OLPC هنوز چراغ توسعه را روشن نگه داشته است

چیزی که در مورد OLPC باعث ناراحتی می‌شود این است که ماموریت و اهداف این پروژه به تدریج کم‌رنگ‌تر شده و تغییر یافته است.
این مسایل بهانه‌ای به دست منتقدان داده تا یک دل سیر از پروژه یک لپ‌تاپ برای هر کودک انتقاد کنند. آنها می‌گویند که کشورهای در حال توسعه به غذا و سواد و شاید به تلفن همراه نیاز داشته باشند نه به لپ تاپ. در حقیقت آنها دوست دارند هر چه سریع‌تر تثبیت وضعیت و شرایط نامساعد و پریشانی OLPC را ببینند و از اینکه این پروژه محکوم به شکست است، مطمئن شوند.
اما تحلیلگران به دو دلیل با نظر و عقیده منتقدان مخالفند. تحلیلگران بر این باورند که کشورهای فقیر با گسترش دسترسی به فناوری‌ها و شبکه اینترنت بالاخره به یک شرایط اقتصادی ثابت و با دوام دست خواهند یافت و حتی اگر OLPC این پروژه را همین فردا تعطیل کند، بازهم لپ‌تاپ‌ها جایگاه خود را در این کشورها حفظ خواهد کرد.
اولین دلیلی که نشان می‌دهد این لپ‌تاپ‌ها مناسب‌ترین ابزار برای توسعه این گونه جوامع است، بدیع بودن پروژهOLPC است که برای امور آموزشی و به شکل و ظاهر عجیب و منحصر بفردی طراحی شده است.
این لپ‌تاپ‌ها از ویژگی‌های بارز و منحصربفردی برخوردارند که از میان آنها می‌توان به امکان سفارشی‌سازی آنها اشاره کرد. کاربران جوان می‌توانند هر نرم‌افزار یا سخت افزاری را که دوست دارند یا احتیاج دارند به آن اضافه کنند.
این لپ‌تاپ‌ها همچنین به تجهیزات شبکه مجهزند تا به راحتی به لپ‌تاپ‌های OLPC دیگر متصل شوند و کاربران بتوانند فایل‌های خود را به اشتراک بگذارند.
به طور خلاصه می‌توان گفت که هدف اصلی OLPC ایجاد زمینه مناسب برای کودکان است تا بتوانند با کمترین هزینه و بیش‌ترین انعطاف‌‌پذیری، با یکدیگر بازی و کار کنند و از این طریق نوآوری کرده و به اینترنت و جوامع دیگر دسترسی پیدا کنند.
فقر و مشکلات وابسته به آن نظیر گرسنگی، مشکلات جسمی و نبود آموزش کافی مشکلات اساسی دسترسی نداشتن به دنیای اطلاعات است.
مشکلات این افراد زمانی تشدید می‌شود که نمی‌توانند با قیمت کم و مناسب با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و بیش‌تر از همه اینها مسایلی نظیر رشوه خواری، بی عدالتی و خشونت و تبعیض باعث تشدید آن می‌شود.
موفقیت تلفن همراه در کشورهای فقیر نشان داد که صنعت فناوری اطلاعات می‌تواند به میزان زیادی سیکل فقر را تغییر دهد. با ایجاد زیرساخت‌ها و راه‌اندازی سیستم تلفن همراه در کشورهایی همچون کشورهای آفریقایی در وضعیت غذایی، آموزشی، بهداشتی و دموکراسی تغییر و تحولات مثبتی روی داده است.
البته دسترسی به ارتباطات موبایل به عنوان گام اولیه ضروری بود و باید زیرساخت‌های فناوری‌های دیگر نیز در این کشورها ایجاد می‌شد. اما هم اکنون اضافه کردن نرم‌افزار به بسیاری از گوشی‌های موبایل در این کشورها بدون کسب اجازه از اپراتور مرکزی ناممکن است و به طور کلی می‌توان گفت که استفاده از این فناوری روز در کشورهای فقیر با محدودیت‌های بسیاری همراه است و تنها افرادی می‌توانند از آن استفاده کنند که استطاعت پرداخت هزینه آن را دارند. بدتر از آن این است که در صورت بروز حوادث طبیعی یا جنگ دولت‌ها این سیستم‌های شهروندان است که آسیب می‌بیند.
ولی در عوض لپ‌تاپ‌های باز OLPC که با شبکه‌های محلی می‌توان آن را تنظیم کرد به کشورهای فقیر گوشزد می‌کند که می‌شود حتی بدون کنترل شدن و آسیب‌پذیری در شرایط بد جوی یا حوادث طبیعی و شرایط بد دولتی نیز از ابزارهای روز و وسایل ارتباطی استفاده کرد.
این لپ‌تاپ‌ها تقریبا هزینه‌ای جهت اپراتوری ندارند و از آنجا که سرمایه گذاری اولیه آن در زمان خرید پرداخت شده، تمامی مراحل بعدی استفاده از آن مجانی است و این امر باعث می‌شود که کاربران با خیال راحت از لپ‌تاپ شان بهره ببرند و نوآوری‌های بیش‌تری از خود بروز دهند.
این امر شاید باعث شود که OLPC تنها به این محدود نشود که لپ‌تاپ‌های ارزان‌قیمت را در دسترس کودکان قرار دهد. اما این پروژه چندین بار دست به اقداماتی زده که کمی اهل فن‌ها را نا امید و دلسرد کرده است. به طور مثال می‌توان به تصمیم مقامات این پروژه برای اضافه کردن سوییچ‌های از کار انداختن از راه دور برای لپ‌تاپ‌هایی که دزدیده می‌شوند و یا تایید نصب ویندوز مایکروسافت در این سیستم‌ها اشاره کرد که در حقیقت زدن مهر تایید بر انحصار طلبی مایکروسافت است.
اما می‌توان گفت که لپ‌تاپ‌های OLPC نیز در اول راه خود هستند و مانند هر فناوری که در لحظه ورود با انتقادات و بهانه گیری‌های زیادی مواجه می‌شوند، این کامپیوترهای کوچک و ارزان‌قیمت نیز در برابر چشمان تیزبین بسیاری از منتقدان قرار دارد.
درست همانند زمانی که تازه کامپیوترهای شخصی پدید آمده بود، به طور مثال زمانی که Altair از نخستین کامپیوترهای شخصی در سال ۱۹۷۵ ظهور پیدا کرد، بسیاری از مخالفان این وسیله را ابزاری برای هدر دادن وقت کاربران معرفی کردند، در حالی که امروزه می‌بینیم این وسیله نه تنها ابزاری است که به کارهای ما سرعت می‌دهد بلکه زندگی بدون آن برایمان مقدور نیست.
البته باید گفت شاید OLPC نیز مانند هر فناوری دیگری که با شکست مواجه شده و خیلی زود از عرصه فناوری محو می‌شود، لغزشی کند و از دور خارج بشود؛ اما باید این را در نظر گرفت که ایده‌های این فناوری به دلیل نیازها و احتیاجات امروزه بشر به وجود آمده‌ و نیاز بشر امروز نیز دسترسی به دموکراسی، جوامع دیگر جهان و ایده‌های افراد دیگر است که ایده‌های OLPC برهمین اساس بنا شده است.

نسترن صائبی

منبع : روزنامه فناوران