سوریه و اسرائیل؛ به سوی جنگ یا صلح؟

معادله بین اسرائیل و سوریه بسیار پیچیده و بغرنج شده و دو كشور در انتخاب نوع برخورد با یكدیگر گیج و گنگ به نظر می‌رسند.بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه طی ماه‌های گذشته به صریح‌ترین لحن ممكن از دولت اسرائیل خواسته است كه برای دستیابی به صلح با كشورش وارد گفت‌وگو شود.
اسد در عین حال، گاهی اوقات بر این نكته هم تاكید كرده كه اگر بلندی‌های اشغالی جولان از راه گفت‌وگو به سوریه مسترد نشود، وی به كارگیری زور را برای پس گرفتن آن سرزمین نادیده نخواهد گرفت.
واكنش اسرائیل به درخواست بشار اسد برای مذاكره و اشاره او به احتمال توسل به زور برای پس گرفتن جولان، چند پهلو و متناقض بوده است.
شماری از رهبران سیاسی و نظامی اسرائیل بر این باورند كه بشار اسد در دعوت خود برای ازسرگیری مذاكرات صلح صادق است و تل‌آویو دست كم برای كشف نیات واقعی وی، باید باب مذاكره با دمشق را بگشاید.شماری دیگر از رهبران اسرائیل بر این عقیده‌اند كه بشار اسد فقط برای رهایی از فشارهای فزاینده بین‌المللی درخواست مذاكره با اسرائیل را مطرح كرده است و در نهایت مذاكره را برای مذاكره می‌خواهد نه برای دستیابی به صلح.در واقع اختلاف‌نظر مقام‌های اسرائیلی نسبت به قصد واقعی بشار اسد از مذاكره، دیپلماسی دولت عبری را در برابر سوریه سردرگم كرده، به گونه‌ای كه هرروزه صداهای ناساز و ناهمگونی از سوی تل‌آویو درباره دمشق بلند می‌شود.
در روزهای اخیر، برخی دستگاه‌های امنیتی اسرائیل به خصوص از آماده شدن سوریه برای یك حمله غافل‌گیرانه علیه اسرائیل در تابستان آینده خبر می‌دهند. این دستگاه‌ها، مانورهای نظامی ارتش سوریه و انباشت مهمات جنگی در مرز جولان را علامت آماده شدن سوریه برای حمله به اسرائیل ارزیابی می‌كنند و اظهارنظر برخی از مقام‌های سوری را مبنی بر احتمال توسل به زور برای آزادسازی بلندی‌های جولان، مزید بر علت می‌دانند.
البته همه دستگاه‌های امنیتی و نظامی اسرائیل در باره آماده شدن سوریه برای جنگ، نظر واحدی ندارند و برخی از آنها بر این عقیده‌اند كه تحركات سوریه ممكن است ناشی از نوعی اشتباه محاسبه نسبت به نیات اسرائیل باشد.
از همین رو، دولت ایهود اولمرت، نخست‌وزیر اسرائیل طی روزهای اخیر چندین بار نسبت به احتمال اشتباه محاسبه سوریه هشدار داده و تاكید كرده است كه اسرائیل هیچ برنامه‌ای برای حمله به سوریه ندارد.
رسانه‌های اسرائیلی در عین حال گزارش داده‌اند كه اولمرت از طریق طرف‌های ثالث با سوریه ارتباط برقرار كرده است تا بشار اسد را نسبت به نیات اسرائیل مطمئن سازد. با این همه، مشكل روابط اسرائیل و سوریه به نیات آنها نسبت به یكدیگر محدود نمی‌شود و مولفه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مهمی در این‌باره دخیل است.
آمریكا، ایران و لبنان، سه مولفه‌ای هستند كه روابط دمشق و تل‌آویو را بسیار پیچیده كرده‌اند.
از یك طرف، اسرائیل خواهان آن است كه مذاكره با سوریه سبب قطع یا كاهش رابطه این كشور با ایران و سلب حمایتش از گروه‌هایی مانند حماس و حزب‌الله شود.
سوریه اما خروج از محور ایران و قطع حمایت از حزب‌الله و حماس را به عنوان پیش‌شرط نمی‌پذیرد، هرچند كه پاره‌ای از گزارش‌های مطبوعاتی از اعلام آمادگی دمشق به انجام این كار پس از اطمینان از بازپس‌گیری بلندی‌های جولان حكایت دارد.در این میان، آمریكا نیز با ازسرگیری مذاكرات تل‌آویو– دمشق مخالف است و از همین رو، دولت اولمرت از بیم سرد شدن روابطش با دولت جورج بوش، حاضر به پذیرش هزینه احتمالی این كار نیست.
طبق برخی گزارش‌های مطبوعاتی، دولت آمریكا با آغاز مذاكرات اسرائیل و سوریه مخالف نیست، البته به شرط آنكه در این مذاكرات مساله لبنان به هیچ عنوان مطرح نشود. برای سوری‌ها اما مذاكره با اسرائیل بدون مطرح شدن مهمترین نگرانی‌های منطقه‌ای آنها چه محلی از اعراب دارد؟در واقع، سوریه بیش از هر موضوع دیگری حتی بیش از ادامه اشغال ۴۰ ساله بلندی‌های جولان، نگران تحولات لبنان است، لبنانی كه سوریه هیچ‌گاه حاكمیت مستقل آن را گردن ننهاده و آن را حیات‌خلوت انحصاری خود می‌داند.
لبنان به ویژه پس از قتل رفیق حریری، به بزرگترین چالش پیش روی دولت سوریه درآمده و زمینه مناسبی برای اعمال فشارهای بین‌المللی علیه دولت بشار اسد فراهم كرده است.
شورای امنیت سازمان ملل هفته پیش با تصویب قطعنامه ۱۷۵۷ بر مبنای فصل هفتم منشور ملل متحد، به جناح‌های لبنانی تا دهم ژوئیه (۲۰ خرداد) مهلت داد كه بر سر تشكیل دادگاه بین‌المللی برای محاكمه مظنونان به قتل رفیق حریری به توافق برسند، در غیر صورت در تاریخ یاد شده، دادگاه بین‌المللی در خارج از خاك لبنان تشكیل خواهد شد.
عواقب تشكیل دادگاه بین‌المللی برای سوریه و متحدانش در لبنان كم و بیش روشن است و از همین‌رو، آمریكا نمی‌خواهد كه با ازسرگیری مذاكرات دمشق و تل‌آویو سیر تحولات دادگاه تحت‌الشعاع این موضوع قرار گیرد. با تشكیل دادگاه بین‌المللی، خاورمیانه وارد مرحله‌ای از بحران مزمن خود می‌شود كه سوریه در آن جایگاه سخت و طاقت‌فرسایی خواهد داشت.
آمریكا همین را می‌خواهد، اما به نظر می‌رسد اسرائیل یا از جزئیات آنچه آمریكا در سر دارد، مطلع نیست یا اینكه نسبت به موفقیت برنامه واشنگتن تردید دارد. احتمالا از همین رو اسرائیل از وسوسه مذاكره با سوریه دل نمی‌كند.

احمد زیدآبادی

منبع : روزنامه هم‌میهن