ورزش پهلوانی و زورخانه‌ها، فتیان

ریشه ی اصلی مبارزات مردم ایران را جوانمردی به نام فتیان تشکیل می دادند که جزو گروه متصوفه بودند و این قشر با تشکیلات منظمی که داشت جزو مخالفین شدید حکام ظالم عرب بود.این گروه از زمان تسلط بنی امیه تا برانداختن پایه های حکومت این جباران،جوانمردانه به مبارزه خود ادامه دادند.
در اواسط قرن دوم هجری که ایرانیان درگوشه و کنار و مخصوصاً در شرق ایران و بیشتر در سیستان و خراسان برابر بیدادگری ها و تعصب های نژادی امویان و دست نشاندگانشان برخاستند،راهنمای این جنبش های مردانه،ملی،بیشتر جوانمردان بوده اند.بزرگترین راهنمای این دسته عبدالرحمان ابومسلم خراسانی از مردم ماخان در سرزمین مرو بوده است که توسط خلیفه ی عباسی کشته شد.
پس از آنکه جوانمردان خراسان که یکی از مهمترین مراکزشان شهر مرو بوده است،با ابومسلم خراسانی برای برانداختن اموی یاری کرده اند پیش از قرن پنجم گروهی از ایشان به عنوان لشکریان داوطلب که به آنها «مطوعه» می گفته اند با ترکان و سپس در زمان غزنویان به غزای هندوستان و از سوی دیگر به جنگ های صلیبی رفته اند.هر چند پس از قتل ابومسلم خلفای عباسی به شدت با گروه فتیان به مبارزه پرداختند ولی نتوانستند جنبش آنها را از میان بردارند.
تسلط اقوام وحشی تاتار در سراسر ایران و شروع حکومت مغولان نیز موجب عکس العمل فتیان و تجدید حیات آنها گردید.در زمان سلجوقیان و حتی استیلای مغولان این گروه تنها جان پناه مردم بی گناه بود و در راه آزادی جانفشانی ها کردند.
یکی از جنبش های عظیم مردمی که در دوران حکومت مغول ها به وقوع پیوست و تحت رهبری فتیان و صوفیان بود،قیام سربداران است که در خراسان و سپس در کرمان و مازندران شکل گرفت.نهضت سربداران بالاخره در سال ۷۴۰ هجری موفق شد حکومت وحشیانه مغولان را تا ظهور امیر تیمور در خطه خراسان و کرمان و مازندران براندازد.برخی از پهلوانان در نهضت سربداران نقش موثری داشتند،از جمله پهلوان اسد بن طوغان شاه که در رأس نهضت سربداران کرمان قرار داشت.
فتیان و جوانمردان به مصداق حدیث (لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار)،خود را پیرو علی بن ابیطالب می دانند و اصول فتوت را از قول آن حضرت بر هیئت خصلت نوشته اند که عبارتست از: وفا،صدق،امن،سخا،تواضع،نصیحت،هدایت و توبه.
چنانچه قرار بود کسی وارد جرگه جوانمردان شود باید خصال و استعداد لازم را دارا باشد و الا هر کس را به داخل خود راه نمی دادند.خصلت های لازم برای ورود به گروه جوانمردان را هفت خصلت شمرده اند:
۱) دین (باید مسلمان باشد)
۲) ذکورت (باید مرد باشد)
۳) بلوغ (باید بالغ باشد)
۴) عقل (باید عاقل باشد)
۵) صحت (از نظر بدنی سالم و بدون نقص باشد)
۶) مروت (بامروت و با انصاف باشد)
۷) حیا (باحیا باشد)
چنانجه سالک این خصلت ها را دارا بود به او شلوار جوانمردی می پوشاندند که اشاره به فضیلت عفاف و منع نفس از شهوات است که آن را «سراویل پوشیدن» می گفتند.سپس کمر او را با پارچه یا کمربندی می بستند که به معنای کمر همت بستن برای انجام کارهای نیک و خدمت به خلق است و آن را میان بستن می گفتند.سپس کمی نمک به او می خوراندند که به معنای وفای به عهد و عدالت است و به آن هم قدح نوشیدن می گفته اند.
ایرانیان جوانمردانی را شامل سه مرتبه می دانسته اند:
▪ سخا: یعنی هر چه دارد دریغ نکند.
▪ صفا: یعنی سینه را از کینه پاک کند.
▪ وفا: یعنی با خدا و خلق خدا وفا کند.
یکی از مراسم مهم جوانمردان بستن کمربند و میان بستن بود که به آن مراسم «شد» می گفتند و کسی که مراسم این کار را بر عهده داشت استاد «شد» می نامیدند.استاد «شد» آخرین درجه را در میان جوانمردان داشت.
در همه ی فرق تصوف ایرانی درجاتی بوده است ه تازه وارد می بایست از درجه پست تر تدریجاً به درجات بالاتر برود تا آنکه شایسته ارشاد بشود و این کلمه «نوچه» و «کوچک ابدال» که بر سر زبان هاست اصطلاحی است که درباره ی تازه وارد و تازه کار رایج بوده است.کسانی که شایسته ی احراز مقام «ابدال» و «اقطاب» و «اوتاد» و «اولیاء» و «اخیار» می شدند پی در پی درجات مختلف را پی کرده و در هر درجه از عهده ی آزمون برآمده و شایستگی خود را برای ارتقاء به درجه بالاتر نشان داده بودند.کما اینکه در ورزش باستانی هر ورزشکار از بدو شروع که «تازه کار» نامیده می شود،بعدها زیر نظر یکی از پیشکسوتان «نوچه» می شود و سپس «نوخاسته» و پیشقدم و بعدها به درجه ی «برگزیده» می رسد و آخر سر به درجه ی «پیشکسوتی» و «پهلوانی» که بالاترین مقام ورزش باستانی است می رسد.

منبع : سایت پارس اسپورت