آنتی‌بیوتیک‌ها

آنتی‌‌بیوتیک‌ها بسیاری از بیماری‌های میکروبی را معالجه کرده و تا حد زیادی موجب محو بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌های کشنده شده است. چگونه این داروی معجزه‌گر کار می‌کند؟ امروزه همگی با انواع آنتی‌بیوتیک‌ها آشنا هستیم و این دارو چنان معمولی شده است که اغلب فکر نمی‌کنیم که کشف آن یکی از بزرگترین موفقیت‌های پزشکی معاصر بوده است و جان انسان‌های زیادی را از ورطه مرگ رهائیده است.
اولین آنتی‌بیوتیک به‌نام پنی‌سیلین در دهه ۱۹۲۰ معرفی گردید. از آن تاریخ تلاش برای یافتن انواع جدید آن بی‌وقفه ادامه یافته است و انواع مختلف آنتی‌بیوتیک کشف و معرفی شده است.
کاربرد این گروه داروئی موج بکاهش شدید میزان مرگ و میر در اثر تعدادی از بیمارهای جدی و حتی با کاربرد آنتی‌بیوتیک همراه با تدابیر بهداشتی برخی از این بیماری‌های کشنده از بعضی کشورها به‌طور کامل ریشه‌کن گشته است.
ذات‌الریه یکی از بیماری‌هائی است که در گذشته‌ای نه چندان دور بسیار خطرناک بود و هر سال قربانیان زیادی را به کام مرگ می‌فرستاد. اکنون به یمن استفاده از آنتی‌بیوتیک ذات‌الریه بیماری کشنده محسوب نمی‌گردد. همچنین بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک و سیفلیس را می‌توان اگر در مراحل اولیه تشخص داده شود، درمان نمود. امروزه افرادی که به تیفوئید مبتلا می‌شون نبایستی ترس از مرگ داشته باشند، در حالی که قبل از پیدایش این داروی معجزه‌گر تیفوئید در زمره بیماری‌های بسیار خطرناک قرار داشت. آنتی‌بیوتیک در معالجه افراد مبتلا به برونشیت بسیار مؤثر است. مرگ در اثر مننژیت که به لحاظ ورم پرده‌هائی که مغز را فرا گرفته، با ورود آنتی‌بیوتیک‌ها به قلمرو پزشکی به مراتب کم شده است.
از آنتی‌‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت بیمارانی که جراحی می‌شوند یا افرادی که زخم‌های جدی برمی‌دارند، نیز استفاده می‌شود، و بدون استفاده از آن، تعداد بسیار بیشتری به دو علت اخیر جان خود را از دست می‌دادند.
و لاجرم از این دارو برای درمان بسیاری از بیماری‌های بالنسیه کوچک نظیر گلودرد، ورم لوزه، دمل، ناراحتی‌های مجاری ادرار، کفگیرک و غیره استفاده می‌شود.
● آنتی‌بیوتیک چگونه اثر می‌کند؟
اکثر اوقات ما در معرض موجودات ذره‌بینی قرار داریم. این موجودات در غذا، در هوا، در زمین، خاک و بدن خود ما وجود دارد. اکثراً موجودات ذره‌بینی نسبت به انسان بی‌ضرر هستند، و حتی بسیاری از آنها نه تنها ایجاد بیماری نمی‌کنند، بلکه مفید هستند.
موجودات ذره‌بینی که ایجاد بیماری‌ می‌نمایند به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شوند. شاید سه دسته از معمول‌ترین آنها باکتری، ویروس و پروتوزوئه (تک‌یاخته) باشد. این موجودات به طرف مختلف به بدن حمله می‌کنند و بیماری‌های متفاوتی را موجب می‌شوند. از جمله عوارضی که در اثر موجودات ذره‌بینی از نوع باکتری عارض می‌گردد از سل و سینه‌پهلو می‌توان نام برد. ویروس‌ها موجب بیماری‌هائی مانند سرماخوردگی، زکام، آبله‌مرغان و آبله می‌شوند. از جمله بیماری‌هائی که پروتوزوئه می‌آورد، اسهال آمیبی می‌باشد. آنتی‌بیوتیک‌ها داروهائی هستند که باکتری‌ها را می‌کشند. این داروها اثری بر ویروس‌ها ندارند و از این رو جهت بیماری‌های ویروسی تجویز نمی‌شوند و اگر صرفاً از مقام پزشکی سخن گوئیم، جهت بیماری‌های پروتوزوئه نیز مصرف نمی‌شوند.
