رپ و بی پرده سخن از مشکلات

به شوخی یا جدی می‌گویند یکی از خواننده‌های مشهور رپ در آمریکا با ادبیات کوچه خیابانی خاص خودش حالی هم به رپ ایرانی داده و آن را به مسخره گرفته است. این یکی را هم نمی‌دانیم درست است یا نه ولی باز هم می‌گویند که ایران بیشترین خواننده سبک رپ(رپر) دنیا را دارد.
هرچند درستی این حرف‌ها به هیچ‌وجه مورد تایید نیست و به شوخی بیشتر شبیه است، ولی حکایت از تبی تند دارد. حالا کمتر جوانی را می‌توان پیدا کرد که در موبایلش یکی از همین آهنگ‌ها را نداشته باشد. تقریبا رپرهای ایرانی را همه بچه های بین سن ۱۵ تا ۲۰ سال به خوبی می شناسند. هر چند که کمتر کسی از آنها موفق شده آلبوم رسمی به بازار بفرستد. این رپرها حالا آشنای آهنگ‌های دانلودی اینترنتی هستند و هرکدامشان برای خود وبلاگی دارند و طرفداری.
آنهایی که این نوع موسیقی را نمی‌شناسند آن را با آهنگ‌های اهالی شیطان‌پرستی اشتباه می‌گیرند و پدر و مادرهای کمی سخت گیر آن را سوسول‌بازی جوان‌هاشان می‌دانند. از طرف دیگر از آنجایی که این نوع موسیقی مثل ریتمش ذاتی انتقادی، تند و گاهی بسیار بی پروا و خیابانی دارد چندان باب میل اهالی فرهنگ (البته از نوع وزارتخانه‌ای‌اش) نیست. پس همه چیز مهیا می‌شود تا آهنگ‌هایی ساخته شود پرمخاطب اما بدون مجوز.
● رپ؛ سی‌.ان.ان سیاهان
رپ در لغت به معنای صحبت تند و رک و بی پرده، گپ زدن، صحبت خودمانی و درد دل کردن است! برخی آن را برخاسته از میان سیاه پوستان فقیر دهه ۸۰ آمریکا می‌دانند. کسانی که موسیقی برایشان وسیله اعتراض‌آمیز خیابانی محسوب می شد. آن موقع ها گروهی با هرچه دم دستشان بود (مثل ظرف آشغال و بشقاب و قاشق و ...) آهنگی می‌ساختند و ضمن آن آهنگ حرف‌های ریتمیک خود را هم می‌زدند. یکی هم در آن میان شروع به رقص می‌کرد تا بیشتر توجه رهگذران را به خود جلب کند.
برخی دیگر معتقدند که منشا پیدایش رپ قبیله های غرب آفریقاست. کسانی که موسیقی شان را حتی بعد از بردگی هم از یاد نبردند و آن را با حال و هوای موسیقی آمریکا در آمیختند.
به اعتقاد بعضی دیگر از منابع، یکی از سرچشمه های موسیقی رپ شکلی از داستانهای عامیانه مردم جامائیکا است که به "توسـت ها" معروف است. توست‌ها نقال‌هایی بودند که به همراه ریتم به نقل داستان می‌پرداختند.
باتمام این اختلافات یک وجه در همه آهنگ‌های رپ مشترک است و آن انتقادی و اعتراض آمیز بودن آن است. سبک و سیاق موسیقایی بدون انتقادهایی که با خود دارد چیزی کاملا بی ارزش است. در دهه هشتاد بسیاری از آهنگ های رپ به بیان معضلات و سختی‌های زندگی زاغه نشینی، هشدارهایی درباره مواد مخدر و شهوت پرستی می‌پرداختند. این موضوعات باعث شد که والدین بترسند که مبادا این نوع موسیقی کودکانشان را به خشونت و اعمال غیر قانونی سوق دهد.
