مخازن بذر (بانک بذر)

مخازن بذر ذخیره علفهای هرز می‌باشند که تحت شرایط مطلوب ممکن است با جوانه زدن سر از خاک درآورده با چغندرقند رقابت کنند. این مخازن در اکثر خاک‌های زراعی حاوی مقدار زیادی از علفهای هرز هستند که تعداد آنها از ۴۱۰۰ تا ۱۳۷۰۰ عدد بذر در متر مربع تغییر می‌کند. تعداد و ترکیب بذر علفهای هرز در هر خاکی متفاوت است ولی رابطه نزدیکی با شرایط آب هوایی، خاک، ‌نوع کشت، آماده نمودن زمین و عملیات مدیریت علفهای هرز دارد.
مخازن بذر دارای بذرهایی با سنین متفاوت هستند. طول عمر بذر بر اثر دفن شدن در خاک یا پوشیده شدن توسط بقایای گیاهی افزایش می‌یابد. تعیین تعداد گونه‌های علف هرز سالیانه مزارع و تشخیص قوه نامیه بذرهائی که نزدیک به سطح زمین قرار دارند به مدیریت علفهای هرز بستگی دارد.
محدود نمودن احیاء مخازن بذر در جهت تدوین صحیح برنامه‌های مربوط به مدیریت علفهای هرز، اهمیت فراوانی دارد. برنامه‌های تلفیقی مانند مناسب ترین تناوب‌های زراعی، مصرف علف‌کش‌ها و عملیات آماده کردن زمین و کاشت، نقش مهمی در محدود نمودن تعداد و تنوع بذر علفهای هرز این مخازن دارند.
در نواحی با مخازن بذر علف زیاد بایستی یک سیستم قوی مدیریت علفهای هرز را به مدت دو تا چهار سال اعمال نمود و زمانیکه بایستی میزان ذخیره بذر تا حد زیادی کم شد، می‌توان این مقدار کم را با مصرف مرتب مقادیر مناسب علف‌کش و بکار بستن عملیات آماده نمودن و کاشت، ثابت نگه داشت. با وجود این گاهی اوقات میزان ذخیره بذر به علل زیر افزایش می‌یابد:
۱) هنگامی که به خاطر شرایط نامساعد، کشت کرپه، عدم مصرف علف‌کش در زمان مناسب و کاهش کارآیی علف‌کش، علفهای هرز باقیمانده به بذر می‌نشینند.
۲) ورود بذرهای جدید علف هرز توسط بادء آب ،‌کود دامی و با بذر آلوده سایر گیاهان زراعی
۳) مقاوم شدن بعضی از علفهای هرز به علف‌کش‌ها
● طول عمر بذر
در برنامه ریزی و طراحی سیستم مدیریت علفهای هرز در زراعت چغندرقند مدت زمان خواب بذر علفهای هرز از اهمیت بالائی برخوردار است. به جهت خطر جوانه زدن و سبز شدن بذر علفهای هرز داخل خاک بایستی با آنها مبارزه کرد. عواملی مانند نوع گیاه،‌ عملیات کاشت و سایر عوامل موثر در جوانه‌زنی، روی طول دوره خواب بذر موثر هستند. بذر اکثر علفهای هرز در زمین‌های زیر کشت عمر طولانی ندارند، متوسط دوره زنده ماندن برای بسیاری گونه‌ها کمتر از ۶ سال است. در یک بررسی روی طول دوره زنده ماندن بذرهای دفن شده سوروف در خاک مشخص شد که تمامی بذرها در مدت ۵/۵ سال از بین رفته و کمتر از یک درصد بذر گیاهانی مانند توق، خرقه،‌و تاج خروس وحشی قوه نامیه خود را حفظ کرده اند.
درصورت مساعد بودن شرایط محیط برای جوانه زدن بذرها، عمر آنها کمتر می‌شود. بالطبع کشت و زرع نقش تعیین کننده در جوانه زدن سریع آنها دارد، زیرا این عمل، بذرها را به سمت شرایط محیطی محدود سوق می‌دهد. روبرتس (۱۹۷۰) دریافت که جمعیت بذرهای زنده علف هرز در صورتی که در یک سال، ‌زمین چند نوبت شخم بخورد و سریعتر از هنگامی که زمین در آن مدیریت بایر بماند، کاهش خواهد یافت.
طول عمر بذرهای تابع درصد بذرهای جوانه زده و تعداد بذر تولید شده توسط علف هرز است. در صورتیکه سالانه ۵۰ درصدد بذرها از بین رفته وبذر جدیدی نیز تولید نشود، بعد از ۶ سال میزان بذر زنده موجود دو درصدمقدار اولیه خواهد بود. به شرط سبز شدن ۹۸ درصد بذرها، این مقدار کاهشش در همان اول بدست خواهد آمد.
در صورتیکه ادامه روند جوانه زنی به این شکل، در پایان سال ششم، تمامی بذرهای زنده از خاک ریشه کن خواهند شد (انیس ۱۹۷۷)، مشخص شده است که افزایش میزان جوانه زدن به همراه ممانعت از تولید بذر می‌تواند زمان لازم جهت کاهش جمعیت علف هرز را تا حد باور نکردنی کمتر نمایند.
● تولید بذر
علفهای هرز زراعت چغندرقند از نظر توانایی تولید بذر تفاوت زیادی با یکدیگر دارند، به عنوان مثال توانایی تولید بالقوه بذر برای علفهای هرز یک ساله مانند یولاف وحشی، تاج خروس وحشی، سلمک و سوروف به ترتیب ۲۵۰ ، ۱۱۷۴۰۰، ۷۲۴۵۰ ، ۷۱۶۰ عدد به ازاء هر بوته می‌باشد. تولید حقیقی بذر هر گیاه از سالی به سال دیگر و بسته به عوامل مختلف از قبیل رقابت بین گونه ای و درون گونه‌ای، شرایط محیطی اثربازدارنده علف‌کشها و زمان سبز شدن، تفاوت زیادی دارد. برنامه‌های مدیریت علف هرز عملاً میزان تولید بذر را کم می‌کند ولی قادر به توقف کامل آنها نیست چرا که بعضی از این عوامل از کنترل ما خارج هستند.
● زمان جوانه زدن
دوره سبز شدن بعضی از علفهای هرز یک ساله کاملاً مشخص شده است، برای مثال اوج زمان سبز کردن تاج خروس وحشی و سلمک از اواسط بهار تا اوایل تابستان است، حال آنکه برای این دوره علف هرز هفت بند از اواخر بهار الی اواسط تابستان می‌باشد. زمان سبز کردن علفهای هرز در زراعت چغندرقند نقش کلیدی در برنامه ریزی مدیریت علفهای هرز ایفا می‌کند.

کاوه مهدیزاده
http://center.royablog.ir