|
داد آبادانى بوَد و بيداد ويرانى (قابوسنامه) |
|
|
نظير: هر کجا عدل روى بنموده است |
نعمت اندر جهان بيفزوده است (سنائى) |
|
دادار يکى، کار يکى، يار يکى! |
|
|
رک: خدا يکى، يار يکى |
|
داد از خويشتن بده تا داوَرَت بهکار نيايد (مرزباننامه) |
|
دادگرى شرط جهاندارى است |
|
|
نظير: |
|
|
اسکندر رومى را گفتند: ديار مشرق و
مغرب به چه گرفتى؟ گفت: هر مملکت را گرفتم رعيتش را نَيازُردَم و نام
پادشاهان جز به نيکوئى نبردم (سعدى) |
|
|
ـ عدل بازوى شَهْ قوى دارد (سنائى) |
|
|
ـ شَهْ چو ظالم بوَد نپايد دير (سنائى) |
|
|
ـ ستم، نامهٔ عزل شاهان بوَد (فردوسى) |
|
دادند دو گوش و يک زبانت ز آغاز |
يعنى که دو بشنو و يکى بيش مگو (باباافضل کاشى) |
|
|
رک: يکى بگو، دو تا بشنو. |
|
داراى مال باشد هر چند مار باشد! ٭ |
|
|
رک: پول داشته باش، کوفت داشه باش |
|
|
|
٭ برخى از زنان پولدوست و مالپرست به زعم خود از شوهر چنين تعبير کنند. |
|
دارندگى و برازندگى! |
|
دارنده که نادار شود دستش گير |
نادار که دارنده شود پستش گير |
|
|
نظير: |
|
|
آزاده اگر فرو فتد دستش گير |
ناکس چو به عيّوق رسد پستش گير (سيفالدين باخرزى) |
|
|
ـ شريفزاده چو مفلس شود دستش گير |
|
|
ـ لئيمزاده چون منعم شود از او بگريز (سعدى) |
|
دارنده مباش از بلاها رستى (کليله و دمنه بهرامشاهى) |
|
|
نظير: |
|
|
آسوده کسى که خر ندارد |
|
|
ـ درويش در قافله ايمن است |
|
|
ـ خر ندارى چه ترسى از خر گير؟ (سنائى) |
|
|
ـ آن کس از دزد بترسد که متاعى دارد |
|
|
ـ برهنه ايمن است از دزد و طرِّار |
|
|
ـ خر برهنه را پالان نتوان گرفت |
|
|
ـ از خر لخت پالان نمىتوان برداشت |
|
|
ـ از برهنه پوستين چون برکنى؟ |
|
|
ـ از ده ويران که ستانَد خراج (نظامى) |
|
|
ـ از ديه خراب خراج نتوان خواست (سَمَک عيّار) |
|
|
ـ از کف دست که موى ندارد چگونه موى کَنند؟ |
|
|
ـ از پيِ کاروان تهيدستان |
شاد و ايمن روند چون مستان (اوحدى) |
|
|
ـ دزد هرگز در کمين کلبهٔ درويش نيست (صائب) |
|
دارو پسِ مرگ کى کند سود؟ (نظامى) |
|
|
رک: نوشدارو بعد از مرگ سهراب؟ |
|
دار و منبر از يک درخت است٭ |
|
|
نظير: نتراشند جز به يک منوال |
تخت شاهان و تختهٔ غسّال (اوحدى) |
|
|
|
٭ يا:دار و منبر هردو را از چوب مىسازند |
|
داروى کژدم زده کشتهٔ کژدم بوَد |
|
|
رک: راحت کژدم زده... |
|
دارى طرب کن، ندارى طلب کن |
|
|
نظير: بردارد کام هر که با کار بساخت |
|
داستانى است که افسانهٔ هر انجمن است (يغما جندقى) |
|
|
رک:کسى که نمىداندخواجه خافظ شيرازى است |
|
داستانى است که بر هر سرِ بازارى هست٭ |
|
|
رک: کسى که نمىداند خواجه حافظ شيرازى است! |
|
|
|
٭ عشق سعدى نه حديثى است که پنهان مانَد |
.............................. (سعدى) |
|
داشتم داشتم حساب نيست، دارم دارم حساب است |
|
داشته آيد بهکار گرچه بوَد زهرِ مار! |
|
|
نظير: پول داشته باش، زهر مار داشته باش! پول داشته باش، کوفت داشته ابش! |
|
داغ اولاد چهل روز است، داغ شکم چهل سال! |
|
|
رک: داغ شکم از داغ عزيزان بدتر است |
|
داغ بر دست نهادن٭ اثر بىپولى است |
|
|
رک: بىپولى حلقه به گوش فلک کند |
|
|
|
٭ داغ بر دست نهادن: کارهاى جنونآميز کردن و به خود زيان رساندن |
|
داغ شکم از داغ عزيزان بدتر است |
|
|
نظير: |
|
|
هيچ داغى بدتر از داغ شکم نيست |
|
|
ـ کينهٔ شکم تا چهل سال است |
|
|
