|
| قلعهٔ بمپور، بمپور, ايرانشهر
|
|
| اين قلعه بر فراز تپه‌اى در ارتفاع ۴۷۰ متر ساخته شده و از نظر ساخت و نقشه مانند قلعه بم است.
|
|
| قلعهٔ بُندبُن قاسم‌آباد، روستاى قاسم‌آباد, رودسر
|
|
| در روستاى بُندبُن قاسم‌آباد برجى قديمى به ارتفاع ۱۲ متر سر بر آورده که راه‌روهاى زيرزمينى دارد و نقشى دفاعى داشته است. اين برج، بخشى از يک قلعهٔ بزرگ بوده که برج نگهبانى آن در بخش جنوبى قلعه و مشرف بر دهکدهٔ بُندبُن هنوز سالم باقى مانده است.
|
|
| اين برج سنگى با ارتفاع ۷ متر و قطر ۴/۵ متر، هشت سنگ‌انداز سالم دارد. از خود قلعه جز يک ديوار سنگى با ملاط گچ به طول پنج متر و به پهناى ۱۲۰ سانتى‌‌متر چيز ديگرى برجاى نمانده و بخش شمالى آن توسط گنج‌يابان و غارتگران آثار باستانى ويران شده است. در جبهه شرقى، درِ قلعه به ارتفاع يک متر هنوز پابرجاست.
|
|
| قلعهٔ بنكوه، گرمسار (سلجوقيان)
|
|
| قلعهٔ بنکوه در هفت کيلومترى شمال شرقى شهر گرمسار در دهانهٔ درهٔ حبله‌رود قرار دارد. در شمال شرقى بنکوه در دامنهٔ کوه و در کنار بستر حبله‌رود بر روى تپه آثار قلعه‌اى است که در گذشته بن هلم (پرتگاه) ناميده مى‌شد. اين نام قديمى به سبب قرار داشتن قلعه در محل صعب‌العبور و سراشيب کوه است. نام فعلى بنکوه نيز تا اندازه‌اى به همين معنى است.
|
|
| غير از قلعه‌هايى که شرح داده شد، آثار قلعه‌هاى تاريخى بسيارى در سطح استان وجود دارد که اسامى آنها عبارت‌اند از:
|
|
| - قلعهٔ جرمنه در محلات ثلاث سمنان مربوط به قبل از اسلام.
|
| - گنگ دژ در محلهٔ ناسار سمنان مربوط به دورهٔ قبل از اسلام.
|
| - قلعهٔ جنبدان در شرق شهرستان سمنان (جهاديه و لتيار).
|
| - دژ لاجوردى در شمال غرب سمنان نزديک کلارخانى.
|
| - نارنج قلعه در شرق سمنان (محلهٔ جهاديه) مربوط به دورهٔ قبل از اسلام.
|
| - قلعهٔ برکه در محلهٔ چوب مسجد سمنان.
|
| - قلعه زاوغان در محلهٔ زاوغان سمنان.
|
| - کافر قلعه سنگسر در جنوب شهر تاريخى مهدى شهر.
|
| - دژ شهميرزاد در شمال غربى شهميرزاد.
|
| - قلعهٔ سراچه در جنوب سمنان - محلهٔ پاچنار.
|
| - قلاع بدشت در روستاى بدشت - هشت کيلومترى شمال شرق شاهرود.
|
| - قلعهٔ ده ملا در روستاى ده ملا شاهرود.
|
| - قلعهٔ نوخرقان در ۲۰ کيلومترى شرق شاهرود.
|
| - قلعهٔ گبرى (کافر قلعه) در ارتفاعات مشرف بر گردنهٔ خوش ييلاق شاهرود.
|
| - قلعهٔ تک در سه کيلومترى شرق جادهٔ شاهرود - گرگان مربوط به دورهٔ قاجاريه.
|
| - قلعهٔ کهنه در روستاى نوخرقان شاهرود - شمال شرقى مقبرهٔ شيخ ابوالحسن خرقانى.
|
| - قلعهٔ سه برج در روستاى ارديان - پنج کيلومترى شاهرود.
|
| - قلعهٔ قديمى على‌آباد در ۲۴ کيلومترى شاهرود
|
| - قلعهٔ زيدر در ۱۲ کيلومترى شرق ميامى.
