اسفراین ، استان خراسان

درباره وجه تسمیه اسفراین نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند، این شهر را اسفندیار بنا نهاده است و لذا به نام بانی آن، آن را اسفراین خوانده‌اند. بیهقی اصل این اسم را «آسپرآئین» دانسته كه اسپر به معنی پسر و آئین به معنی راه و رسم است.
اسفراین جزو اولین مراكز جمعیتی است كه اقوام آریایی پس از ورود به ایران در آن سكنی گزیدند. این ناحیه قسمتی از پارت قدیم بود. در زمان اشكانیان نیز اسفراین از روستاهای مهم نیشابور بود.
در اواخر دوران ساسانیان و مقارن ظهور و تسلط اعراب، ‌خراسان چهار ولایت عمده داشت كه عبارت بودند از : نیشابور، مرو، هرات و بلخ. شهرهای عمده دیگر آن عبارت بودند از : اسفراین و جوین.
اسفراین پس از تسلط اعراب و حتی در زمان حكومت آن‌ها بسیار آباد بود. در دوره‌‌های بعد از اسلام، اگرچه اسفراین بارها مورد حمله و تهاجم قرار گرفت و ویران شد، ولی به كلی از بین نرفت و دوباره بازسازی شد.
در اواخر قرن هشتم هجری، بار دیگر این شهر در حمله تیموریان ویران شد و جمع انبوهی در آن به هلاكت رسیدند.
در دوره صفویان، ازبك‌ها آبادی‌ها و شهرهای شرقی ایران و از جمله اسفراین را مورد حمله قرار دادند تا این‌كه در سال 997 هجری شاه‌عباس برای دفع شر ازبك‌ها به مشهد عزیمت كرد و از راه اسفراین وارد مشهد شد. در زمان وی با تمام تلاشی كه برای سركوب ازبك‌ها صورت گرفت، توفیق چندانی به دست نیامد و در نتیجه، تیره‌روزی اسفراین كه بر اثر حمله‌ مغول‌ها و بعدها با حمله تیموریان آغاز شده بود، در دوره بعد نیز ادامه یافت.
در دوره‌ حكومت سلسله افشار،‌ شهر قدیمی اسفراین به كلی ویران شد،‌ قنات‌ها خشكید و مردم به محل فعلی شهر اسفراین كه «میان‌آباد» نام داشت، كوچ كردند.
شهر اسفراین با این‌‌كه در طول تاریخ صدمات فراوانی متحمل شده است، لیكن با تلاش و همت مردم به توسعه‌ قابل‌توجهی دست یافته است و در حال حاضر،‌ یكی از شهرهای آباد استان خراسان به شمار می‌آید.