یک (۳)

	يک جو عقل بهتر از هزار من زر است
		رک: الهى آن را که عقل دادى چه ندادي...
	يک جو منّت دونان به صد من زر نمى‌ارزد ٭
		رک: صد من گوشت شکار به يک ناز تازى نمى‌ارزد
			٭چو حافظ در قناعت کوش و از دنياى دون بگذر	که........................... (حافظ)
	يک چشم آن نَتَوانَدْ ديد که دو چشم بيند (قابوس‌نامه)
		نظير: يک دست آن نَتَوانَدْ برداشت که دو دست بردارد (قابوس‌نامه)
	يک چشم بينا بهتر از دو چشم تار است
	يک چشمش ساز مى‌زند يک چشمش کمانچه! (عا).
		احول است.
		نظير: اين چشمش به آن چشمش سلام مى‌کند! يک چشمش نوحه مى‌خواند يک چشمش گريه مى‌کند!
	يک چشمش نوحه مى‌خواند يک چشمش گريه مى‌کند!
		رک: يک چشمش ساز مى‌زند يک چشمش کمانچه!
	يک چند عزيز است کسى کز سفر آيد (مجمر اصفهانى)
	يک چوب مى‌خواهم نه ‌تر باشد نه خشک نه چنبر!
		رک: آدم نمى‌داند به کدام سازش برقصد
	يک چوب و صد چلچراغ
		نظير: يک سنگ و چهل کلاغ
	يک چهرهٔ شکفته بِهْ از صد چمن گل است٭
		رک: بخند تا دنيا به روى تو بخندد
			٭يک چشم پر خمار بِهْ از صد قدح شراب	............................... (صائب)
	يک حلم کن و هزار افسوس مخور
		رک: غضب از شعله‌هاى شيطانى است
	يک حمام خراب چند جامه‌دار مى‌خواهد؟
		نظير: يک کاسه کاچى و صد تا سُرناچى؟
	يک حمّام خراب و چهل جامه‌دار!
		صورت ديگرى است از: 'يک حمّام و صد جامه‌دار!' رجوع به همين مَثَل شود
	يک حمام و صد جامه‌دار!
		رک: يک آهو و صد سگ
	يک حمايت قاضى بِهْ از هزار گواه
		رک: يک التفات قاضى بهتر از صد گواه
	يک خانه داريم پنبه ريسه،٭ميان هفتاد و دو ورثه!
			٭ 'پنبه‌ريسه' نام يکى از محلاّت قزوين است (امثال و حکم دهخدا)
	يک خشت هم بگذار بر درش
		عروسى خودپسند را مادرشوى پختن کوفته مى‌آموخت و مى‌گفت: سبزى و گوشت را کوبي. او گفت: دانم. آب را جوشاني. گفت: دانم. گفت: مايه را گلوله کني. گفت: دانم. گفت: يک يک در ديگ افکنى گفت: دانم. مادرشوى برآشفته به طنز گفت: و خشتى خام هم بر درِ ديگ نهي. گفت دانم. و راستى گمان برد مگر خشت نيز از بايسته‌هاى طبخ اين طعام باشد. کوفته در ديگ کرد و خشت خام بر آن نهاد. خشت با بخار آب گل شده در ديگ فرو ريخت (امثال و حکم دهخدا، ج ۴، ص ۲۰۴۱)
	يک خلقت زيبا بِهْ از هزار خلعت ديبا (سعدى)
		نظير:
		اندکى جمال بِهْ از بسيارى مال (سعدى)
		ـ چو روى نکو دارى اندُه مخور (سعدى)
		ـ زردروئى نکشد هر که جمالى دارد (ملاّ مفيد همدانى)
		ـ خوب رخى هر چه کنى کرده‌اى (ايرج‌ميرزا)
		ـ بوى پياز از دهن خوبروى	نغزتر آيد که گل از دست زشت (سعدى)
		ـ ستارهٔ آسمون پشتش نوشته	که هر که خوشگله جاش تو بهشته (عا).