|
| - قلعهٔ اميرآباد در بخش اميرآباد - ۲۵ کيلومترى جنوب غربى دامغان.
|
| - قلعهٔ دولت‌آباد در ۱۸ کيلومترى جنوب شرق دامغان و جنوب جادهٔ شوسهٔ تهران - مشهد.
|
| - قلعهٔ عبدا... آباد در ۳۸ کيلومترى دامغان - روستاى عبدا...آباد.
|
| - گور قلعه در روستاى کلاته - ۴۲ کيلومترى دامغان.
|
| - قلعهٔ پنجم روستاى فيروزآباد - هشت کيلومترى دامغان.
|
| - قلعهٔ آرادان در ۱۵ کيلومترى جنوب شرقى گرمسار.
|
| - قلعهٔ ريکان در شش کيلومترى شرق گرمسار.
|
| - قلعهٔ تاريخى ياترى در فاصلهٔ دو کيلومترى مرکز شهرستان گرمسار.
|
| - قلعهٔ نو در سه کيلومترى شمال باخترى گرمسار.
|
| - قلعهٔ محمدآباد در شش کيلومترى شرق گرمسار
|
| - قلعهٔ خرابه در ۱۴ کيلومترى شمال شرقى گرمسار.
|
| - قلعهٔ قلعه کند در ۱۳ کيلومترى شمال شرق گرمسار.
|
| - قلعهٔ رباط مارى در ۳/۵ کيلومترى جنوب ايوانکى گرمسار.
|
| - قلعهٔ زورآباد در ۹ کيلومترى شمال ايوانکى گرمسار.
|
| - شير قلعهٔ شهميرزاد در سه کيلومترى شمال غربى شهميرزاد مربوط به دورهٔ قبل از اسلام.
|
|
| قلعهٔ پارت‌ها، شاهرود (پارتيان و ساسانيان)
|
|
| اخيراً بقاياى يک قلعه متعلق به عهد پارت‌ها و ساسانيان مربوط به بيش از دو هزار سال قبل در شاهرود کشف و شناسايى شده است.
|
|
| در درون اين قلعه که در حوالى يک روستا واقع در شش کيلومترى شاهرود قرار دارد، بقاياى کوره آجرپزى و سفالينه‌هاى مربوط به آن دوران وجود دارد. قلعهٔ مذکور که مستطيل شکل است، ۱۵ متر از سطح زمين ارتفاع دارد و در چهار طرف آن تاق‌هاى فرو ريختهٔ قوسى شکل مشاهده مى‌شود. اين قلعه که احتمال مى‌رود در ابتدا سه طبقه بوده، از ويژگى‌هاى معمارى دوران پارت‌ها برخوردار است.
|
|
|
|
| در انتهاى شمال شرقى جزيرهٔ قشم، يک قلعهٔ قديمى و مخروبه وجود دارد. اين قلعه را در سال ۱۰۳۰ هجرى قمرى (۱۶۲۱ ميلادي) به دستور پادشاه اسپانيا، در مسير بندر قشم ساخته‌اند. اين قلعه در سال ۱۶۲۲ به دست سپاهيان ايران فتح گرديد و تا امروز نيز آثار ديوار خارجى آن باقى مانده است.
|
|
| قلعهٔ مذکور دو حصار و برج‌هايى در چهارگوش دارد. در پشت حصار بيرونى قلعه، خندقى وجود داشته که اينک پر شده است. ديوارسازى قلعه با سنگ‌هاى مرجانى و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج به شکل بناهاى عهد ساسانى انجام گرفته است.
|
|
| در ميان خرابه‌هاى قلعه هنوز هم تعدادى لولهٔ زنگ‌زدهٔ توپ وجود دارد: چهار لوله از اين لوله‌ها را در اطراف درِ ورودى پاسگاه‌هاى قديمى شهر قشم و لافت نصب کرده‌‌اند و چند لولهٔ توپ ديگر نيز به بندر لنگه حمل شده است.
|
|
| قلعهٔ پشتو، روستاى پشتاب، هوراند، كليبر
|
|
| يکى از باارزش‌ترين و جالب‌ترين آثار تاريخى بخش هوراند از شهرستان اهر، قلعهٔ پشتو يا پشتاب است که بر بلندترين کوه بين روستاهاى پشتاب و کوجان قرار گرفته است. روستاى پشتاب در ۱۲ کيلومترى غرب هوراند و ۵۰ کيلومترى اهر واقع شده است.
