روح عاطفه

از این رو باید از انزوا و حاشیه ماندن آنها جلوگیری كرد تا جامعه و نسل جوان از آموخته ها و تجربه هایشان بهره مند شوند. سالمندان جزء وجودی جامعه اند و هیچ گونه تجدید و انتزاعی بر آنها وارد نیست، آنها در چرخه حیات جامعه حضور داشته و دارند، زیرا تعادل هستی این گونه می طلبد. پس این عنصر مؤثر در تداوم حیات جامعه باید به تبلور درآید. سالمندان پر از امید هستند و برای مفید بودن، ساختن، همراهی و همگامی می خواهند كه مجموعه آگاهی ها و اقدامات خود را به عرصه عام تری بكشانند.
شاید بیشترین توقع و انتظار معنوی سالمندان حفظ حریم حرمت آنها از طرف خانواده و اجتماع است. آنها كه بخشی از بهترین سال های عمر خود را وقف كار و تلاش در راه ساختن جامعه كرده اند، انتظار دارند كه زحماتشان نادیده گرفته نشود و احترامی در خور نقش واقعی آنها در خانواده و جامعه فراهم شود. سالمندان توقع دارند تا زمینه های مناسبی برای تحكیم پایگاه واقعی آنها در جامعه فراهم شود تا نقش مؤثر آنان همچون گذشته احیا شود و به گونه ای در نحوه نگرش افراد جامعه دگرگونی ایجاد شود. آنها می خواهند در برنامه ریزی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی موقعیت ویژه شان مورد نظر قرار گیرد و راه هایی برای رفع نیازهایشان پیش بینی شود. توجه جامعه و خانواده برای ادای احترام بیشتر به این گروه معطوف گردد و اقداماتی كه خانواده در جامعه می تواند برای بهبود جایگاه و نقش سالمندان در جامعه انجام دهد مورد توجه قرار گیرد.
سالمندان علاقه دارند تا در مالكیت مشروعی كه با هدیه بهترین ایام خود به دست آورده اند، غرور ناشی از صبوری خود را در میان اطرافیان حفظ و افتخاری كه در گذر زمان به عنوان ارزش خدمت به جامعه تحصیل كرده اند را قرین سعادت اجتماعی خویش نمایند. طرح گنجینه ها تلاشی است در جهت خدمتی بزرگ به حوزه فرهنگی و اجتماعی سالمندان، تا با این طرح و با مشاركت سازمان ها و نهادهای متولی در حوزه سالمندی بضاعت و امكانات خود را در جهت فرهنگ سازی و ارتقای جایگاه و منزلت سالمندان و ایفای نقش آنان در تحكیم و انسجام خانواده و در سطحی گسترده تر در جامعه بسیج نمایند. این طرح كه به همت شهرداری تهران در سطح شهر تهران ارائه می شود جهت ارائه خدمات برای افراد بالای ۶۵ سال و در نگاهی دیگر ایجاد، حفظ و نگهداری فرهنگ تكریم در جامعه است. سالمندان شركت كننده در این طرح با دریافت فرم های مربوطه از دفاتر پستی تهران و تكمیل آنها می توانند از امكانات فرهنگی، ورزشی، هنری مدیریت شهری به طور رایگان برخوردار شوند و همچنین استفاده از مترو و اتوبوس شهری با دریافت كارت منزلت برای این عزیزان رایگان خواهد بود.
معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران در این باره گفت: از مهمترین مسائل در بحث فرهنگی و اجتماعی بزرگان سنی، سالخوردگان و سالمندان هستند كه این بحث از منظرهای مختلف حائز اهمیت است. امروز با مسائل مختلفی در ارتباط با سالمندان جامعه مرتبط هستیم كه این مسائل در نحوه زندگی آنها تأثیر مستقیم، اجتناب ناپذیر و تعیین كننده ای دارد.
اسفندیار رحیم مشایی، رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به بدی های زندگی شهرنشینی از جمله ایجاد گسست نسلی ادامه داد: به دلیل نوع زندگی شهری كه داریم یكی از تجارب تلخ در زندگی شهری این است كه به لحاظ فرهنگی دچار گسست نسلی شده ایم. تا آن نظام تعاملی زیبا و شیرینی كه در كانون خانواده ها به انسجام اجتماعی منجر می شد و به طور مستمر به سرمایه های اجتماعی می افزود و باعث رشد و كمال بود و این گسست و فاصله به دلایل مختلف سبب شده تا ما هم از ظرفیت های مهم زندگی انسانی برای كل جامعه محروم بمانیم.
