دوران تازه آقای لارس

جذاب، متواضع و بامزه صفاتی نیستند که بشود برای توصیف لارس فون تری یر به کار روند، اما این صفات دقیقاً به فیلم جدید او «رئیس همه» می خورند. این فیلم تنها در پنج هفته و تماماً در یک دفتر اداری فیلمبرداری شده است و در آن بازیگر مضحکی نقش رئیس شرکتی را بازی می کند که تا پیش از این هیچ کدام از کارمندانش او را ندیده اند. هیچ کس از فون تری یر کسی که موفقیت بین المللی اش را در سال ۱۹۹۶ با فیلم باشکوه اما احساساتی «شکستن امواج» آغاز کرد و اخیراً دو فیلم کاملاً سبک گرایانه درباره محیط افسرده امریکا- داگ ویل و مندرلی-ساخته است، انتظار ساختن چنین فیلم شاد و سرخوشانه ای را نداشت. این روش نمونه ای فون تری یر است؛ فیلمی که در حین ساختن شکل گرفت «دجال» جهانی را تصویر می کند که بیشتر مخلوق قدرت شیطان است تا خداوند و بعد در یک مصاحبه با یک روزنامه دانمارکی گفت اوایل سال جاری میلادی به خاطر افسردگی شدید در بیمارستان بستری بود و اکنون نمی داند کی قادر خواهد بود دوباره فیلم بسازد.
این فیلم فون تری یر را به سنت کارگردانان بزرگی پیوند می زند که در لحظات حساس زندگی حرفه ای شان با ساختن فیلم های کوچک به آزادی سبکی می رسند و به شکل متناقض نمایی این فیلم ها از آثاری که با خرج های فراوان و جاه طلبی همراه است، بسیار جذاب تر و دیدنی تر از آب درمی آیند. فیلم جدید فرانسیس فوردکاپولا (نخستین فیلم او پس از ده سال) با بودجه پنج میلیون دلاری و با سرمایه گذاری تهیه کننده مستقل ساخته شده است. «جوانی بدون جوانی» با نگاه فلسفی و روشنفکرانه اش به جنگ جهانی دوم با حضور تیم راث به عنوان بازیگر حتی کم خرج تر هم شده است. این فیلم را می توان تجدیدحیات دوباره کاپولا دانست، کسی که می گوید بعد از سال ها سروکله زدن با استودیوهای بزرگ برای به دست آوردن پول، تحت تاثیر الهام های دخترش تصمیم گرفت فیلم های شخصی و کم هزینه بسازد (کمپانی سونی این فیلم را خریده و قرار است اواخر امسال آن را پخش کند). مارتین اسکورسیزی هم فیلم کوچک و کم هزینه «بعد از ساعت کار» را در واکنش به مشکلات عظیم فیلم «سلطان کمدی» ساخت تا تمام آن خاطرات بد را پاک کند و حالا فیلم تبدیل به یکی از بهترین فیلم های اسکورسیزی شده است. اسکورسیزی الگویی را بنیان نهاد - یک فیلم برای استودیو، یک فیلم برای خودم- که فیلمسازانی مثل استیون سودربرگ هم از آن پیروی می کنند.فون تری یر هیچ گاه فیلم های تجاری سرگرم کننده نساخته است، اما به هرحال نیاز داشت تغییری در شیوه کارش بدهد، به خصوص پس از «داگ ویل» و «مندرلی» دو بخش از سه گانه «امریکا؛ سرزمین فرصت ها» که او را به خاطر سبک عجیب فیلم ها به شهرت رساند و البته به عنوان یک فیلمساز ضدامریکایی معرفی کرد.
برای من «داگ ویل» دستاوردی بزرگ بود. نیکول کیدمن به نقش گریس کسی که از دست پدر خشن اش به مردم دهی در کلرادو پناه می برد و در آنجا مورد تجاوز قرار می گیرد، شیوه تئاتری، دیوارهایی که با نشانه های گچی روی زمین مشخص شده بود، تمرکز بر اخلاقیات دوگانه شخصیت ها و...؛ هیچ دلیلی برای رد این فیلم وجود ندارد که روایتی سیاه از اخلاقیات امریکایی ارائه می دهد. «مندرلی» گریس را که حالا توسط برایس دالاس هوارد بازی می شود به آلاباما می برد؛ جایی که هنوز قوانین برده داری بر آن حاکم است. این فیلم یک شکست کامل بود، چون توانایی کیدمن می توانست به بازی اش ارزش یک بازی تئاتری به فیلم ببخشد اما خانم هوارد حتی به سختی دیالوگ ها را ادا می کرد. تاریخ نژادپرستی امریکا بسیار پیچیده تر از آن است که فیلمی اینچنینی بخواهد آتش خشم مرا نسبت به آن برانگیزد. اما این اصلاً منصفانه نیست که به این خاطر فون تری یر را سرزنش کنیم و به او حمله کنیم. هیچ جای تعجبی ندارد که او ساختن قسمت سوم این سه گانه را به تعویق انداخته است. قسمتی که با نام «واشنگتن» ساخته خواهد شد. پس از این به نظر می رسد فیلم شاد و سرخوشانه «رئیس همه» از یک ناکجاآباد می آید. فیلم با یک خودارجاعی پنهانکارانه آغاز می شود که در آن ما فون تری یر را می بینیم که پشت دوربین مشغول کارگردانی است. ما بازتاب تصویر او را در شیشه پنجره یک ساختمان بلند می بینیم. او می گوید این یک کمدی است بدون موعظه با بیان صریح عقاید. چرا نباید با خنده و شوخی به فرهنگ بصری سختگیرانه نگاه کنیم. «رئیس همه» خیلی زود گاردش را باز می کند و اجازه می دهد که کریستوفر یک بازیگر بد که توسط راون رئیس یک شرکت استخدام شده تا دیگران را مجبور به پذیرفتن تصمیمات دشوارش کند، ما را سرگرم کند. شرکت سرشار از جنون و سرخوشی است. زنی که هرگاه می خواهد از دستگاه کپی استفاده کند به طرز ترسناکی جیغ می کشد، مردی که مرتباً از زنی خواستگاری می کند و...
مانیفست دگما ۹۵ چیزی بیشتر از یک بازی نبود، بازی که مثلاً استفاده از نور مصنوعی را هم ممنوع می کرد. همین قضیه موضوع فیلم «پنج مانع» هم بود و حالا فون تری یر با سیستم automata vision که کمی مسخره و جالب توجه است «رئیس همه» را ساخته است، سیستمی که در آن کارگردان جای دوربین را تعیین می کند و سپس اجازه می دهد کامپیوتر تعیین کند چه نمایی فیلمبرداری شود، اما تماشاگر متوجه نمی شود. نماها بیشتر شبیه مستند های «پرواز از روی دیوار» می شوند بدون حس هراس دوربین روی دست.اما مهمترین صدایی که در فیلم شنیده می شود همین است؛ قوانین کمدی را تعقیب کن.

کرین جیمز مترجم : کاوه جلالی

منبع : روزنامه شرق