|
|
| قلعهٔ پشتو در کوهستانى بسيار بلند به ارتفاع بيش از ۳۰۰۰ متر بنا شده است. حصارهاى آن بسيار مرتفع و صخره‌اى است و دورتادورش را پرتگاه‌هاى عميق احاطه کرده است. تنها راه ورودى به قلعه معبرى است از سمت شمال با ۲۲۰ پلهٔ سنگى است.
|
|
| در ساخت ديوارهاى قلعه از سنگ‌هاى لاشه‌‌اى، ملاط گل رس، ساروج و مقدارى آجر ساخته شده است. آثار به دست آمده از درون قلعه که سفال‌هاى بدون نقش و نگار و قديمى است نشان مى‌دهد که اين قلعه در اوايل تسلط اسلام بر منطقهٔ ارسباران و قره‌داغ ساخته شد. از اين قلعه، که شبيه قلعهٔ بابک و شايد همزمان با آن بوده است، به هنگام دفاع و نبرد با اعراب حاکم بر منطقه استفادهٔ نظامى مى‌شده است.
|
|
|
|
| قلعهٔ پيغام (پيکان) در کنار راه شوسهٔ اهر به کلبير واقع شده و فاصلهٔ آن از کليبر ۱۳ و از قلعهٔ بابک ۱۸ کيلومتر است. اين قلعه بر روى تپه بنا شده است.
|
|
| کوه پيغام داراى پرتگاه‌هايى خطرناک است که در اثر فرسايش و ساييدگى طبيعى به شکل ايوان‌هاى بزرگ و کوچک با ديواره‌‌هاى صخره‌اى درآمده و با استفاده از اين موقعيت طبيعى، بر روى سکوهاى آن، در سه رديف، استحکامات مختلفى ساخته شده است.
|
|
| اين قلعه در معبر رودخانهٔ «دره رود» قرار دارد. معمارى قلعه و سنگ لاشه به کار رفته در آن و نيز سفال‌هاى به دست آمده از محل نشان مى‌دهد که اين قلعه از استحکامات دورهٔ پيش از اسلام به ويژه اشکانيان بوده است. اين قلعه که تا قلعهٔ بذ (بابک) ۱۸ کيلومتر فاصله دارد، احتمالاً در قرنهاى اوليهٔ اسلام به عنوان يکى از پايگاه‌هاى بابک خرمدين مورد استفاده قرار مى‌‌گرفته است.
|
|
| دربارهٔ شهرت و وجه تسميهٔ قلعه چنين آوردهاند که اين قلعه در ديدرس بيشتر قلعه‌ها و استحکامات بابک بوده است و چون دستورات نظامى را از اين قلعه به وسيله آتش به سايرين خبر مى‌داده‌اند، به قلعهٔ پيغام معروف شده است.
|
|
| قلعهٔ تبر (خورشه)، جهرم (امويان و عباسيان)
|
|
| قلعهٔ خورشه در ۴۸ کيلومترى شرق جهرم واقع شده است و به دوران حجاج بن يوسف تعلق دارد. از اين قلعه، هم اينک برج گچى، چندين غار، پلکان و آب‌انبار مخروبه به جا مانده است.
|
|
| قلعهٔ تُزك دِز، مسجد‌سليمان
|
|
| اين قلعه بين چم آسياب و مسجد سليمان قرار دارد و در روزگار حکومت سَلْغُربن مَدُود (اتابکان ترک) بنا شده است.
|
|
| قلعهٔ تك، روستاى تك، جونقان، شهركرد
|
|
| اين قلعه در حوالى کوه جان بين و بر فراز روستاى تک قرار دارد. مساحت محدودهٔ آن هفت هزار مترمربع است و ستون‌هاى آن به صورت منشورى بنا شده بود. در حياط قلعه سه حوض سنگى و کاشى شده وجود داشت. در حال حاضر قلعه تقريباً به طور کامل تخريب شده است.
