نگاهی به تاریخچه و سیستم انتخاباتی ـ بخش اول

در تاریخ ۴ نوامبر روز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آ‌مریکا هنگامی که مردم برای انتخاب رییس‌جمهور و معاون رییس‌جمهور کشورشان به پای صندوق‌های رای می‌روند در حقیقت به آن دسته از الکتورهایی (رای‌دهندگان) رای می‌دهند که به اصطلاح به آنان اعضای مجمع انتخاب کنندگان یا الکتورهای کالج‌های انتخاباتی (Electoral College) می‌گویند. در واقع این رای‌دهندگان یا الکتورهای منتخب مردم هستند که رییس جمهور ایالات متحده را انتخاب می‌کنند.
مطابق با اصل ۲ قانون اساسی آمریکا، هر ایالتی دارای شماری از الکتورهایی است که تعداد آنان در هر ایالت مساوی است با مجموع تعداد نمایندگان آن ایالت در سنا و مجلس نمایندگان که در حال حاضر اعضای کالج‌های انتخاباتی در هر ایالت بین ۳ تا ۵۴ نفر و مجموعا ۵۳۸ نفر تعیین شده است. به موجب قانون، کلیه شهروندان واجد شرایط به غیر از اعضای کنگره و نظامیان و اشخاص حقیقی یا حقوقی که مالک بنگاه‌ها و شرکتهای تجاری و سرمایه‌گذاری می‌باشند مجازند به عنوان یک رای دهنده در کالج انتخاباتی ایالتشان انتخاب شده و فعالیت کنند.
در فصل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، ابتدا گروهی از کاندیداها برای احراز عنوان الکتورال توسط هر یک از احزاب سیاسی و یا توسط کمیته‌ی ایالتی هر حزب در هر ایالت معرفی می‌شوند، لذا مردم آمریکا در روز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری که روز سه‌شنبه بعد از نخستین دوشنبه ماه نوامبر تعیین شده، به جای اینکه مستقیما به کاندیداهای ریاست جمهوری – اوباما یا مک کین – رای دهند در واقع به همین کاندیداهای عضویت در کالج انتخاباتی رای می‌دهند. به عبارت دیگر اگر چه مردم در چهارم نوامبر ظاهرا نام سناتور باراک اوباما یا سناتور مک‌کین را در برگه‌های اخذ رای ثبت می‌نمایند، اما مکانیسم انتخاباتی آمریکا به این صورت است که مردم طبق روال به کاندیدای مورد علاقه خود رای می‌دهند اما آن یک رای اخذ شده به هر کاندیدا فی‌الواقع برای فهرستی از الکتورها یا رای دهندگان هر ایالت لحاظ می‌گردد و به بیان روشن‌تر اگر کاندیدایی در ایالتی حائز اکثریت آراء شد به طور غیر مستقیم حمایت الکتورهای تعیین شده برای آن ایالت را به خود اختصاص داده ست و آن الکتورها موظفند به آراء مردم احترام گذاشته و طبق قانون همگی (اعم از جمهوری‌خواه یا دموکرات) از کاندیدای حزب پیروز حمایت کنند.
با توجه به اصل "Winner Takes All" (نامزد پیروز همه‌ی آراء را برده است) هر نامزدی در هر ایالتی که موفق شود اکثریت آراء آن ایالت را از آن خود سازد کلیه‌ی آراء الکتورال آن ایالت به نامزد حزب پیروز تعلق می‌گیرد، از این رو ممکن است یک نامزد انتخاباتی ریاست جمهوری در مجموع آراء مردمی بیشتری را کسب کند اما با توجه به ترکیب متکثر آراء در ایالات، این کاندیدا نتواند به حد نصاب مجموع ۲۷۰ رای الکتورال مورد نیاز جهت راهیابی به کاخ سفید نایل شود. به طور مثال کاندیدایی در چند ایالتی که رای الکتورال کمتری نسبت به جمعیت خود داشته است، با آرای مردمی زیادی حائز برتری شده، اما نامزد رقیب در چند ایالتی که رای الکتورال بیشتر بوده موفق به کسب پیروزی شده است بنابراین طبق چنین روشی کاندیدایی که آراء الکتورال بیشتری کسب کرده است، به رغم داشتن رای مردمی کمتر در مجموع ایالات راهی کاخ سفید خواهد شد. پس از طی این مراحل، الکتورها در روز دوشنبه بعد از دومین چهارشنبه ماه دسامبر در ایالات متبوع خود گردهم خواهند آ‌مد تا سرنوشت انتخابات را رقم بزنند.
