طوفان مغزی

طوفان مغزی (بارش افكار) یك فرایند تولید نظرات جدید در شرایط آزاد است. طوفان مغزی یك تكنیك در كنفرانس و جلسه است كه افراد فرصت پیدا می‏كنند ایده‏ها و نظرات خودشان را به راحتی مطرح نمایند.
طوفان مغزی اصطلاحی است كه هنگامی كه برای هدف خاص دور هم جمع می‏شوند استفاده می‏شود. این واژه به زبانی ساده به معنای تشویق ابتكار است. قدرمسلم، جهت به حركت درآوردن قوه خلاقیت، بكارگیری چند فكر به مراتب موثرتر از یك فكر است. لذا افراد یك گروه در یك نشست به بحث و تفحص پرداخته و افكار خویش را بازگو كرده و پیرامون آن به گفتگو می‏نشینند. این امر تا زمانی كه تمامی افكار بیان شود، ادامه داشته و قبول یا رد پیشنهادها بعد از ارائه دلیل‏های كافی با رای‏گیری نهایی انجام می‏پذیرد.
عموما بعد از هر نشست »طوفان مغزی« یك دوره تفكر آغاز می‏شود و افراد در پی یافتن جواب شش سوال »چه چیز، چرا، كجا، چگونه، چه زمان و چه كسی« برمی‏آیند. طوفان اندیشه‏ها یا به بیان دیگر طوفان فكری، یكی از روشهای موثر حل مساله در گروه است.
این روش افراد را قادر می‏سازد كه موانع ذهنی را برطرف و در فاصله زمانی كوتاه نظرات بی شماری ارائه كنند. نرم‏افزار تخصصی BRAINSTORMING TOOLBOX استفاده از تكنیك طوفان مغزی را تسهیل می‏نماید.
زمانی طوفان مغزی (بارش افكار) مورد استفاده قرار می‏گیرد كه:
- قصد تعیین علل یا راه‏حل‏های احتمالی مسئله‏ای را داشته باشیم.
- تصمیم داشته باشیم گامهای اجرایی یك طرح را تعیین كنیم.
- تصمیم به انتخاب مسئله‏ای گرفته‏ایم كه باید در مورد آن، اقدامی عملی صورت پذیرد. (در شرایطی كه باید طی یك مدت كوتاه بیشتر نظرات جمع‏آوری گردد، از این روش می‏توان استفاده نمود)
- قصد دریافت تمام عقاید را داشته باشیم.
چگونه جلسه طوفان مغزی را طراحی، برنامه‏ریزی و اداره كنیم؟
برای طراحی، برنامه‏ریزی و اداره موفق جلسه طوفان اندیشه‏ها رعایت موارد زیر ضروری می‏باشد:
- جلسه طوفان مغزی با انتخاب یك موضوع مشخص شروع می‏گردد.
- برای اطمینان از شركت تمام افراد، رهبر گروه از همه اعضا به نوبت نظرخواهی می‏كند.
- به كسی اجازه خرده‏گیری و سرزنش كردن داده نمی‏شود.
- چنانچه نظرات افراد به پایان رسید، سوالاتی مانند چه كسی، چه وقت، كجا، چرا و چگونه برای به جریان افتادن دوباره گفتگو مطرح می‏گردد.
- نظرات باید به دقت روی یك نمودار جریان یا تخته نوشته یا یادداشت شود تا همه به آن توجه داشته باشند.
- اعضا باید نظرات مختلف را جدا كرده چند نظر كلیدی را انتخاب كنند و به تفصیل مورد گفتگو قرار دهند و آنها را به ترتیب اهمیت، یادداشت كنند. موارد یادداشت شده برای استفاده در جلسات آینده نگهداری شود.
- سپس اعضا یك یا دو نفر را برای بررسی عمیق انتخاب می‏كنند.
- طوفان مغزی ممكن است مقدم یا به دنبال و یا همزمان با استفاده از سایر ابزارها و تكنیك‏های بهبود مورد استفاده قرار گیرد.
در مراحل اولیه طوفان مغزی رهبر باید مسائل زیر را پیش‏بینی كند:
- عضوی كه نظرات را روی تخته می‏نویسد به قدری آهسته این كار را انجام دهد كه برخی از اظهارنظرهای مهم را از قلم بیندازد.
- برخی از اعضاء نمی‏توانند در مقابل جمع صحبت كنند (در گروه‏هایی بیش از ۷ نفر)
- اعضاء می‏خواهند در همان لحظه‏ای كه نظرات اظهار می‏شود در مورد آن گفتگو كنند، به جای این كه بگذارند در موقع مناسب این كار صورت گیرد.
- معطوف شدن نظرات روی اشخاص به جای فرایندها
- انتقاد كردن در حین بیان نظرات
- اعضاء در مورد چند نظر با هم گفتگو می‏كنند به جای این كه در مورد نظرات به طور مجزا صحبت كنند.
- پیشنهادهای ارائه شده به جای آن كه در زمینه موضوع اصلی باشد، به موارد جزئی مربوط می‏گردد.
- قبل از این كه مسئله به طور كامل درك شود، اعضاء ناگهان به نتایجی می‏رسند و گمان می‏كنند به راه‏حل‏هایی دست یافته‏اند.
- عضوی ممكن است تمایل داشته باشد كه بر اعضاء دیگر مسلط گردد.
- رهبر قادر به حفظ نظم نیست به طوری كه اعضاء نمی‏توانند به نوبت صحبت كنند.
- رهبر باید برای غلبه بر این مشكلات آموزش ببیند.
●چگونه نظرات را در معرض تكوین قرار دهیم؟
جلسه طوفان مغزی یك نشست كوتاه مدت است كه هدف آن صرفا جمع‏آوری نظرات متعدد می‏باشد. پس از اتمام جلسه با توجه به ضرورت و سرعت برخورد با مسئله، نظرات ثبت شده به مدت معینی (چند ساعت تا چند روز) در معرض دید مجدد افراد گروه قرار داده می‏شوند. این عمل با نصب نظرات مذكور در محل كار یا محل قرارداد آنها انجام‏پذیر است. افراد گروه می‏توانند نظرات دیگری را كه در فكر آنها پدید می‏آید، در فاصله زمانی تعیین شده، در زیر نظرات ثبت شده بنویسند.
●بررسی نظرات ارائه شده در جلسه طوفان مغزی چگونه انجام می‏شود؟
بررسی و تحلیل نظرات مذكور در جلسه دیگری صورت خواهد گرفت به این منظور رهبر گروه افراد را به جلسه دیگری دعوت و در آنجا نظرات نقد و بررسی می‏شوند و كاراترین آنها برای رفع مشكل انتخاب خواهد شد. فاصله بین دو جلسه بستگی به اهمیت موضوع و سرعت برخورد با آن دارد و می‏تواند از چند ساعت تا چند روز متفاوت باشد.
●●جمع‏بندی
طوفان مغزی یك فرایند تولید نظرات، پیشنهادها و ایده‏های جدید در شرایط آزاد است. افراد بدون هیچ مانعی مجاز هستند ایده‏ها و راه‏حل‏های خود را آزادانه مطرح نمایند. تمام نظرات و پیشنهادها مورد توجه قرار می‏گیرد و هیچكس مجاز به انتقاد نمودن نمی‏باشد. در پایان جلسه بررسی نظرات و جمع‏بندی صورت می‏گیرد و بهترین پیشنهاد و راه‏حل انتخاب می‏شود.

صدراله البرزی