او ادامه داد: شاهد آن هستیم كه برخی از ظرفیت ها به عكس تبدیل می شود، تبدیل به ضعف ها، نقصان ها، كاستی ها و بعد هم آسیب ها می شود و به جای اینكه ظرفیتی باشد كه برای كل جامعه مددكار باشد، نقطه ضعف و كاستی و آسیب می شود كه بخشی از سرمایه های جامعه باید به اصلاح آن بگذرد. و از این رو زندگی شهری سبب شده است تا كسانی كه به كهولت نزدیك می شوند و از فضای تحریك اجتماعی و اقتصادی فاصله می گیرند، آهسته آهسته به شهروندان نیمه فعال و غیرفعال تبدیل شوند و با مشكلات زیادی مواجه شوند.
مشایی ضمن اشاره به اینكه تهران آیینه بسیاری از شهرهاست در خصوص طرح گنجینه ها ادامه داد: در طرح گنجینه ها تلاش شده تا بتوانیم با تأثیرگذاری از فرهنگ دینی و ملی اصلاحی در نوع نگاه در جامعه ایجاد كنیم، نگاه مثبتی را كه هنوز از شهر و زندگی ما نرفته و باید تقویت شود و بنیادهای آن را محكم تر كرده و فضا را به نفع آن نگاه مثبت و ایجابی آماده سازی بیشتری كنیم و آهسته آهسته زاویه فرهنگی را كه باعث خدشه می شود را از بین ببریم تا تأثیر فرهنگی این نوع نگاه به جاهای دیگر نیز سرایت كند.
معاون اجتماعی شهردار تهران ادامه داد: این فرصت های خوب دوگانه است، هم برای كسانی كه به سن بالا می رسند و از حوزه تحرك اجتماعی فاصله می گیرند و به صورت آدم های نیمه فعال و غیرفعال در می آیند كه باید تا آنجا كه مقدور است بتوانیم فعال سازی را انجام دهیم و هم نگاه سایر اقشار جامعه را كه نگاه عمومی بر آنها تعیین كننده است و مشخص كننده نقش آنها در جامعه است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی شهرداری تهران هدف از این طرح را تغییر نگاه منفی و ایجاد نگاه مثبت در جامعه نسبت به سالمندان دانست و درباره سایر اهداف این طرح توضیح داد: حفظ، احیاء و اشاعه فرهنگ تكریم و بزرگداشت سالمندان، تحكیم و انسجام خانواده با محوریت سالمندان، ایجاد درك ، درایت و آگاهی و جلب بیشتر افكار عمومی به حوزه سالمندی، نهادینه سازی روند حمایت از سالمندان، بسترسازی برای گسترش فضاها و فرصت های سالمندی، ایجاد شور و نشاط و افزایش امید به زندگی در سالمندان و توانبخشی، فعال سازی و افزایش مشاركت اجتماعی سالمندان از جمله اهداف این طرح است.
وی با اشاره به اینكه آنچه در طرح آمده نوعی حمایت از این صنف است هدف از این كار را بسیار والاتر از آن دانست و گفت: ما به دنبال بعد فرهنگی این كار در جامعه هستیم تا نگاهشان را به حوزه سالمندی تصحیح و تقویت نماییم. بنابراین اجرای این طرح آغازی است برای یك حركت مستمر و دامنه دار و فزاینده در بعد فرهنگ و مسائل اجتماعی كه میزان موفقیت در این كار نیز بستگی به فعالان حوزه فرهنگ و اجتماع دارد تا منشاء اثر آن باشند.
رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ضمن دعوت از دستگاه ها، نهادها و افراد صاحب نظر، نخبگان و كسانی كه می توانند در جهت دهی افكار عمومی و اجتماعی تأثیرگذار باشند ادامه داد: اگر بخواهیم در حوزه فرهنگی و اجتماعی احیاگر باشیم و كاركرد سالمندان را افزایش دهیم، نقش و حضورشان را جدی تر و مؤثرتر نماییم. لازمه اش ایجاد یك حركت جمعی در سطح شهر است. و بحثی كه تحت عنوان گنجینه ها مطرح شده است با نگاهی كه نسبت به سالمندان دارد سعی می كند تا آن نوع نگاه را در جامعه توسعه دهد و به همین دلیل به سالمندان به عنوان یك گنجینه تجربیات فرهنگی، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی می نگرد.