این رای‌دهندگان که اکنون به عضویت کالج‌های انتخاباتی درآمده‌اند، در دادن رای خود آزادند؛ اما در عین حال متعهد می‌باشند به کاندیدایی که بیشترین رای مردمی را در ایالت متبوع به دست آورده، رای دهند.
در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به ندرت اتفاق افتاده که اعضای کالج‌های انتخاباتی در هر ایالات رایی مغایر با آنچه که حزب پیروز مدنظر دارد، به صندوق بیندازند. در مرحله‌ی بعد آراء الکتورال شمارش شده و از سوی جلسه‌ی مشترکی در کنگره آ‌مریکا که در روز ۶ ژانویه سال بعد برگزار می‌گردد، مورد تایید قرار خواهد گرفت. سپس کاندیدایی که موفق به کسب اکثریت آراء الکتورال (در حال حاضر ۲۷۰ تن از مجموع ۵۳۸ فرد الکتورال) شود به عنوان رییس‌جمهور آمریکا معرفی خواهد شد. چنانچه هیچ کاندیدایی موفق به کسب اکثریت آراء نشود، مجلس نمایندگان آمریکا رییس‌جمهور ‌آتی کشور را گزینش خواهد کرد و معاون رییس‌جمهور توسط سنا مشخص خواهد شد.
● سابقه مکانیسم کالج‌های انتخاباتی در قانون اساسی آمریکا
کنوانسیون تدوین قانون اساسی آمریکا در سال ۱۷۸۷ شیوه‌ها و روش‌های متعددی را برای چگونگی انتخاب رییس جمهور این کشور مطرح کرد که انتخاب از سوی کنگره، گزینش توسط فرمانداران ایالات یا انتخاب توسط مجالس قانونگذاری یا گروهی ویژه از اعضای کنگره و یا برگزاری انتخابات مستقیم، از جمله این طرح‌های پیشنهادی محسوب می‌شدند؛ اما نظر به آن که هیچ یک از این روش‌ها نتوانست آراء لازم را بدست آورد در پایان جلسه‌ی این کنوانسیون موضوع جهت بررسی و تصمیم‌گیری به کمیته‌ی ۱۱ نفره‌ی مامور بررسی موضوعات معوقه ارجاع داده شد و اساسا این کمیته بود که سیستم کالج‌های انتخاباتی را به شکل ابتدایی و اصلی‌اش طراحی و برنامه‌ریزی نمود.
این طرح که با موافقت گسترده اعضای کمیته مربوطه روبرو شد، با وارد کردن اندکی اصلاحات در سند نهایی به ثبت رسید. هدف از اجرای این سیستم آن بود که بین منافع دولت فدرال و ایالتهایی که با یکدیگر دچار تضاد و اختلاف بودند نوعی تعادل و سازش برقرار گردد. به این ترتیب که ضمن حفظ و تداوم مشارکت عمومی مردم در انتخابات، ایالتهایی که دارای جمعیت کمتر می‌باشند از طریق برخورداری از سهم الکتورال‌های سنا به نوعی صاحب حق رای و قدرت بیشتری در عرصه‌ی انتخابات گردند مضافا بر اینکه انتخابات ریاست جمهوری مستقل از کنگره و بدون هر گونه فریب و مکر سیاسی برگزار شود.
