودک دیگری با این تغییر شرایط بشدت مقابله می کند و پذیرش شرایط جدید توسط او گاهی ماه ها طول می کشد اما والدین می توانند با انجام اقداماتی شرایط را برای او راحت تر کنند.
در ابتدا والدین باید برخی از وسایل اتاق خود را به اتاق کودک منتقل کنند تا آشنایی با وسایل به کودک احساس امنیت دهد. علاوه بر این از کودک در رابطه با انتخاب تخت، ملحفه، پتو و ‎.‎.‎. نظرخواهی کنند.
خرید تخت هایی به شکل ماشین و ‎.‎.‎. به کودک کمک می کند تا با احساس خوبی پای در رختخواب بگذارد. استفاده از ملحفه مورد علاقه، پتوی نرم و عروسک نیز در این زمینه مؤثر است زیرا جذابیت این وسایل باعث می شود کودک با شوق بیشتری به سوی اتاق خود برود. عروسک و اسباب بازی ها نقش مهم تری دارند. همراه داشتن عروسک به کودک کمک می کند احساس درونی خود را نسبت به عروسک بروز داده و به آرامش نسبی دست یابد. کودک با عروسک وجود شخص دیگری را احساس می کند و با این روش می تواند به کنترل درونی دست یافته و خواب آرام تری را تجربه کند.
عادت دیگری که مانع از خواب آرام کودک در اتاقش می شود، عادت به نوازش های والدین است. برخی پدر و مادرها به محض تکان خوردن کودک در نیمه شب با دست به آرامی بر پشت او می زنند و این در حالی است که کودک با این ضربات آرام عادت کرده و پس از انتقال به تخت مستقل نیمه شب ها برای آرام شدن مجدداً به اتاق والدین برمی گردد.
اگر کودک به شنیدن صدای پدر و مادر قبل از به خواب رفتن عادت دارد در صورتی که امکان قصه گفتن در هر شب برای والدین وجود ندارد، می توانند نوارهای قصه را جایگزین ساخته و شب ها قبل از خواب برای کودک، نوار قصه بگذارند تا کودک با گوش دادن به صدای آن به خواب رود.اغلب کودکان از تاریکی فرار کرده و احساس ترس می کنند، از این رو تنظیم نور اتاق کودک مسئله بسیار مهم و حساسی است. بهتر است در اتاق کودک شب ها باز بماند و نور اتاق نیز به گونه ای باشد که کودک به راحتی بتواند اطراف را مشاهده کند. استفاده از لامپ های ۱۵ تا ۲۵ وات بدین منظور مناسب است و می تواند کودک را از کابوس ها دور نگه دارد.از آنجا که تشویق نقش چشمگیری در تربیت کودکان دارد، والدین باید کودک را تشویق کرده و با تعریف و تمجید به او بگویند خوابیدن در اتاق مستقل نشانه ای از بزرگ شدن اوست و آنها به کودک شان که در حال بزرگ شدن است، افتخار می کنند. به علاوه این تشویق ها در افزایش اعتماد به نفس کودک مؤثر است.برگزاری یک جشن کوچک به خاطر این تحول بزرگ می تواند نیروی خوبی را به کودک برای این کار بدهد. تزئین اتاق کودک با وسایل تزئینی نیز اشتیاق او را بیشتر می کند. اگر چه والدین باید در این زمینه صبر و حوصله به خرج داده و مطابق برنامه ریزی قبلی عمل کنند. برای مثال از یک ماه پیش ظهرها کودک را برای چرت کوتاهی به اتاقش ببرند یا روزها در اتاق او به بازی بپردازند تا کودک به مرور با محیط آشنایی بیشتری پیدا کند.
برخی از کودکان هنگام خواب عادات خاصی دارند. برای مثال نیمه شب ها یک لیوان آب می نوشند و ‎.‎.‎. والدین باید در این زمینه نیز تدابیر لازم را اتخاذ کنند. نکته دیگری که باید مورد توجه والدین قرار بگیرد لزوم محبت بیشتر به کودک است. گاهی کودکان این جدایی را نشانه ای از بی مهری والدین نسبت به خود برداشت کرده و این امر تأثیراتی منفی بر آنها می گذارد. بنابراین باید هنگام انتقال کودک به اتاق مستقل، والدین محبت خود را نسبت به او بیشتر کنند، چرا که او در حال تجربه کردن شرایط جدیدی است. اگر چه والدین باید در این اثنا تحکم خاصی را نیز داشته باشند تا کودک از این فرصت سوءاستفاده نکرده و به فکر تغییر شرایط نیفتد.
● کابوس شبانه
پس از انتقال کودک به اتاق مستقل و خو گرفتن او با شرایط گاهی کودکان با کابوس های شبانه روبه رو می شوند که به دلیل ترس در آنها به وجود می آید. ترس در دوران کودکی طبیعی است، اما اگر این ترس مانع از داشتن خوابی راحت برای کودک شود باید مورد بررسی قرار گرفته و با رعایت توصیه هایی خواب آرام را برای کودک به ارمغان آورد. بدین منظور توجه به موارد زیر ضروری است.
والدین باید از علت ترس کودک آگاه شوند
آنها باید با آرامش و بدون اجبار از کودک بخواهند خواب خود را برای آنها بازگو کند. در این زمان والدین باید از هرگونه تمسخر یا کوچک شمردن علت ترس کودک خودداری کنند زیرا ترس در کودکان با بزرگسالان متفاوت است.
حمایت از کودک برای غلبه بر ترس
اگر کودک از هیولا می ترسد، انجام کارهایی مثل بیرون انداختن هیولا و ‎.‎.‎. از منزل مفید نیست زیرا در واقع این باور را به کودک القا می کند که هیولا وجود دارد. به جای این کار والدین باید کودک را متقاعد سازند که هیچ چیزی وجود ندارد.
در صورت مقاومت کودک، والدین می توانند شب ها در کنار او بمانند تا او به خواب برود. علاوه بر این به او بگویند که در طول شب مرتب به او سر می زنند. آنها می توانند این موضوع را نیز به مرور و با افزایش دوره تناوب سر زدن به کودک برطرف کنند.

زینب سادات محسنی

منبع : روزنامه خراسان