مردان و ناباروری

بسیاری از افراد تصور می‌كنند، هنگامی كه زوجی بچه‌دار نمی‌شوند مشكل از جانب زن است، در حالی كه احتمال ناباروری زنان و مردان برابر است و در حدود ۱۰ درصد موارد به علت وجود اختلالاتی در هر دو نفر به‌وجود می‌آید. معمولا ارزیابی مردان برای تشخیص علت ناباروری، به صرفه‌تر است و در موارد وجود نگرانی هر یك از زوجین، زودتر انجام می‌گیرد.
۸۰ درصد از مردان، زمان مناسب برای باروری را نمی‌دانند. از آنجا كه اسپرم تا دو روز زنده می‌ماند، تعداد نزدیكی مناسب زوجین باید هر دو روز باشد. اختلالات و عوارضی مانند تب، وجود ویروس در خون و عفونت‌های حاد كیفیت مایع حاوی اسپرم و ترشحات را كاهش می‌دهند. جراحی‌های ناحیه مثانه، اعضای داخل لگن و پشت صفاق، با ایجاد آسیب شبكه عصبی یا آسیب به مجاری ادراری، ممكن است موجب ناباروری شود. سابقه ابتلا به اركیت یا التهاب بیضه مثلا به علت ابتلا به اوریون مهم است. همچنین نهان بیضه‌ای یا كریپتوركیدیسم در دوران كودكی اگر یك طرفه باشد، موجب كاهش احتمال ناباروری می‌شود و اگر دو طرفه باشد، در ۵۰ درصد موارد ناباروری به‌وجود می‌آید.
سابقه تماس با حشره‌كش‌های خاص و پرتوهای یونیزان، به كاهش اسپرم‌سازی منجر می‌شود. همچنین مصرف برخی داروها مانند سولفاسالازین، سایمتیدین و مهاركننده‌های كانال كلسیم مانند آدلا‌ت یا نیفیدیپین، دیلتیازم و وراپامیل و نیز موادی مانند توتون، كوكایین و ماری جوانا آثار سمی بر غدد جنسی می‌گذارند اما با قطع مصرف دارو، برگشت‌پذیرند. سابقه خانوادگی فیبروز كیستیك یا CF كه در آن وازدفران یا لوله منی‌بر موجود نیست یا افرادی كه دو جنسی‌اند، در معرض ناباروری هستند. سابقه عفونت مكرر دستگاه تنفسی ممكن است نشانه سندرم مژه بی‌حركت باشد كه در این بیماری، اختلال انتقال اسپرم‌ها نیز وجود دارد.
از علت‌های دیگر ناباروری مردان می‌توان به بیماری و اختلالات ترشح هورمون‌های هیپوتالاموس، بیماری‌های هیپوفیز و اختلال و عوارض مربوط به بیضه‌ها اشاره كرد. افزایش ترشح استروژن‌ها، كمبود یا افزایش آندروژن‌ها، افزایش ترشح گلوكوكوتیكوئیدها، افزایش و كاهش ترشح هورمون تیروئید و افزایش هورمون رشد ممكن است با اختلال عملكرد اسپرم سازی بیضه‌ها موجب ناباروری مردان شود.
مهم است بدانیم كه استفاده از حمام یا سونای گرم برای افرادی كه در معرض ناباروری هستند یا عوامل خطر دیگری دارند مناسب نیست زیرا دمای زیاد اسپرم‌سازی را مختل می‌كند.
● ارزیابی برای تشخیص علت:
برای تشخیص علت ناباروری و در نتیجه درمان صحیح آن، پزشك از گرفتن شرح حال و معاینه بالینی آغاز می‌كند. كاهش موهای بدن، بزرگی پستان‌ها و بیشتر بودن فاصله دو بازو از طول بدن، نشانه كمبود آندروژن است. اندازه بیضه‌ها بررسی می‌شود و در صورتی كه متفاوت باشند، باید از نظر واریكوسل بررسی شوند. مرحله بعدی ارزیابی علت ناباروری، بررسی‌های آزمایشگاهی است. اولین اقدام، آنالیز ادرار است كه عفونت، خون در ادرار، قند در ادرار یا بیماری‌های گوناگون كلیه را نشان می‌دهد. آنالیز یا ارزیابی مایع منی، مرحله بعدی است كه از نظر تعداد سلول‌ها و میزان تحرك و طبیعی بودن‌شان و كیفیت مایع، بررسی می‌شود. شكل اسپرم‌ها، معیار بسیار حساسی است كه نشانه سلامت كلی بیضه‌ است.
همچنین مهم‌ترین معیار كیفیت اسپرم، تحرك آن است كه مقدار طبیعی آن ۵۰ تا ۶۰ درصد است. در مرحله بعد، ارزیابی هورمونی صورت می‌گیرد. در اولین قدم از ارزیابی هورمونی، اف.اس.اچ و تستوسترون اندازه‌گیری می‌شود و اگر میزان آنها در خون، غیرطبیعی باشد، گام بعدی، اندازه‌گیری ال.اچ و پرولاكتین است. ارزیابی هورمونی، زمانی انجام می‌گیرد كه غلظت اسپرم كمتر از ۱۰ میلیون باشد یا ناتوانی و كاهش میل جنسی وجود داشته باشد و یا زمانی كه یافته‌هایی به نفع اختلال یك غده درون ریز مانند غده تیروئید موجود باشد.
آنالیز گلبول سفید مایع منی، تست آنتی بادی ضداسپرم، تست تورم هیپواسموتیك (برای بررسی زنده بودن اسپرم‌هایی كه تحرك ندارند)، تست نفوذ اسپرم به تخمك، تست بعد از نزدیكی، بررسی‌های كروموزومی و آزمایش وجود جهش ژنی سی.اف از اقدامات دیگر است كه بر اساس تشخیص پزشك اورولوژیست انجام می‌گیرد. در تست بعد از نزدیكی، دو تا هشت ساعت پس از نزدیكی، ترشحات دهانه رحم بررسی‌می‌شود. اگر واكنش اسپرم‌ها با این ترشحات، غیرطبیعی باشد درمان مناسب ناباروری،آی.یو.دی یا لقاح داخل رحمی است.

هومن خلیقی

منبع : روزنامه سلامت