به موجب بخش یکم بند ۲ قانون اساسی آمریکا، تعداد اعضای کالج‌های انتخاباتی در هر ایالت برابر است با مجموع تعداد نمایندگان آن ایالت در سنا (۲ نماینده سنا در هر ایالت) و اعضای مجلس نمایندگان (بین ۱ تا ۵۲ عضو در هر ایالت) که مجموع این تعداد طبق قانون ۵۳۸ نفر تعیین شده است. به موجب اصلاحیه ۲۳ قانون اساسی، سه نماینده یا الکتورال دیگر نیز برای ناحیه‌ی کلمبیا (District of Columbia) اختصاص یافته که بدین ترتیب تعداد الکتورال‌های رای دهنده درهر ایالت در حال حاضر بین سه نفر (در هفت ایالت شامل آلاسکا و داکوتای شمالی و ناحیه کلمبیا) تا ۵۴ نفر در ایالت کالیفرنیا که خود به تنهایی پنجمین اقتصاد برتر جهان است، متغیر می‌باشد.
در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مطابق با قانون اساسی این کشور، زمان و روز مشخصی جهت اخذ آراء معین شده که طی ۲۰۰ سال گذشته این تقویم هیچ‌گاه تغییر نکرده است. این تاریخ عبارت است از سه‌شنبه بعد از اولین دوشنبه در ماه نوامبر. این تاریخ و روشی که در سال ۱۸۴۵ توسط کنگره مد نظر قرار گرفت، جهت جلوگیری از بروز بی‌نظمی و اشتباهات احتمالی به مرحله‌ی اجرا درآمد. اصولا ماه نوامبر به دلیل آن انتخاب شده که زمان درو محصول در آمریکاست و کشاورزان و مزرعه داران از فرصت کافی جهت رای دادن برخوردار می‌باشند. انتخاب روز سه‌شنبه نیز به این خاطر است که با فاصله لازم از یکشنبه واقع شده که روز استراحت مردم و تعطیلی آخر هفته در آمریکا است. همچنین در ماه نوامبر هنوز فصل سرما فرا نرسیده و لذا امکان نقل مکان و مسافرت برای ساکنان مناطق شمالی و سردسیر این کشور وجود دارد.
● ایالت‌های سرنوشت ساز یا دارای رای دهنده‌های مستـقل (Swing States)
۱) ایالت کلرادو
۲) ایالت فلوریدا
۳) ایالت ایندیانا
۴) ایالت نوادا
۵) ایالت کارولینای شمالی
۶) ایالت داکوتای شمالی
۷) ایالت اوهایو
۸) ایالت ویرجینیا
۹) ایالت وست ویرجینیا
ایالت‌های سرنوشت ساز یا به عبارت دیگر ایالت‌هایی که دارای رای دهنده‌های مستقل می‌باشند، جمعا از ۱۴۰ رای دهنده الکتورال برخوردار هستند. در ابتدای فصل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دامنه‌ی این ایالت‌های سرنوشت ساز وسیع‌تر و شامل ایالت‌هایی نظیر آیوا، نیوهمپشایر، نیومکزیکو، میشیگان، پنسیلوانیا، مونتانا و مینسوتا و ویسکانسین بود.
به موازات پیشرفت روند مبارزات انتخاباتی کاندیداها، به طور مثال ایالت مونتانا کاملا به نفع مک کین گرایش پیدا کرد و این حمایت به خصوص پس از اضافه شدن خانم سارا پیلین به فهرست انتخاباتی جمهوری خواهان و نامزدی‌اش برای کسب مقام معاونت ریاست جمهوری چشمگیر‌تر شد. بقیه ایالت‌ها اکنون تا حدودی به اوباما گرایش دادند.