وی در خصوص هماهنگی و مشاركت پذیری دستگاه ها و نهادهای مختلف جامعه در این طرح گفت: با افراد صاحب نظر در حوزه نهادهای مرتبط و حوزه نهادهای علمی و دانشگاهی در این بخش هماهنگی های لازم صورت گرفته و براساس مطالعات و گفتگوهای صورت پذیرفته در این باره به این نتیجه رسیده ایم تا یك فضاسازی فرهنگی و تبلیغی را كه با توجه به این قشر با یك فضاسازی قابل ملاحظه در جامعه است، آن را آغاز كنیم.
وی در خصوص چگونگی طرح گنجینه ها گفت: طرح گنجینه ها به ارائه خدمات به افراد ۶۵ سال به بالا در سطح شهر تهران تعلق دارد و براساس فراخوان داده شده كارت هایی به عنوان كارت منزلت در اختیار این افراد قرار می گیرد، تا با این كارت ها بتوانند در گام اول از امكاناتی كه مدیریت شهری ارائه می دهد برخوردار باشند. یعنی علاوه بر برخورداری رایگان از تمامی امكانات فرهنگی، اجتماعی، هنری و ورزشی در حوزه مدیریت شهری بلیت اتوبوس شهری و مترو نیز برای این عزیزان رایگان خواهد بود.
مشایی با اشاره به اینكه برای جلب همكاری تمامی دستگاه ها در كشور بر روی كارت نام و نشانی از مدیریت شهری آورده نشده است ادامه داد: افق و منظر این كار بسیار ارزشمند است. هر چند كه این كار در نگاه اول بحث اقتصادی اش اهمیت چندانی ندارد. اما به لحاظ نوع نگاه و به لحاظ ارزش گذاری و احترامی كه باید در جامعه ایجاد شود، دارای ارزش اجتماعی است و هدف ما نیز فرهنگ سازی لازم در این باره است.
او ادامه داد: مهمترین هدف ما توسعه روح عاطفه اجتماعی و ایجاد فرهنگ توجه در اقشار مختلف است و اگر این نوع طرز نگرش ایجاد شود در بخش های دیگر نیز ظرفیت های خوبی در جامعه ایجاد خواهد شد.
مشایی با اشاره به توسعه دنیای امروز و عوارض ناشی از آن گفت: ما ناچاریم بخشی از توسعه ای كه امروز دنیا در حوزه شهر و شهرنشینی دارد را طی كنیم و آن اجتناب ناپذیر است ولی الزامی ندارد كه تمامی عوارض ناشی از این زندگی شهری را تجربه كنیم.
حسین هاتفی فارمد، مشاور رئیس و مدیر كل روابط عمومی و امور بین الملل سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نیز در این باره گفت:سالمندان در جامعه جایگاه بسیار رفیعی دارند، و باید به تمامی اقشار جامعه كودك، نوجوان، جوان و افرادی كه پا به سن گذاشته اند یادآور شویم كه سالمندان مخزن تجربه هستند و احترام به آنها لازم است.
هاتفی با اشاره به پدیده صنعتی شدن در جهان ادامه داد: همزمان با صنعتی شدن و پیشرفتی كه در علوم و تكنولوژی به وجود می آید، كم كم روابط انسانی ما رو به فراموشی است و نیازمند آن هستیم تا جایگاه ها و مناسبت های انسانی را بازنگری و در گاهی اوقات جایگاه ها را تثبیت كنیم. افراد كهنسال از جایگاه حقیقی خود برخوردار شوند و یادآور شویم كه آنها مخزن تجربیات گرانبهایی هستند و زندگی خود را صرف ما كرده اند.
وی با اشاره به اینكه طرح گنجینه ها تلاشی برای تعریف جایگاه سالمندان است، موفقیت در این كار را با مشاركت نهادها و سازمان های مرتبط امكان پذیر دانست و گفت: برای اینكه طرح گنجینه ها به یك طرح ملی در سطح كشور تبدیل شود، نیازمند هماهنگی و همكاری نهادها و ارگان های مرتبط هستیم و در این راستا هماهنگی هایی نیز با نهادهای مرتبط و NGOهای فعال سالمندی انجام شده است.