این موسیقی از پیش‌پا افتاده‌ترین و سهل‌ترین و خیابانی‌ترین کلمات استفاده می‌کند. در نوشتن متن رپ، هیچ الزامی برای رعایت قوانین ادبی وجود ندارد. موسیقی رپ به موضوعاتی از جمله: اختلاف طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و البته بحران‌های سیاسی می‌پردازد و ترانه‌های آن اگرچه قافیه‌هایی ضعیف دارند و در نگاه بسیاری شعر ناب به حساب نمی‌آیند، امّا با همین سادگی و بی پیرایگی خود می‌کوشند معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را یادمان آورد.
در سال ۱۹۷۹ گروه سیاه "شوگر هیلز گنگ" با اجرای یک ترانة به نام "رپرز دیلایت" تحولی در دنیای موسیقی به وجود آورد که رپ نام گرفت. رپ به معنای معمول ملودی نداشت بلکه حرف‌زدن ریتمیک بود. دو سال بعد یعنی در ۱۹۸۱ ترانة مسَیج از "فلش اند فیریس فایو" تأثیر آشکاری بر پیشرفت رپ گذاشت. شعر مسَیج در بارة زندگی سخت در محله های فقیرنشین بود. موفقیت تجاری این ترانه رپ را به ابزاری تبدیل کرد تا سیاهان فقیر از طریق موزیک نارضایتی خود را بیان کنند. سال ها بعد رپ را سی‌ان‌ان سیاهان نامیدند.
آن موقع هدف اصلی رپ اعتراض به نژادپرستی و تبعیض‌نژادی حاکم بر اجتماع آمریکا بود. سیاهان آمریکایی به رپ همچون سلاح نگاه می‌کردند. به همین دلیل فرهنگ رپی را به وجود آوردند که چهار قسمت داشت: خوانندگی، آهنگ‌سازی، رقص هیپ‌هاپ، دیوارنویسی.
وجه انتقادی موسیقی رپ بعد از کمتر شدن تعصبات نژادی در آمریکا و سایر کشورها کمی کمرنگ‌تر از قبل شد و بیشتر به مسائل خاص دوران بلوغ جوان‌ها پرداخت. در این میان، بازار کری خواندن برای دیگری و تعریف از خود از همه داغ تر بود. چیزی که اکنون در میان رپرهای جوان ایرانی بسیار معمول شده است.
● رپ ایرانی؛ بیگانه‌ای پنهان شده
شاید آن زمانی که مرحوم بدیع‌زاده (همان خواننده ترانه "شد خزان") ترانه «یک یاری دارم» را اجرا می‌کرد، هیچ وقت به فکرش هم نمی‌رسید که امروز آن ترانه را جزء اولین‌های رپ ایرانی بیاورند و برایش از این جور اسم های فرنگی بگذارند. به تدریج این نوع موسیقی که با کلامی تند همراه بود برای اولین بار به طور رسمی در برنامه اکسیژن تلویزیون پخش شد. آلبوم اسکناس «شاهکار بینش پژوه» که به بازار آمد هنوز آنچنان تب زیرزمینی شدن این نوع موسیقی داغ نشده بود. اما به تدریج پیشرفت های تکنولوژیک کاری کرد که دیگر مثل سالهای قبل ضبط موسیقی سخت نبود و می شد در خانه با تجهیزات کامپیوتری یک استادیوی مجهز درست کرد. پس در این میان گروه هایی شکل گرفتند تا موسیقی ای که خودشان می پسندیدند را بسازند. از آنجایی که این نوع موسیقی برای پخش نیاز به مجوز داشت و مجوزی در کار نبود پس اینترنت شد مکان ملاقات دانلود کنندگان موسیقی رپ.
همان زمان، گروه‌هایی نظیر هیچ‌کس، زدبازی، میلاد نوری، و Emziper باعث شهرت رپ به خصوص در میان نسل نوجوان شدند.
گروه‌های رپ امروزی را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
۱) گروه‌های رپی که جنبه‌های خشن و مبارزه جویانهٔ سبک گنگستا را جذب کرده‌اند که می‌توان این دسته را «رپ خوان‌های خیابانی» نامید. آنها در لابلای زبان کوچه و بازار به دنبال صدای خود می‌گردند. در این بخش از گروه‌های تأثیر گذار می‌توان هیچ‌کس، زدبازی، پیشرو، تهی و ابلیس را نام برد.