همانطور که قبلا اشاره شد، ۹ ایالت مذکور مجموعا دارای ۱۴۰ رای دهنده الکتورال هستند که برخی از این ایالت‌ها طی روزهای آینده چه بسا به نفع تنها یک حزب یا کاندیدا رای دهند. از میان ایالت‌هایی که در حال حاضر رقابت تنگاتنگی با یکدیگر ندارند ایالت‌های آلاباما، آلاسکا، آریزونا، آرکانزاس، جورجیا، آیداهو، کنتاکی، لوئیزیانا، می‌سی‌سی‌پی،‌ مونتانا، نبراسکا، اوکلاهما، کارولینای جنوبی، داکوتای جنوبی،‌ تنسی، تگزاس، یوتا و وایومینگ به احتمال زیاد ۱۵۵ الکتورال به نفع حزب جمهوری خواه رای خواهند داد. در حالی که از سوی دیگر به نظر می‌رسد دموکرات‌ها ۲۶۴ رای دهنده الکتورال را از ایالت‌های کالیفرنیا، کنتیکات، دلاور، هاوایی، ایلینویز، آیووا، مریلند، ماساچوست، میشیگان، مینسوتا، نیوهمپشایر،‌ نیوجرسی، نیومکزیکو، نیویورک، اورگان، پنسیلوانیا، رودآیلند، ‌ورمونت، واشنگتن،‌ ناحیه ‌کلمبیا و ویسکانسین از آن خود کنند. ایالت‌های مین و نبراسکا نیز در مورد چگونگی انتخاب رای دهندگان الکتورال قوانین خاص خود را دارند. چنانچه باراک اوباما بتواند آرا تمامی ایالت‌هایی را که انتظار پیروزی او می‌رود از آن خود سازد، برای ورود به کاخ سفید تنها به کسب پیروزی در یکی از دو ایالت نوادا و داکوتای شمالی و یا ایالت وست ویرجینیا و یا پیروزی در مابقی ایالت‌های سرنوشت ساز نیاز خواهد داشت.
ایالت کلرادو - این ایالت پس از ۱۰۰ سال شاهد برگزاری دومین کنگره‌ی ملی حزب دموکرات در شهر دنور بود. پیروزی کن سالازار، سیاستمدار دو رگه‌ی آمریکایی و اسپانیایی در انتخابات سنا و انتصاب بیل ریتر در سال ۲۰۰۶ به عنوان فرماندار کلرادو همگی باعث شد که دموکرات‌ها این ایالت را برای خود ارزشمند و کلیدی بدانند تا آنجاییکه هاوارد دین مدعی شد کلید پیروزی هر کاندیدایی در انتخابات ۲۰۰۸ در دستان رای دهندگان ایالت‌های غربی آمریکا است. تمرکز عمده‌ی آمریکایی‌های اسپانیایی تبار و توجه خاص مردم به اصلاحات در حوزه‌ی مهاجرت و حمایت اتحادیه‌های کارگری و اهمیت موضوع حداقل دستمزد کارگران در این ایالت، جملگی باعث شده بسیاری کلرادو را ایالتی آبی (دموکرات) بر شمارند. نظرسنجی‌ها نیز از پیشتازی نسبی اوباما در این ایالت حکایت دارد.
ـ ایالت فلوریدا
این ایالت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۰ نقش کلیدی را ایفا کرد و بوش با اختلاف آرای بسیار اندک در این ایالت به کاخ سفید راه یافت و ال گور تنها با اندک آرای مردم مغلوب شد. فلوریدا از سال ۲۰۰۰ به این سو همواره به سمت جمهوری خواهان تمایل داشته است. نظر به آنکه حزب دموکرات طبق سنت برای موضوع مراقبت‌های بهداشتی و درمانی و مقوله‌ی تامین اجتماعی اهمیت زیادی قائل است، لذا این دو مقوله رکن‌های اصلی و برگ برنده انتخابات در این ایالت به شمار می‌آیند – لذا حامیان این حزب می‌کوشند تا با تکیه بر همین دو مقوله آراء این ایالت را تصاحب کنند، چون جمهوری خواهان در این ایالت در زمینه‌ی کاهش مالیات و ارزش‌های خانواده حایز برتری و پیشتازی می‌باشند. طبق نظرسنجی‌ها رقابت در این ایالت بسیار داغ و تنگاتنگ خواهد بود.
