رشت ، استان گیلان

به نوشته برخی از محققان، شهر رشت در پیش از اسلام و دست‌كم در دوره‌ ساسانیان وجود داشته است. در زمانی كه حكومت ساسانی رو به فروپاشی می‌رفت، حكمرانی مستقل این دیار را گیلانشاه می‌نامیدند. پس از غلبه اعراب بر ایران، اولین بار كه نامی از رشت به میان آمد، سال 61 هجری قمری بود. اما از این تاریخ، تا زمان صفویه در كتاب‌های تاریخی نامی از رشت دیده نمی‌شود. بعدها در شرح وقایع دوره شاه اسماعیل صفوی از این شهر یاد شده است.
در زمان صفویه و به ویژه در دوره شاه اسماعیل صفوی، سرزمین گیلان به دو بخش : «بیه‌پس» به مركزیت رشت، و «بیه‌پیش» به مركزیت لاهیجان تقسیم می‌شد. حكومت بیه پیش از 943 هجری قمری به خان احمد گیلانی رسید و شاه طهماسب اول صفوی، حكومت بیه‌پس را نیز به او سپرد. سرانجام شاه عباس اول صفوی گیلان را تسخیر كرد. بعدها در سال 1045 هجری قمری، شهر رشت به دست استپان رازین - دریانورد و شورشی مشهور روسی - غارت شد. در سال 1722 میلادی نیز سپاهیان پتركبیر، رشت را تسخیر كردند. اشغال‌‌گران روس تا سال 1734 رشت و گیلان را در تصرف خود داشتند. سپس روس‌های بلشویك در جریان تعقیب سفیدها (هواداران تزار) رشت را به تصرف خود در آوردند. این شهر در قدیم، تنها راه ارتباطی و بازرگانی ایران از طریق بندر انزلی به اروپا بود. رشت در طول تاریخ خود، وقایع اسف‌انگیز فراوانی را از سر گذرانده است. در زمستان 1246 هجری قمری، طاعون شدید در گیلان شایع شد و در حدود شش هزار نفر را از پای در آورد. 56 سال بعد، شهر به آتش كشیده شد و خسارت‌های فراوان دید. در سال 1316 هـ.ق (1899 م) در رشت شورش نسبتاً دامنه‌‌داری علیه قانون خراج راهداری كارگزاران روس كه از ساكنان دهستان‌ها دریافت می‌كردند، به وقوع پیوست؛ در نتیجه، ایستگاه راهداری واقع در نزدیك رشت توسط شورشیان ویران گردید، اما با شدت عمل و خشونت سپهدار اعظم - حاكم وقت - پایان یافت. رشت در انقلاب مشروطیت نقش مؤثری داشت. به هنگام جنگ جهانی اول (1918-1914) شهر رشت در معرض تاخت و تاز سپاهیان روس و بعد نیروهای انگلیسی و شورشیان محلی قرار گرفت و خرابی بسیاری در آن به بار آمد. در سال 1920 میلادی، رشت بار دیگر صحنه درگیری‌های مسلحانه شد: ارتش سرخ در سال 1331 هـ.ق (1920 م) باكو را تصرف كرد و وارد بندر انزلی شد. این كار سبب تشویق انقلابیون گیلان گردید. سرانجام در همین سال حكومتی ضد انگلیسی به ریاست میرزا كوچك‌ خان جنگلی در رشت اعلام شد. انگلیس‌ها رشت را تخلیه كردند و با آتش زدن انبارهای خود و انهدام پل سفیدرود، رهسپار بغداد شدند. قوایی از تهران عازم سركوبی انقلابیون شد. به موجب قرارداد 1339 هـ.ق (1921 م) كه بین دولت‌های ایران و اتحاد جماهیر شوروی منعقد شد، گیلان و رشت از نیروهای روسی تخلیه شد. امروزه شهرستان رشت به عنوان مركز راه‌های بازرگانی گیلان و بازار تجارت و واردات و صادرات مطرح است و به عنوان مركز استان امكانات جهانگردی فراوانی دارد.