ـ داغ اولاد چهل روز است، داغ شکم چهل سال. |
|
داماد جوان و عروس پير، سبد بيار و جوجه بگير! (عا). |
|
|
رک: عروس جوان، داماد پير... |
|
دامادِ سرخانه نانش توى روغن است |
|
داماد عبّاس دوس است! |
|
|
آدمى پررو و سمج در اخّاذى بسيار زبردست است |
|
دام در هر بار ماهى ناورد |
|
|
نظير: دريا هميشه گهر ناورند |
صيّاد نه هر بار شکارى ببرد (سعدى) |
|
دامن پاکان بهدست پاک مىبايد گرفت (سليم) |
|
دامن چنان بزن که نسوزى کباب را |
|
دانا آن است که داند و پرسد، نادان آن است که نداند و نپرسد |
|
|
نظير: دانا هم داند و هم پرسد، نادان نه داند و نه پرسد |
|
دانا به اشارهٔ ابرو کار کند و نادان به زخم چوگان |
|
|
رک: آن کس که اهل بشارت است اشارت داند |
|
دانا به چشم نادان حقيرتر از آن باشد که نادان به چشم دانا (مرزباننامه) |
|
دانا به هيچ شهر و ولايت غريب نيست |
|
|
نظير: وجود مردم دانا مثال زرّ و طلاست (سعدى) |
|
دانا چون طبلهٔ عطّار است خاموش و هنرنماى و نادان چون طبل غازى بلندآواز و ميانتهى (سعدى) |
|
دانا گوشت مىخورد، نادان چغندر |
|
دانا هم داند و هم پرسد، نادان که داند و نه پرسد |
|
|
نظير: دانا آن است که داند و پرسد، نادان آن است که نداند و نپرسد |
|
دانائى توانائى است |
|
|
رک: دانستن توانستن است |
|
دانستن توانستن است |
|
|
نظير: |
|
|
دانائى توانائى است |
|
|
ـ توانا بوَد هر که دانا بود (فردوسى) |
|
|
نيزرک: ز دانش بِهْ اندر جهان هيچ نيست |
|
دانسته بِهْ بوَد ز نادانسته |
|
دانش اندر دل چراغِ روشن است٭ |
|
|
رک: از دانِش بِهْ اندر جهان هيچ نيست |
|
|
|
٭ ........................... |
وز همه بد بر تنِ تو جوشن است (رودکى) |
|
دانش کامل آن است که اهل دانش بسندد (مرزباننامه) |
|
دانم که به دل دوست ندارى ما را |
قربان محبت زبانيت شوم |
|
|
رک: اگر نان گندمت نيست زبان مردمى تو را چه شد؟ |
|
دانهٔ بىمغز کى گردد نهال (مولوى) |
|
دانه دانه است غلّه در انبار٭ عبارتى که در تبليغ از صرفهجوئى بهکار برند |
|
|
نظير: بار گندم دانه دانه است |
|
|
نيزرک: قطره قطره جمع گردد وانگهى دريا شود |
|
|
|
٭ اندک اندک به هم شود بسيار |
............................... (سعدى) |
|
دانه ديدى، دام نديدى؟ |
|
دانه ز من، پرورش از کردگار٭ |
|
|
نظير: از تو حرکت از خدا برکت ـ همّت از تو قوّت از خدا |
|
|
|
٭با تر و با خشک مرا نيست کار |
............................... (نظامى) |
|
دانهٔ فلفل سياه و خال مهرويان سياه |
هر دو جان سوزند اما اين کجا و آن کجا (حيدر طهماسبى کاشى) |
|
|
رک: از اين حسن تا آن حسن صد گز رسن! |
|
دايره تا کج نبوَد راست نيست (اميرخسرو دهلوى) |
|
|
رک: راستى ابرو در کجى آن است |
|
دايماً يکسان نماند حال دوران غم مخور٭ (حافظ) |
|
|
رک: دنيا دايم بر يک قرار نيست |
|
|
|
٭ دور گردون گر دو روزى بر مراد ما نگشت |
.............................. (حافظ) |
|
دايم در صدف گوهر نباشد٭ |
|
|
|
٭ زمان خوشدلى درياب درياب |
.............................. (حافظ) |
|
دايم کند حذر ز خطر مردم خطير (قطران) |
|
|
رک: به گرد بلا تا توانى مگرد (فردوسى) |
|
دايهٔ مهربانتر از مادر را بايد پستان بريد |
|
|
نظير: |
|
|
ببرّند پستان دايهاى را که پيش از مادر به شير بيايد |
|
|
ـ کور شود چشمى که بيش از صاحب عزا گريه کند |
|
|
نيزرک: اگر تو عمّهاى من مادرستم |