|
يارِ نيک را در روزِ بد شناسند |
|
|
نظير: |
|
|
معيار دوستان دغل روز حاجت است (صائب) |
|
|
ـ تيره‌روزى سنگ محک دوستى است |
| |
|
ـ دوستان را به گاهِ سود و زيان |
بتوان ديد و آزموده و شناخت (سنائى) |
| |
|
ـ برادر آن بوَد کو روز سختى |
تو را يارى کند در تنگ‌بختى (ناصرخسرو) |
|
|
ـ وقت ناکامى توان دانست يار |
|
يا رومى روم باش يا زنگى زنگ ٭ |
|
|
رک: نه زنگى زنگ است نه رومى روم |
|
|
|
٭ از صبر تو اى شاه به تنگيم، به تنگ |
....................... (شيخ‌الرئيس‌افسر ) |
|
يار هم‌کاسه هست بسيار٭ |
|
|
|
٭ ............................ |
ليک همدرد کم بوَد بارى (سنائى) |
|
يارى که تحمل نکند يار نباشد ٭ |
|
|
|
٭ جنگ از طرف يار دل‌آزار نباشد |
........................... (سعدى) |
|
يارى که دو روست باباش يک رو کرد |
|
يا زر، يا زور، يا زارى٭ |
|
|
در راه عشق يا وصول به مقصود بايد يکى از اين سه وسيله را به‌کار برد |
|
|
نظير: زر و زور و زارى، اگر با کسى کارى دارى |
|
|
|
٭ تمثّل: |
|
|
|
|
يا به حالت يا به حيلت يا به زارى يا به زر |
عاقبت اندر دلِ سخت تو راهى مى‌کنم (هدايت طبرستانى) |
|
يا زنگى زنگ باش يا رومى روم٭ |
|
|
رک: نه زنگى زنگ است نه رومى روم |
|
|
|
٭ زين مذهب ترديد به‌جائى نرسى |
..................... (عبيد زاکانى و اديب کرمانى) |
|
يا سخن دانسته گو اى مرد بخرد يا خموش٭ |
|
|
نظير: خامشى از کلام بيهُده بِهْ (ناصرخسرو) |
|
|
|
٭ در بساط نکته‌دانان خودفروشى شرط نيست |
........................... (حافظ) |
|
يا سر مى‌رود با کلاه مى‌آيد |
|
|
نظير: يا تخت، يا تخته ـ يا نصيب و يا قسمت! |
|
يا عاقل عاقل باش، يا غافل غافل٭ |
|
|
|
٭ تحريفى است از اين بيت خاقانى: |
|
|
|
خاقانى از اين راهِ دو رنگى به کران شو |
يا عاقل عاقل زى، يا غافل غافل |
|
يا علاج درد بيمارى بکن |
يا دکان بر چين و عطّارى مکن (از جامع‌التمثيل) |
|
يا على غرقش کن، من هم روش! |
|
|
يکى از 'خواص عامه' با يک شيعيِ کم‌سواد عامى در کشتى نشسته بود. ميان آن دو بحثى درگرفت و چون مسئلهٔ مورد بحث اندکى دشوار و پيچيده بود شيعى عامى در جواب آن فرو ماند. اتفاقاً در همان لحظه طوفانى سخت درگرفت و دريا منقلب شد. شيعى عامى سر به‌سوى آسمان کرد و گفت: يا على غرقش کن من هم رويش! |
|
|
نظير: خر ديزه است، مرگ خود را مى‌خواهد براى زيان صاحبش! |
|
ياقوت درشت قيمتش بيشتر است |
|
يا کوچه‌گردى مى‌شود يا خانه‌دارى |
|
يا مرد باش يا در قدم مرد باش (از جامع‌التمثيل) |
|
يا مرغ باش بپَر يا شتر باش بار ببر |
|
|
رک: به شترمرغ گفتند: پرواز کن، گفت: من شترم. گفتند: بار ببر. گفت: من مرغم! |
|
يا مسلمان باش يا کافر، اين دو رنگى تا به کى؟ |
|
يا مفت، يا مفت، يا مفت! |
|
|
رک: مال خودم مال خودم، مال مردم هم مال خودم |
|
يا مکن با پيلبانان دوستى |
يا بنا کن خانه‌اى در خورد بيل٭ (سعدى) |
| |
|
نظير: يا مرو با يار ازرق پيرهن |
يا بکش بر خان و مان انگشتِ نيل (سعدى) |
| |
|
|
٭ در بعضى نسخ گلستان بيت مزبور چنين ضبط شده است: |
|
|
|
دوستى با پيلبانان يا مکن |
يا طلب کن خانه‌اى در خورد پيل |
| |
يا مگو آنچه مى‌نخواهى کرد |
يا وفا کن به آنچه مى‌گوئى |
|
|
نظير: |
| |
|
يا مکن وعده چون نخواهى کرد |
يا وفا کن به هر چه مى‌گوئى (از قرةالعين) |
|
|
ـ کارى که نمى‌کنى چرا مى‌گوئى؟ (شيخ‌الرئيس افسر) |
|
يا نصيب و يا قسمت! |
|
|
نظير: |
|
|
تا سال دگر مى‌که خورد زنده که باشد |
|
|
ـ يا سر مى‌رود يا کلاه |
| |
يا وفا خود نبود در عالم |
يا کسى اندر اين زمانه نکرد (سعدى) |
|
ياوه‌گوئى دوم ديوانگى است (از قابوس‌نامه) |