اكرم شاهرخی، رئیس فرهنگسرای سالمند و مجری این طرح نیز گفت: فرهنگ سازی برای ارتقای جایگاه و منزلت سالمندان مهمترین هدف این طرح است، این طرح به مدت ۳ سال پیش بینی شده است كه اولین اقدام آن صدور كارت منزلت برای سالمندان بالای ۶۵ سال است.
رئیس فرهنگسرای سالمند با اشاره به نزول جایگاه سالمندان در جامعه ادامه داد: همواره در خانواده، قبیله، شهر و روستا، بزرگ و پیرخانواده و قبیله حرف اول را می زدند، ولی متأسفانه به دلیل زندگی شهری و مشكلات موجود و تغییر ساختار خانواده از گسترده به هسته ای، در حال حاضر سالمندان به انزوا و حاشیه كشیده شده اند.
او ادامه داد: موضوع و پدیده سالمندی در جامعه معاصر موقعیت نو و متفاوتی یافته است و می توان گفت پژوهش، برنامه ریزی و فعالیت برای سالمندان، جایگاه خاصی را در فهرست برنامه ها و اقدامات مراكز، سازمان ها و نهادها پیدا كرده است. در طرح گنجینه ها نیز با علم به اینكه بهره گیری سالمندان از فضاها و فرصت های خانوادگی و اجتماعی نقش مؤثری در تعریف دوره سالمندی و مسائل آن دارد، حمایت های رسمی خود را در كنار خانواده، جامعه و افكار عمومی معطوف سالمندان كرده، اما در عین حال نباید فراموش كرد كه سالمندان با مشكلات و مسائل عمده ای روبه رو هستند كه فقدان و یا كمبود ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی به سالمندان و فرهنگ سازی در این حوزه با محوریت سالمند و خانواده بر مسائل و تنگناهای آنان افزوده است.
اكرم شاهرخی در خصوص مسائل و مشكلات و تنگناهای دوره سالمندی گفت: سرانه و شاخص بهره مندی سالمندان از فضاهای تفریحی و شهری در سطح پایینی قرار دارد، تغییرات جمعیتی و ویژگی های رشد جمعیتی سالمندان، نسبت بهره مندی آنان را از فضاها و فرصت های اجتماعی كاهش داده است، كاركردهای فرهنگی، اجتماعی سالمندان نسبت به گذشته تغییرات و دگرگونی های بسیاری داشته است. جایگاه سالمندان در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های خانواده و جامعه در سطح مطلوبی نیست. خانواده معاصر به دلیل بافت جدید و متفاوت، شرایط را برای زندگی سالمندان دشوار كرده است. كاهش درآمدها، افزایش اوقات فراغت، از دست دادن برخی توانایی ها و از دست دادن همسر زمینه حضور سالمندان را در فعالیت های اجتماعی آسیب پذیر كرده است. نقش و جایگاه سالمندان به عنوان «الگوها و گروه های مرجع» جامعه در سطح مطلوبی نیست. كاهش سن بازنشستگی، طول سال های فراغت و عدم برخورداری از شغل رسمی مشكلات و مسائل سالمندان را افزایش داده است. میزان بهره مندی سالمندان از سبد كالاهای فرهنگی از رشد چندانی برخوردار نیست. و موارد دیگری كه ضرورت اجرای چنین طرح و یا طرح های مشابه را دوچندان كرده است.
رئیس فرهنگسرای سالمند ادامه داد: تمام تلاش ما بر این است تا كاركردهای فرهنگی، اجتماعی و سنی سالمندان را احیاء كنیم و در این راستا در طرح گنجینه ها برای افراد بالای ۶۵ سال علاوه بر رایگان بودن امكاناتی كه در اختیار شهرداری تهران است به دنبال جلب مشاركت سازمان های دیگر هستیم.
او ادامه داد: از جمله مراكزی كه می توانند در این باره مؤثر واقع شوند، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است كه هر چند اعلام نموده اند، بازدید از موزه ها برای سالمندان رایگان است، اما برنامه خاصی در این باره ندارند. از طرفی به دنبال جلب حمایت حوزه هنری و مراكزی كه سینماها زیر نظر آن فعالیت می كنند

منبع : روزنامه کیهان