آنتی‌بیوتیک‌ها به موجودات ذره‌بینی حمله‌ور می‌شوند، آنها را درهم شکسته و از رشد و تکثیر آنها درون بدن جلوگیری می‌کند.
جالب‌ترین بخش عمل آنتی‌بیوتیک در آن است که این موجودات به‌طور انتخابی حمله می‌کنند. یعنی که یک آنتی‌بیوتیک تنها بر یک دسته از موجودات ذره‌بینی که اصطلاحاً می‌گویند ”در بدن‌های بیگانه مسکن می‌گزینند“ جمله می‌کند و با باکتری‌هائی که بی‌آزار هستند کاری ندارد.
برای فهم کامل اینکه چگونه آنتی‌بیوتیک‌ها قادر به این امر هستند، نیاز به داشتن دانش تخصصی عمیق در شیمی دارد. هر چند، فهم نظریه اصلی بسیار ساده است. در طبیعت بعضی موجودات ذره‌بینی هستند که بر نوعی از موجودات ذره‌بینی دیگر حمله کرده و آنها را نابود می‌سازند.
کشف این واقعیت به‌طور اتفاقی رخ داد. آسیب‌شناس معروف الکساندر فلمینگ که پنی‌سیلین را کشف کرد، توجه نمود که رشد بعضی از باکتری‌ها وقتی نزدیک به قارچی به‌نام پنی‌سیلیوم قرار گیرند متوقف می‌شود. قبل از فلمینگ نیز بعضی از محققین به این امر توجه کرده بودند، اما آن را جدی نگرفته و تعقیب نکرده بودند. قارچ پنی‌سیلیوم در نان کپک‌زده وجود دارد.
پس از این کشف فلمینگ مؤثرترین بخش پنی‌سیلیوم را جدا کرد و به‌صورت دارو درآورد. با وقوف بر این امر که بعضی موادشیمیائی در آنتی‌بیوتیک‌ها موجودات ذره‌بینی را می‌کشد، شیمیدان‌ها توانستند به مرحله بعدی برسند: آن مواد را شناخته و به‌‌طور مصنوعی تولید نمودند. بدین‌ترتیب اکنون اکثر این مواد به‌طور مصنوعی تولید می‌شود.
این واقعیت که آنتی‌بیوتیک‌ها به‌طور طبیعی وجود ندارند. محققین را بدین نتیجه رساند که می‌توان انواع جدید آنها را نیز در طبیعت یافت. برخی اوقات این موجودات نجات‌بخش انسان در محل‌های غیرمنتظره‌ای یافته شدند. مثلاً نوعی از آن از مواد یکه در فضولات حیوانات رشد می‌کنند جدا گردید. اما پنی‌سیلین حتی تا امروز، از جنبه کاربرد، مقام اول را به خود اختصاص می‌دهد.
آنتی‌بیوتیک‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول به‌نام میکرب‌کش که بر باکتری‌ها حمله بوده و آنها را نابود می‌سازند. دسته دوم از رشد و تکثیر میکروب‌ها جلوگیری می‌نمایند. از جمله آنتی‌بیوتیک‌های معروف دسته اول پنی‌سیلین، استرپتومیسین و نئومیسین را می‌توان نام برد. تتراسیکلین و اریترومیسین از جمله انواع دسته دوم به‌شمار می‌آیند.
بیش از صد نوع آنتی‌بیوتیک تاکنون در آزمایشگاه‌ها جدا شده است و در حدود ۲۰ نوع آنها توسط صنایع داروئی در حد زیادی تولید می‌گردد. مقاومت میکروب‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها - وقتی یک آنتی‌بیوتیک به باکتری‌ها حمله‌ور شود، بعضی از آنها از این حمله زنده می‌مانند و نکته بسیار جالب اینکه از تجربه حمله آنتی‌بیوتیک مقاومت در برابر عمل مشابه را در آینده یاد می‌گیرند.
از این رو هر چه بیشتر یک آنتی‌بیوتیک مصرف شود، تعداد باکتری‌های آموخته شده برای زنده ماندن زیادتر می‌شود و به‌عبارت دیگر نسبت به آن مقاوم می‌شوند.

منبع : مطالب ارسال شده