ـ ایالت ایندیانا
مردم این ایالت از پیروزی لیندون جانسون در انتخابات سال ۱۹۶۴ به این سو تاکنون به هیچ کاندیدای دموکراتی رای مثبت نداده‌اند. نظرسنجی‌ موسسه Indianapolice Star حاکی از آن است که جنگ در عراق و رکود اقتصادی مهمترین دغدغه‌های مردم این ایالت محسوب می‌شوند. نظرسنجی‌ها از پیشتازی اندک مک کین در این ایالت حکایت دارد.
ـ ایالت میزوری
مشهور است که به این ایالت "روح زمانه" یا "زایت گایست" می‌گویند، چرا که تاریخ نشان می‌دهد بغیر از انتخابات ۱۹۵۶ در کلیه‌ی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مردم این ایالت به هر کاندیدایی که رای دادند همان کاندیدا بر کرسی ریاست جمهوری در کاخ سفید تکیه زده است. زادگاه هری ترومن، رییس جمهور اسبق آمریکا نسبتا به جمهوری خواهان گرایش دارد و در سال ۲۰۰۰ هر ۱۱ رای دهنده الکتورال این ایالت به بوش رای دادند، اما نظرسنجی‌ها اکنون از پیشتازی اندک اوباما نسبت به مک کین حکایت می‌کند.
ـ ایالت نوادا
اگرچه ایالت نوادا بر اساس سوابق تاریخی خواستگاه جمهوری خواهان بوده‌، اما تمرکز اتحادیه‌های کارگری و آمریکایی‌های اسپانیایی تبار و لاتین تبار این ایالت را به ایالتی دارای رای دهندگان مستقل تبدیل کرده است. انتخابات فرمانداری سال ۲۰۰۶ از همه انتخابات‌های برگزار شده در این ایالت پررقابت‌تر بود، به طوری که جیم گیبونز از حزب جمهوری خواه فقط با اختلاف بسیار ناچیز حایز برتری شد. دموکرات‌ها از ماه ژوئن ۲۰۰۸ با مشاهده‌ی افت حمایت‌ها از گیبونز و بوش برای تقویت مواضع خود و تصاحب آرا مردم این ایالت انگیزه‌ی مضاعفی یافتند. از سال ۱۹۱۲ تا انتخابات ۲۰۰۴ به جز تنها در یک مورد استثناء‌ آنهم در سال ۱۹۷۶ کاندیداهای پیروز انتخابات در این ایالت‌ به کاخ سفید راه یافته بودند؛ لذا ایالت نوادا پس از ایالت میزوری دومین ایالت "دژکوب" در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا محسوب می‌شود.
ـ ایالت کارولینای شمالی
این ایالت طی دهه‌های متمادی همواره خاستگاه رای دهندگان جمهوری خواه بوده است. این ایالت تنها در سال ۱۹۷۶ به یک کاندیدای دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رای داد. با این حال نگرانی‌ها نسبت به اوضاع اقتصادی حاکم، به تغییر نگرش سیاسی مردم این ایالت منجر شده است. جدید‌ترین نظرسنجی‌ها در این ایالت از پیشتازی نه چندان چشمگیر اوباما حکایت دارد.
ـ ایالت داکوتای شمالی
مردم این ایالت از سال ۱۹۶۸ تاکنون همواره به یک کاندیدای جمهوری خواه در انتخابات ریاست جمهوری کشورشان رای داده‌اند.
ـ ایالت اوهایو
اریک رادماکر مدیربخش نظرسنجی دانشگاه سین سیناتی اوهایو چندی پیش اظهار داشت: به اعتقاد من انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ نبردی داغ و تنگاتنگ در اوهایو خواهد بود. به دلیل وجود ۲۰ رای دهنده‌ی الکتورال این ایالت، پیروزی مجدد جورج بوش در انتخابات ۲۰۰۴ نقش کلیدی را ایفا کرد. نظرسنجی‌ها از پیشتازی اندک اوباما در مقایسه با رقیبش حکایت دارد.

منبع : خبرگزاری ایسنا