مشارکت نابسامان

در میان مکاتب دانشگاهی که دغدغه توسعه داشته اند اصحاب مکتب نوسازی براساس پیدایش برخی ویژگی های روانی و شخصیت افراد در یک جامعه به موضوع توسعه پرداخته اند.
به عنوان مثال دیوید مک کلاند پیدایش انگیزه پیشرفت یا ویروس .A.N و دانیل لرنر پیدایش «همدلی» و «مشارکت جمعی» را در میان افراد یک جامعه عامل و نشانه نوسازی آن جامعه می دانند و نوسازی را فرآیندی می دانند که طی آن جوامع بشری از حالت سنتی به حالت نوین درمی آیند.
انگیزه پیشرفت، همدلی و مشارکت البته تعریفی متفاوت از آنچه دارند که ما در ذهن و عرصه اجتماعی می پرورانیم. در واقع تفاوت میان پوپولیسم و مشارکت همان واقعیتی است که جامعه ایران را متفاوت از نمونه جوامع توسعه یافته شرق آسیا یا غرب می کند.
یکی از ویژگی های مشارکت در جامعه ایرانی بی سامانی آن است بدین معنی که هر از چندی در موسم انتخابات به هنگام جدی شدن تهدیدات خارجی یا با وقوع بحران هایی نظیر زلزله و سیل شیپور مشارکت نواخته می شود و پس از آن ملت همیشه در صحنه تا مشارکت بعدی یکدیگر را به خدا می سپارند. مشارکت های این چنینی البته از درون و بیرون رفراندوم سیاسی تلقی می شود و حضور مردم در خیابان ها رای مثبت به سیستم. ویژگی اساسی این نوع مشارکت فقدان ساز و کارهای سازمان ده دارای خط مشی مشخص یا همان حزب است و ضعف تحزب خود ناشی از ضعف مشارکت.
زیاد شنیده ایم از اینکه می گویند ایرانی ها در کار جمعی موفق نیستند و این حکم را به غیر از عرصه های سیاسی و اقتصادی به عرصه هایی چون ورزش و هنر هم تعمیم داده اند.
مشارکت از نوع ایرانی آن به معنی توده ها نیست که به طور موقتی و در موقعیت های خاص گرد هم می آیند و با گذشتن از آن بزنگاه نمی توان اثری از آنها دید. مشارکت برای ما یادآور مشت های گره کرده خلق در خیابان ها است.مشارکت کننده ها از روز بعد اما هر یک به راه خود می روند و پراکنده می شوند.
گویی جز آفرینش حماسه کارکردی بر آنها متصور نیست. در توضیح علل ضعف مشارکت جمعی بسیار گفته و نوشته اند. برخی به دلایل روانی و نوع تربیت فرزندان در خانواده های پدرسالار ایرانی و برخی به موانع دیگر در مقابل شکل گیری ساختارهای مشارکتی اشاره داشته اند. علت اما هر چه باشد معلولش ضعف مشارکت جمعی و نابسامانی و پراکندگی آن است و جامعه ای که مشارکت جمعی در آفرینش و سازندگی- فارغ از حوزه آن- نهادینه نشود به سختی می تواند مدعی حرکت در مسیر توسعه باشد.

محمد قائدی

منبع : روزنامه شرق