|
|
|
|
| اين قلعه توسط محمد تقى خان بختيارى در سر تُلى در ناحيهٔ ايذه بنا شده است. اين قلعه مرکز خان‌هاى ايل بختيارى بوده و چندين قلعه در آن وجود داشته است. مردم قلعه تُل به هنگام کندن پى خانه‌شان دو سنگ بزرگ که به زمان عيلاميان مربوط مى‌شوند، از زمين بيرون آوردهاند. يکى از سنگ‌ها پايهٔ ستون و ديگرى منقوش است که چهار نقش دارد و دو نفر در مقابل دو نفر ديگر ايستاده‌اند.
|
|
| قلعهٔ جمهور (بذ قالاسي)، كليبر
|
|
| قلعه جاويدان يا قلعه جمهور يا دژ بذ که امروزه به نام قلعه بابک معروف است در ۵ کيلومترى جنوب غربى کليبر واقع شده است و ۲۳۰۰ تا ۲۶۰۰ متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
|
|
| اطراف اين قلعه را از هر طرف دره‌هايى به عمق ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر فرا گرفته است و تنها يک راه بزرو دارد.
|
|
| از همين جا بوده که بابک خرّمدين قهرمان تاريخى آذربايجان و يارانش به مدت ۲۲ سال سپاهيان عرب را که براى سرکوب جنبش و قيام او آمده بودند. در کوه‌ها و گردنه‌ها سرگردان کرد و با شبيخون‌هاى خود آنان را از دم تيغ گذراند و به شکست و هزيمت وادارشان کرد.
|
|
| در کشفيات و تحقيقات باستان‌شناسى، آنچه از قلعه جمهور به دست آمده عبارت‌اند از : تنورهاى متعدد پخت نان، سفالينه‌هاى منقوش و لعابدار، سکه‌هايى از دوران اتابکان آذربايجان و هزار اسپيان (قرنهاى ۶ و ۷ هجري) که وجود حکومتى در منطقه را در زمان‌هاى ياد شده نشان مى‌دهد.
|
|
|
|
| قلعهٔ تاريخى جوشين يا جوشون در ۲۶ کيلومترى غرب ورزقان به سوى جلفا و در شش کيلومترى روستاى جوشين واقع شده و راه آن بسيار سخت و کوهستانى است. قلعه بر فراز کوهى است که سه طرف آن را شيب‌هاى ديوار مانند احاطه کرده است، و تنها راه ارتباطى آن يک گذر کوهستانى تنگ است که فقط يک يا دو نفر مى‌توانند به زحمت از آن بالا روند. به اين علت نگهبانى و دفاع از اين قلعه حتى با تعدادى معدود هم ممکن بوده است. اين قلعه در حملهٔ اعراب به ايران يکى از مراکز مقاومت بود.
|
|
| سفال‌هايى که در محوطهٔ قلعه پيدا شده مربوط به هزارهٔ اول قبل از اسلام و قرنهاى اوليهٔ اسلام تا قرن ششم هجرى قمرى است.
|
|
| قلعهٔ جونقان، جونقان، شهركرد
|
|
| جونقان يا جونقون شهر کوچکى است در ۳۸ کيلومترى شهر کرد که مقر سکونت خوانين بختيارى بود. على‌قلى‌خان سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ هـ.ق، قلعه يا کاخى در اين محل براى سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار مترمربع مساحت و نماهاى بيرونى متفاوتى داشت. ستون‌هاى سنگى آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده، به طورى که در قسمت بالا، اين ستون‌ها چهارگوش است.
|
|
| در چند سال اخير بخش اعظم تزئينات بنا از بين رفته است و به جز قسمت محدودى از قلعه که اختصاص به کتابخانهٔ عمومى داشت، بقيه رو به نابودى است. اين کتابخانه نيز چند سال پيش از قلعه جونقان انتقال داده شده است.
|
|
| قلعهٔ چالشتر، چالشتر، شهركرد
|
|
| چالشتر که در ۱۰ کيلومترى شهر کرد واقع شده است، سال‌ها قبل از اين که شهر کرد اعتبار يابد، مرکز حکومت‌نشين چهارمحال بود. در اين محل قلعه‌اى وجود داشت که متعلق به خدا رحيم‌خان بختيارى بود. البته هم اکنون جز بخش کوچکى، بقيهٔ قلعه از بين رفته است.
|