	يک خوبى مى‌ماند يک بدى
		رک: در دنيا يک خوبى مى‌ماند يک بدى
	يک داغ دل بس است براى قبيله‌اى٭
		نظير:
		يک شعله بس است خرمنى را (اميرخسرو دهلوى)
		ـ همين يکى براى هردومان بس است
			٭روشن شود هزار چراغ از فتيله‌اى	...................... (از اشعار 'تعزيهٔ شام' )
	يک دانه اگر کارى صد سنبه بردارى (مولوى)
	يک در را بگير و محکم بگير٭
		رک: پياز آدم هر جائى کونه نمى‌بندد
			٭يا: يک در گير محکم گير
	يک در و دو سرا؟
		رک: يک بام و دو هوا؟
	يک دست آن نتواند برداشت که دو دست بردارد (قابوس‌نامه)
		نظير: يک چشم آن نتواند ديد که دو چشم بيند (قابوس‌نامه)
	يک دست بى‌صداست ٭
		رک: اتّحاد موجب قوّت است
			٭تمثّل:
			دست چپم به‌جاست اگر نيست دست راست	امّا هزار حيف که يک دست بى‌صداست (حکيم سورى)
	يک دست خير است يک دست شرّ
		نظير:
		حارس، مى‌زنى وارس!
		ـ عصائى شنيدى که عوجى بکشت
	يک دست صدا ندارد
		صورت ديگرى است از: 'يک دست بى‌صداست' . رجوع به همين مَثَل شود
	يک دسته گُل دماغ‌پرور	از خرمن صد گياه بهتر (نظامى)
		رک: کم گوى و گزيده گوى چون دُرّ
	يک دستم سپر بود، يک دستم شمشير، با دندان‌هايم که نمى‌توانستم جنگ کنم
		مردى کاشى با سپر و شمشير وارد ميدان نبرد شد و در مقابل حريف قرار گرفت. حريف با يک حمله او را به زانو درآورد. به او گفتند: 'چرا به حملهٔ حريف پاسخ ندادى و کوچک‌ترين حرکتى ننمودى؟' گفت: 'آخر يک دستم سپر بود يک دستم شمشير، با دندان‌هايم که نمى‌توانستم جنگ کنم'
	يک دل دارد و هزار دلبر٭
		نظير: يک سر دارد و هزار سود!
			٭تمثّل:
			يک دل دارم هزار دلبر	يک سر دارم و هزار سودا (شيخ‌الرئيس افسر)
	يک دل دارى بس است يک دوست تو را٭
		نظير:
		يک دوست بسنده کن که يک دل دارى
		ـ رسم عاشق نيست با يک دل دو دلبر داشتن (قاآنى)
		ـ يک دل و صد آرزو بس مشکل است	يک مرادت بس بوَد چون يک دل است (امير حسينى سادات)
		ـ عشق‌بازى با دومعشوقه بد است (مولوى)
		نيزرک: خدا يکى، يار يکى
			٭دل در پى اين و آن نه نيکوست تو را	.............................. (جامى)
	يک دل ز تير حادثه بى‌غم که يافته است٭
		رک: در اين دنيا کسى بى‌غم نباشد
			٭.................................	يک دم ز صرف دهر مسلّم که يافته است (مجير بيلقانى)
	يک دل و صد آرزو بس مشکل است ٭
			٭................................	يک مرادت بس بوَد چون يک دل است (امير حسينى سادات)
	يک دل و صد غم!
	يک دل و يک جهت و يک رو باش (جامى)
		نظير: اى من فداى آنکه دلش با زبان يکى است (حافظ)
	يک دم غفلت دو صد ندامت دارد (صابر همدانى)
		رک: يک نفس غافل شدم صد سال راهم دور شد
	يک دم نشد که بى‌سرِ خر زندگى کنيم٭(عشقى)
		رک: بُستان بى‌سر خر نمى‌شود
			٭باز آمدند و خرمگس طبع ما شدند	........................... (عشقى)
	يک دو آواز برآيد ز چراغ	وقت مردن که بوَد در سکرات (خاقانى)
		رک: شمع در وقت مردن خانه روشن مى‌کند