نژاد ، زبان و مذهب

كردها از شاخه‌های نژاد آریایی و از مشهورترین تیره‌های ایرانی به شمار می‌روند. زبان قدیم این مردم، زبان مادی منشعب از زبان اوستایی و حتی تحول یافته آن است، چنانكه زبان امروزی كردان نیز از سایر زبان‌های دیگر ایرانی با زبان اوستائی ارتباط لغوی نزدیكی دارد.
گفته می‌شود مشابهت و همانند لغوی فراوان زبان كردی با زبان پهلوی به نزدیكی آنها در دوره ساسانی مربوط است. در عصر حاضر نیز ساكنان كردستان با زبان قدیمی خود صحبت می‌كنند. صعب‌‌العبور بودن نواحی كردنشین و مهاجرت و جدائی‌های متعدد به تدریج لهجه‌ها را متنوع ساخته است، به طوریكه حتی عامه مردم یك ناحیه قادر به درك كامل لهجه ناحیه دیگری نیستند. بیشتر مورخان و نویسندگان لهجه‌های كردی را به گورانی، كرمانجی، لری و كلهری تقسیم كرده‌اند. بعضی‌ها گفته‌‌اند در قدیم گورانی زبان مردم ساكن روستا و شهر بوده و به همین جهت آنان را گورانی می‌نامیده‌اند و كرمانجی زبان ایلات و كوه‌نشینان بوده است.
گورانی : زبان مردم اورامان، ژاورود، پاوه و بعضی نقاط دیگر است. در هر یك از این مناطق تفاوت لهجه‌ای مختصر وجود دارد. بسیاری از اشعار و ادبیات قدیم كردی به این لهجه سروده شده است. زبان گورانی (هوارامی) با زبان پهلوی پیوستگی تاریخی دارد.
كرمانجی : این زبان را به دو گروه : كرمانج شرقی و كرمانج غربی تقسیم كرده‌اند. كرمانج شرقی كه آن را سورانی هم نامیده‌‌اند در مهاباد، سقز و بانه و سلیمانیه تكلم می‌شود و كرمانج غربی كه امروزه اصطلاحاً كردی شمال گفته می‌شود، در شمال سوریه و ارمنستان و در ایران متداول است.
لری : كردهای جنوبی و مردم لرستان و طوایف كرد فارس به این زبان تكلم می‌كنند. این لهجه به چهار بخش تقسیم شده است : لر اصلی یا فیلی، ممسنی، كهگیلویه‌ای و بختیاری.
دین و آئین قدیم كردان در ابتدا مانند سایر اقوام ایرانی مهرپرستی سپس زرتشتی بود كه تا ظهور اسلام از پاسداران متعصب آن بودند. در حال حاضر اكثریت كردها سنی مذهب و پیرو طریقه‌های تصو نقشبندی و قادری‌اند. گروهی نیز پس از ظهور صفویه به مذهب شیعه گرویده‌‌اند.