۲) دستهٔ دوّم رپ‌خوان‌ها، گروه محافظه‌کارتر و اخلاقی‌تری هستند. آنها می‌کوشند ارزش‌های اجتماعی را تذکّر دهند. برخی از آن‌ها عبارتند از: یاس، امزیپر، هارنیک، تروت اسپیریت و سالومه.
۳) دسته سوم رپ خوان‌هایی هستند که بر جنبهٔ فراگیری و اقتصادی رپ تکیه کرده‌اند. آن‌ها معمولاً ترجیح می‌دهند از جریان‌های غالب و موسیقی پاپ سرگرم کننده استفاده کنند. از میان آن‌ها می‌توان به شاهکار بینش پژوه اشاره کرد.
با این همه آنچه که خیلی‌ها را از این موسیقی دل چرکین کرده نوع زبان کوچه بازاری آن است. استفاده از الفاظ رکیکی که برخی از این گروه ها در آهنگ هایشان به کار می برند باعث می شود تا ساختار فرهنگی خانواده های ایرانی این نوع موسیقی و شعر را برنتابد و چنین آهنگ هایی همچنان در فولدرهای پنهان موبایل ها باقی بمانند. از طرف دیگر به نظر می رسد برخی رپر های ایرانی بیشتر از آنکه به شعر، مضمون و کیفیت آهنگ خود توجه داشته باشند برایشان ظاهر و تیپ مهمتر است. شاید به همین خاطر باشد که این گروه هاسعی می کنند در وبلاگهایشان از بیشترین میزان عکس استفاده کنند. تا با نشان دادن نوع لباس، مدل مو و رفتارشان نشان دهند که می توانند متفاوت باشند.

البته برخی از این گروه‌ها که تحت نماد ۰۲۱ است (مثل هیچکس، تهی، طعمه) از خواندن شعرهای بی‌ادبانه پرهیزمی کنند. در حالی که برخی دیگر مانند امیر تتلو و سامان ویلسون در تبعیت از رپ غربی، بدون هیچ ابایی، الفاظ دور از ادب را در شعرهایشان به کار می‌برند و بیشتر به دنبال کری خواندن و تعریف از خودند.
در پاییز سال ۱۳۸۵ پس از انتشار فیلم خصوصی زهرا امیر ابراهیمی، یک خواننده رپ به نام یاسر (با نام هنری یاس)، با خواندن قطعه‌ای به نام «سی‌دی رو بشکن» و تشویق شنونده به قطع زنجیرهٔ پخش فیلم خصوصی آن بازیگر تلویزیون، ابعاد اجتماعی موسیقی رپ را بیش از پیش به نمایش گذاشت. هیچ کس از تهران و معضلات آن خواند آهنگی هم با موضوع انرژی هسته ای منتشر کرد.
با این همه نمی توان به بهانه بی ادب بودن برخی از گروه های رپ همه آنها را با یک تیغ راند. چرا که آنها نماینده آهنگ زیر پوست شهرند. تاب نیاوردن زشتی ها و معضلات را با شکستن آینه ها نمی توان درمان کرد. باید آنها را دید و شنید و برای حلش تصمیمی گرفت.
البته برخی معتقدند که بیرون آوردن این نوع موسیقی از زیر زمین به روی زمین بزرگترین لطمه را به آن وارد می کند. اگر جذابیتی هست به خاطر گفت‌وگوهای پنهانی ای است که این نوع موسیقی با مخاطبانش دارد. پس بهتر است همین جور پنهان بماند.
اما نباید فراموش کرد که در کشورهای غربی این کمپانی های بزرگ بودند که با میدان دادن به این نوع موسیقی آن را به جهان معرفی کردند و همیشه نمی‌توان از پنهان بودن آن خشنود بود.

علی شاکر

منبع : مجله اینترنتی هفت سنگ